چطور از جواب آزمایش خون سر درآوریم؟

 در این مطلب می‌خواهیم چهارچوب کلی برگه‌ به ظاهر عجیب و پیچیده آزمایش خون را به شما بگوییم و با تعریف معانی آن تلاش کنیم تا بخشی از نگرانی شما کم شود.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تبیان، آزمایشات خون که پانل‌های خونی هم گفته می‌شود، یکی از ابتدایی‌ترین ابزار‌های علم پزشکی در تشخیص بیماری‌ها هستند.

پزشک با کمک یک تست خونی قادر خواهد بود تا علامت‌های بیماری‌های خاص، کمبود‌های تغذیه‌ای فرد و سطح مواد زائد موجود در خون او را مورد بررسی قرار دهد.

اگرچه تست‌های خونی انواع و موارد مصرف متعددی دارند و برای بیماری‌های خاص، تست‌های ویژه و منحصر به فردی به کار می‌رود، اما ما در اینجا می‌خواهیم یکی از انواع مرسوم آن‌ها را با هم بررسی کنیم که عبارتست از تست CBC یا Complete Blood Count یا شمارش کامل سلول‌های خونی.

در طی یک ویزیت پزشکی، با هدف درمان بیماری و یا تنها با هدف بررسی وضعیت سلامتی، اولین ابزاری که پزشک بعد از معاینه بالینی بیمار به کار می‌گیرد، تست CBC یا همان شمارش کامل خونی و نیز پروفایل چربی‌های خون است که سطح کلسترول و سایر ترکیبات وابسته به آن را اندازه گیری می‌کند.

تست CBC یکی از پرکاربردترین تست‌های خونی آزمایشگاهی است که در آن، وضعیت تمام سلول‌های خونی از جمله گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و نسبت این سلول‌ها به یکدیگر تعیین می‌شود و این می‌تواند مفاهیم و حقایق بسیاری را برای پزشک نمایان کند. برای انجام این تست کافی است مقادیر کمی از خون فرد گرفته شود.

موارد به دست آمده از این تست چه هستند؟

شاید در ابتدا بهتر باشد معنی برخی کلمات و اختصارات را با هم مرور کنیم:

cmm: سلول در هر میلی متر مکعب

g/dL: گرم در هر دسی لیتر

IU/L: واحد بین المللی در هر لیتر

mEq/L: میلی اکی والان در هر لیتر

mg/dL: میلی گرم در هر دسی لیتر

mL: میلی لیتر

mmol/L: میلی مول در لیتر

ng/mL: نانوگرم در هر لیتر

Pg: پیکوگرم

fL: فمتولیتر

اجزای تست CBC

۱- گلبول‌های سفید خون- شمارش لوکوسیت‌ها (WBC)

محدوده طبیعی: ۴۳۰۰ تا ۱۰۸۰۰ سلول در هر میلی متر مکعب

همانطور که می‌دانید گلبول‌های سفید خون نقش مهمی در سرکوب عفونت‌ها و دفاع از بدن دارند؛ بنابراین تعداد گلبول‌های سفید در تشخیص عفونت‌ها حائز اهمیت است. زمانی که بدن گرفتار عفونتی باشد، تعداد این گلبول‌ها بالاتر رفته و تلاش برای سرکوب عوامل خارجی را دارند.

افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون همچنین می‌تواند علامت بیماری‌های متعددی از جمله لوسمی و لنفوم باشد.

از طرفی کاهش تعداد گلبول‌های سفید نیز در شرایط بالینی متعددی از جمله مصرف برخی دارو‌های خاص و برخی اختلالات بالینی اتفاق خواهد افتاد.

اما سلول‌های سفید خونی یک نوع نیستند و انواع متعددی دارند، انواعی که از لحاظ شکل، رنگ، اندازه و عملکرد با یکدیگر متفاوت اند. از جمله:

- نوتروفیل‌ها

- بازوفیل‌ها

- لنفوسیت‌ها

- مونوسیت‌ها

- ائوزینوفیل‌ها

تغییر هر یک از این گلبول‌های سفید خون نشانگر شرایط بالینی خاص است. تعداد گلبول‌های سفید خون در واکنش به عفونت، التهاب، ناهنجاری‌های خودایمنی، کم خونی و ... تغییرات متفاوتی خواهد داشت.

۲- گلبول‌های قرمز خون- شمارش اریتروسیت‌ها (RBC)

محدوده طبیعی: ۴.۲ تا ۵.۹ میلیون سلول در هر میلی متر مکعب

در بدن ما میلیون‌ها گلبول قرمز وجود دارد. این سلول‌ها از گلبول‌های سفید کوچکتر و از پلاکت‌ها بزرگترند.

بررسی میزان RBC تعداد این سلول‌ها را در واحدی کوچک از خون اندازه گیری می‌کند. این تست تنها تعداد گلبول‌های قرمز را به ما نشان می‌دهد و برای تشخیص بیماری‌های مختلف کافی نیست.

