پزشک کم نداریم، سهمیه‌ها را افزایش ندهید

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، کمبود پزشک در مناطق محروم، افزایش جمعیت سالمندی و خروج تعدادی از جوانان از کشور به‌خاطر تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی سه دلیل عمده نماینده‌ها برای این طرح دوفوریتی برشمرده می‌شود. هم اینک این طرح توسط کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در حال پیگیری است با این حال به‌گفته یکی از مسئولان رده بالای وزارت بهداشت مسئولان این وزارتخانه با وجود مخالفت، توانسته‌اند اعضای کمیسیون بهداشت را برای تشکیل کارگروه رسیدگی به موضوع افزایش ظرفیت جذب دانشجویان پزشکی قانع کنند.

همزمان با مطرح شدن طرح دو فوریتی افزایش جذب دانشجویان پزشکی وزیر بهداشت در صف نخست مخالفان این طرح قرار گرفت و به صراحت اعلام کرد که ظرفیت دانشگاه‌های علوم پزشکی و باری که بر دوش نظام سلامت بعد از فارغ‌التحصیلی این گروه بر دوش نظام سلامت سنگینی می‌کند، برای نظام سیاسی و نظام اجتماعی کشور، نیز مشکل آفرین خواهد بود.

پزشک کم نیست تعداد پزشکانی که فعالیت می‌کنند، کم است

در حالی که به‌نظر می‌رسد اختلاف بین تعدادی از نماینده‌های مجلس با وزارت بهداشتی‌ها بر سر افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی بالا گرفته است و آمار و ارقام نیز از کمبود سرانه پزشک در کشور حتی در مقایسه با افغانستان و یمن حکایت دارد اما مدیر کل روابط عمومی وزارت بهداشت معتقد است؛ معیار مقایسه نظام سلامت شاخص سلامت است. اینکه بگوییم کشورهایی که تعداد پزشک‌شان زیاد است نظام کارآمد تری دارند مقایسه غلطی است برای مثال تعداد پزشک‌های کشورهای همسایه از ایران بیشتر است اما سیل بیماران‌شان که به‌سمت استان‌های مرزی و حتی پایتخت ایران می‌آیند و به نوعی به توریسم سلامت دامن می‌زنند گویای آن است که تعداد پزشک با شاخص سلامت رابطه مستقیمی ندارد.

 کیانوش جهانپور با اشاره به تغییر رویکرد پزشک محوری در دنیا می‌گوید رویکرد نظام سلامت به سمت و سوی خدمت محوری رفته است اینکه برخی ادعا می‌کنند افزایش تعداد پزشک دسترسی به پزشک را افزایش و تعرفه خدمات درمانی را کاهش می‌دهد؛ غلط است. هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد که با افزایش بی‌رویه پزشک هزینه خدمات درمانی اش را کم کند اتفاقاً برعکس یافته‌های علمی نشان می‌دهد؛ افزایش تعداد پزشک موجب افزایش تعرفه خدمات درمانی، ایجاد تقاضای القایی و افزایش هزینه‌های پزشکی می‌شود.

در حال حاضر و بنا به گفته معاون وزیر بهداشت، شاخص تعداد پزشک عمومی، متخصص و دندانپزشک در کشور ۱.۶ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر است، درحالی‌که کف مورد نیاز پزشک در این زمینه ۲.۵ نفر به ازای هر ۱۰۰۰ نفر بوده و حتی بسیاری از کشورهای دنیا در این زمینه شاخصی بین ۳.۵ تا ۵ نفر به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت دارند. اگرچه ادعاهای نماینده‌های مجلس شورای اسلامی نیز، از کم بودن تعداد پزشکان حکایت دارد و از طرف دیگر کارشناسان حوزه سلامت بارها از تعداد زیاد پزشکان بیکار گفته‌اند از معاون فنی و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی درباره این اظهارات متناقض می‌پرسیم و اینکه بالاخره ما پزشک بیکار داریم یا تعداد پزشکان فارغ التحصیل کم است وباید دانشجوی پزشکی جذب کنیم؟

اومی افزاید: چند تعبیر در مورد پزشک داریم در کشور ما مجموع پزشک عمومی، رزیدنت و انترن و دندانپزشک را جزو پزشک حساب می‌کنیم. با این حساب 12 هزار و 800 نفر رزیدنت، 8 هزار نفر انترن، 8 هزار پزشک «متادون کار»، 5هزار و 500 پزشک عمومی که کار زیبایی و پوست انجام می‌دهند، 4 درصد پزشکانی که صرفاً کار اجرایی انجام می‌دهند و 15 هزار پزشکی که مدرک پزشکی دارند ولی کار پزشکی نمی‌کنند جزو فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی محسوب می‌شوند با این حساب ما پزشک کم نداریم ولی تعداد پزشکانی که فعالیت می‌کنند کم است.

دغدغه نماینده‌های مجلس شورای اسلامی درباره کمبود پزشک در کشور در حالی است که معاون برنامه‌ریزی و نظارت سازمان نظام پزشکی معتقد است سرانه پزشکان در ایران استاندارد قابل قبولی دارد و اگر کمبودی مشاهده می‌شود، به‌دلیل توزیع نامناسب پزشکان است.

