کانکس نشینی در مرکز، چادرنشینی در جنوب شهر
با افزایش نجومی قیمت واحدهای مسکونی در تهران و دیگر شهرهای کشور، این روزها عکس‌ها و خبرهای بسیاری از زندگی در چادر، کانکس و پشت بام در فضای مجازی دست به دست می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، با وجود اینکه هنوز هیچ‌نهاد رسمی آماری در این رابطه منتشر نکرده است، اما طی چند وقت اخیر فضای مجازی پرشده از عکس‌های خانواده‌های نسبتا پر جمعیتی که در کانکس و چادر زندگی می‌کنند. شاید اولین کسی که درباره این پدیده صحبت به میان آورد، محسن شهریاری رئیس اتحادیه مشاوران املاک کرمان بود که افزایش اجاره بهاء ۶۰درصدی را دلیل این اتفاق در استان کرمان دانست. او در این باره گفته است: قیمت زمین در کرمان بر اساس غصب (۲۵ مترمربع) محاسبه می‌شود و عُرف در شهر کرمان غصب است و لذا بنا بر گفته شهریاری حالا هر غصب در مناطق بالای شهر به ۲۰۰میلیون تومان هم رسیده است. با وجود افزایش ۶۰درصدی اجاره منازل شرایط پرداخت برای مستأجران بسیار سخت و غیرممکن شده است.
با این حال این آمار در شهرهای بزرگ و صنعتی همچون تهران نگران کننده‌تر است. در 10 سال اخیر دو‌میلیون و 983هزار نفر از مناطق مختلف کشور به استان تهران و به‌ویژه شهر تهران مهاجرت کرده‌اند. این مهاجرت عمدتا از سوی استان‌های البرز، لرستان، همدان و خراسان رضوی صورت گرفته است. هر چند که این امر ریشه اقتصادی دارد، اما در کوتاه‌مدت می‌تواند به شیوع آسیب‌های اجتماعی در اطراف شهر تهران منجر شود.
افزایش کانکس نشین‌ها
چند روز پیش یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به روی آوردن بعضی از شهروندان به چادرنشینی به‌دلیل بالا‌بودن نرخ اجاره اشاره کرد و گفت: این مسأله چنان برای مردم مشکل ایجاد کرده که دیگر توان اجاره‌خانه را نیز ندارند تا جایی که تماس‌های بسیاری از سوی همشهریان برای دریافت چادر از هلال احمر و ادامه زندگی با نصب چادر در پارک‌ها با من برقرار شده که این مسأله به مثابه یک مسأله ملی است.احمد صفری همچنین گفته مردم تا سال گذشته با ۲۰میلیون تومان پول و ۵۰۰هزار تومان اجاره بها می‌توانستند یک خانه اجاره کنند، اما اکنون با حقوق‌های زیر دو‌میلیون تومان باید به‌عنوان مثال ۵۰میلیون تومان پول پیش و ماهی یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان اجاره هزینه کنند که چنین هزینه ای برای آنها ممکن نیست.با توجه به اخبار منتشر شده در این رابطه، تهران، کرمانشاه، کرمان بیشترین آمار را در این رابطه دارد، برخی مشاوران مسکن می‌گویند گرانی بازار اجاره و خرید مسکن، شهروندان را به کانکس نشینی و چادر نشینی سوق داده، مناطق میانی و منطقه 22 و 11 و 18 جزو لیستی است که آنها برای این ادعای‌شان مطرح می‌کنند، از سوی دیگر برخی از املاکی‌ها نیز به پشت بام نشینی اشاره می کنند و می‌گویند، این روزها درخواست برای نصب چادر و کانکس در پشت بام‌ها افزایش پیدا کرده و بعضا خانواده‌های پرجمعیت این تقاضا را دارند.