۳- هموگلوبین (Hb)

محدوده طبیعی: ۱۳ تا ۱۸ گرم در هر دسی لیتر برای آقایان و ۱۲ تا ۱۶ گرم در دسی لیتر برای خانم ها.

تمام گلبول‌های قرمز حاوی هموگلوبین اند و این همان چیزی است که به آن‌ها رنگ قرمز می‌دهد. مهم‌تر آنکه هموگلوبین مسئولیت حمل اکسیژن در خون را بر عهده دارد و اکسیژن را از هوای تنفسی در ریه‌ها گرفته و به تمام سلول‌های بدن تحویل می‌دهد. سپس به سمت ریه‌ها بازگشته و دی اکسید کربن سلول‌ها را به آن‌ها می‌سپارد و باز هم اکسیژن تحویل می‌گیرد.

سطح هموگلوبین در بدن یک فرد سالم در سن و جنس مختلف متفاوت است و سطح پایین آن، مهم‌ترین علامت کم خونی خواهد بود.

۴- هماتوکریت (Hct)

محدوده طبیعی: ۴۵ تا ۵۲ درصد برای آقایان و ۳۷ تا ۴۸ درصد برای خانم ها.

هماتوکریت شاخصی است که تعیین می‌کند چند درصد از کل حجم خون را گلبول‌های قرمز تشکیل داده اند. این عدد معمولا سه برابر عدد به دست آمده از هموگلوبین خواهد بود.

هماتوکریت شاخص بسیار قوی برای بررسی وضعیت کم خونی می‌باشد و طبیعتا هرچه کمتر باشد، به معنی کمتر بودن تعداد گلبول‌های قرمز و شدت کم خونی است.

۵- متوسط حجم سلولی (MCV)

محدوده طبیعی: ۸۰ تا ۱۰۰ فمتولیتر

این عدد متوسط حجم گلبول‌های قرمز را نشان می‌دهد و یا متوسط فضایی که هر گلبول قرمز اشغال می‌کند. مقادیر غیرطبیعی MCV می‌تواند نشانگر کم خونی و یا سندرم خستگی مزمن باشد.

در نوعی از کم خونی که به دلیل کمبود اسید فولیک و یا کمبود ویتامین ب ۱۲ ایجاد می‌شود، حجم گلبول‌های قرمز بیشتر شده و شاخص MCV از محدوده طبیعی بالاتر می‌رود.

اما در کم خونی فقر آهن وضعیت برعکس است و با کوچکتر شدن گلبول‌های قرمز و کاهش حجم آنها، شاخص MCV از محدوده طبیعی کمتر خواهد شد.

۶- متوسط هموگلوبین سلولی (MCH)

محدوده طبیعی: ۲۷ تا ۳۲ پیکوگرم

این تست متوسط میزان هموگلوبین در یک گلبول قرمز را نشان می‌دهد. نتایج بسیار بالاتر از محدوده طبیعی، علامتی برای کمبود‌های تغذیه‌ای و نتایج بسیار پایین‌تر از این محدوده می‌توانند نشانگر کم خونی باشند.

۷- متوسط غلظت هموگلوبین در هر گلبول قرمز (MCHC)

محدوده طبیعی: ۲۸ تا ۳۶ درصد

تست MCHC متوسط غلظت هموگلوبین در مقداری مشخص از گلبول‌های قرمز را نشان می‌دهد. در این جا هم پایین بودن این شاخص را می‌توان به عنوان علامتی از کم خونی و بالا بودن آن را نشانه‌ای از کمبود‌های تغذیه‌ای در نظر گرفت.

۸- گستره توزیع گلبول‌های قرمز (RDW یا RCDW)

محدوده طبیعی: ۱۱ تا ۱۵ درصد

با این تست به شکل و اندازه گلبول‌های قرمز خون تا حدی پی خواهیم برد. بیماری‌های کبدی، کم خونی، کمبود‌های تغذیه‌ای و برخی اختلالات بالینی و بیماری‌ها قادر خواهند بود، این شاخص را به بالاتر یا پایین‌تر از محدوده طبیعی تغییر دهند.

۹- تعداد پلاکت‌ها (Platelet Count)

محدوده طبیعی: ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰ میلی لیتر

پلاکت‌ها کوچکترین سلول‌های خونی هستند که نقش مهمی در انعقاد خون دارند. کمتر و بیشتر بودن تعداد پلاکت‌ها می‌تواند خطرناک باشد و این اتفاقی است که در برخی بیماری‌ها رخ می‌دهد.

۱۰- متوسط حجم پلاکتی (MPV)

محدوده طبیعی: ۷.۵ تا ۱۱.۵ فمتولیتر

این تست متوسط اندازه پلاکت‌ها را تعیین می‌کند. بالا بودن شاخص MPV به این معناست که پلاکت‌ها بزرگترند و این می‌تواند فرد را در خطر حملات قلبی قرار دهد.

پایین بودن MPV به معنای کوچکتر بودن پلاکت هاست و در این شرایط، فرد مستعد خونریزی خواهد بود.