دکتر محمد جهانگیری بر این نکته تأکید دارد که در ایران سرانه پزشک 1.6 به ازای هر هزار نفر است که با توجه به شرایط و امکانات موجود این تعداد پزشک و دندانپزشک می‌توان گفت که تقریباً پوشش دهی خوبی از لحاظ تعداد پزشک وجود دارد. آمارهای سازمان بهداشت جهانی حاکی از آن است که سرانه تعداد پزشک در ایران 1.6 در هر هزار نفر است به عبارتی ایران در بین 24 کشور آسیایی رتبه 22‌ را از لحاظ تعداد پزشک به نسبت هر هزار نفر جمعیت دارد به عبارتی رتبه ایران به لحاظ نسبت پزشک از یمن و افغانستان بالاتر و از سوریه و فلسطین پایین‌تر است.

در نظام سلامت سطح اولیه تماس پزشک نیست

منتقدان می‌گویند وزارت بهداشت در رابطه با افزایش تعداد پزشک یک نگاه درمان محوری دارد و رویکردشان این است پزشک باید در بیمارستان اشتغال یابد و از همین رو آنها تأکید دارند زیر ساخت‌های لازم برای اشتغال پزشکان وجود ندارد در حالی که این انتقاد به وزارت بهداشت وارد است که حوزه سلامت را از بخش بهداشت و پیشگیری خارج کرده‌ایم و فقط این حوزه را درمان محور کرده‌ایم.

پاسخ مدیر کل روابط عمومی وزارت بهداشت به اینگونه انتقادات این است؛ در نظام سلامت سطح تماس اولیه مراقب سلامت است و پزشک سرپرست تیم سلامت در سطح تماس اولیه است. تجربه نشان می‌دهد چنانچه پزشک سطح تماس اولیه باشد هزینه اثر بخشی کم می‌شود. در ایران حضور پزشک به‌عنوان سطح تماس اولیه هزینه اثر بخشی مطلوبی ندارد. اینکه تعداد پذیرش دانشجوی پزشکی بالا رود هزینه نظام سلامت افزایش می‌یابد در حالی که هزینه اثر بخشی مطلوبی نخواهد داشت بنابراین طرح دو فوریتی مجلس عایدی نخواهد داشت.

به‌گفته جهانپور، نظام عرضه و تقاضا در حوزه سلامت و پزشکی توجیه‌کننده نیست افزایش عرضه پزشک موجب افزایش تقاضا خواهد شد و این چیزی است که از لحاظ اقتصادی توجیه ندارد. تصور اینکه افزایش تعداد و عرضه پزشک می‌تواند تقاضا را مهار کند تصور اشتباهی است. او با بیان اینکه این طرح از سوی تعداد محدودی از نماینده‌های مجلس مطرح شده و کمیسیون بهداشت مخالف آن است می‌افزاید: قاطبه مجلس در این زمینه توجیه شده که در چاه ویل درمان و نیاز القایی نمی‌افتند چرا که الگوی نظام سلامت از درمان محوری به سمت سلامت محوری و خدمات محوری سوق پیدا کرده. طبق رویکرد سلامت محوری بیش از 70 الی 90 درصد مراقبت افراد و کنترل بیماری‌های غیر واگیر از طریق خودمراقبتی است که این رویکرد نیاز به پزشک را کاهش می‌دهد برخی در کشور ما برعکس فقط رویکرد درمان محور دارند بنابراین با این نگرش می‌خواهند ظرفیت رشته‌های پزشکی را افزایش دهند.

این مقام وزارت بهداشت در همین زمینه می‌گوید:رویکرد سلامت محور موجب شده تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی در 40 سال اخیر 10 برابر شود ولی تغییر محسوسی در شاخص دهان و دندان نداشته‌ایم. افزایش تعداد نیروهای انسانی لزوماً شاخص سلامت را تغییری نداده است حتی در برخی مراحل سال‌های گذشته افت کرده است. برای مثال، در حوزه پزشکی دو سوم فوق تخصص‌های کشور و نیمی از متخصصین در تهران مشغول فعالیت‌اند در صورتی که همین تعداد پزشک نتوانسته هزینه اثر بخشی ارائه خدمت را افزایش دهد برعکس میزان تخلفات در تهران بیشتر شده و هزینه درمان در تهران بالاتر است.

او درباره نبود پزشک در مناطق محروم نیز به این نکته اشاره می‌کند که وزارت بهداشت در سال‌های اخیر 30 درصد ظرفیت رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی را به بومی گزینی اختصاص داده که هنوز فارغ‌التحصیل نشده‌اند این‌ها متعهد شده‌اند 3 برابر مدت تحصیل‌شان در مناطق کمتر برخوردار خدمت کنند.

جهانپور همچنین درباره این ادعای نماینده‌های مجلس مبنی بر خروج جوانان برای تحصیل در دانشکده‌های پزشکی خارج از کشور نیزعنوان می‌کند: هیچ قاعده‌ای نمی‌تواند مانع از ادامه تحصیل در خارج از مرزها شود قاعدتاً دانشجویانی که در دانشگاه‌های مورد تأیید ایران تحصیل می‌کردند بعد از مواجهه‌شان با پدیده تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات افزایش قیمت ارز و نقل و انتقال پولی شرایط تحصیل‌شان در داخل کشور فراهم شد بنابراین آن دسته از دانشجویانی که بیش از 34 واحد پاس کرده بودند توانستند در دانشگاه‌های دولتی علوم پزشکی ایران به‌صورت سهمیه مازاد ادامه تحصیل می‌دهند اما کسانی که از سال 2019 مبادرت به تحصیل در خارج از کشور کردند مشمول این قانون نمی‌شود البته آن دسته از دانشجویان که در مراکز غیر معتبر تحصیل می‌کنند به هیچ وجه مدارک‌شان در آینده در ایران ارزیابی نخواهد شد.