اجاره کانکس‌های مسکونی دست دوم
به گفته حسام عقبایی رئیس اتحادیه مشاوران املاک ایران، زندگی در فضاهای مشاع در کانکسها صورت قانونی ندارد و خریداران تنها می‌توانند از این کانکسها در زمین شخصی خود استفاده کنند. کانکسها سند مالکیت ندارند و انجام معاملات در واحدهای صنفی مشاوران املاک برای خرید یا رهن و اجاره آنها قانونی نیست. باتوجه به اینکه استفاده از کانکس در پشت بام خانه‌ها و فضای مشاع غیرقانونی است، اما از روش‌های مختلفی برای دور زدن قانون استفاده می‌شود. طبق شنیده‌ها معمولا کانکس‌های مسکونی در حیاط یا پشت بام برخی مجتمع‌ها یا آپارتمان‌های پایتخت به اقشار کم درآمد جامعه اجاره داده می‌شود. به عبارت ساده تر باتوجه به اینکه فروش یا اجاره این خانه‌های از پیش ساخته در فضاهای مشاع غیرقانونی است، لذا با توافق ساکنان صورت می‌گیرد، به‌طوری که طی این توافق آنها با تقسیم اجاره ماهانه بین افراد، حاضر به پذیرش افراد در کانکس‌های خود می‌شوند. برخی از مالکان، بعد از دریافت پایان کار از شهرداری شروع به فعالیت‌های غیرقانونی می‌کنند. یکی از شایع‌ترین راه‌های استفاده از این کانکسها به این صورت است که برخی با خرید زمین‌های بزرگ و تعداد زیادی کانکس، اقامتگاه‌هایی فراهم کرده و آن را به اشخاص با نرخ‌های مشخص اجاره می‌دهند.
جمعیت عظیمی در حاشیه هستند
یک جامعه شناس در این باره می‌گوید: معضل آلونک نشینی و کپرنشینی مربوط به زمان پیش از انقلاب است. مردم این مکان‌ها در بین تهرانپارس و نارمک و در خیابان آزادی (مکان فعلی سازمان میراث فرهنگی) آلونک نشین‌ها و خانه‌های حصیری زندگی می‌کردند، بنابراین این پدیده مختص به امروز نیست. امان الله قرایی مقدم تصریح کرد: ولی در سال‌های اخیر به دلایل مختلفی حاشیه نشینی، کانکس نشینی و زندگی در چادر در اطراف شهرهایی همچون تهران افزایش پیدا کرده. در این رابطه عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند، یکی از مهمترین این عوامل مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرهای بزرگ است. زمانی‌که تکنولوژی از جمله کمباین و تراکتور به روستاها رفت پدیده خشکسالی دشت‌های کشور را فرا گرفت، نیروی انسانی در آنجا بیکار شد و بنابراین افراد ساکن روستاها برای بهره‌گیری از حداقل‌های زندگی به حاشیه شهرها مهاجرت کردند. برخی از استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان به‌دلیل وضعیت اقلیمی و بدی آب و هوا و البته آمار بیکاری، از سال‌های قبل از انقلاب به شهرهای شمالی کشور مانند گرگان و خراسان شمالی مهاجرت کردند و در حاشیه این شهرها سکنا گزیدند، چون پول زندگی در داخل شهر را نداشتند و جزء اولین حاشیه نشین‌ها بودند، اما این امر حالا رنگ و بوی گسترده‌تری را به خود گرفته است. او در ادامه خاطرنشان کرد: از سوی دیگر به لحاظ جامعه شناسی همیشه شهر ساکنانش را به بیرون پرت خواهد کرد، وقتی آنها توان تامین هزینه‌های زندگی را ندارند شهروندان را به حاشیه می‌فرستند. بنا به آخرین آمار ما حدود 12 تا 13میلیون نفر در اطراف شهرهای بزرگ حاشیه نشین داریم. هر جا حاشیه نشینی وجود داشته باشد انواع آسیب‌های اجتماعی در آنجا گسترش پیدا خواهد کرد و هدف این آسیب‌ها درون شهرهاست. در این مناطق خودکنترلی ضعیف می‌شود و همگونی فرهنگی برهم خواهد خورد و افراد ترس از شناخته شدن نخواهند داشت. پس حاشیه نشینی برابر است با جرم خیزی و کانکس و چادر نشینی ثمره این اتفاقات است، چون جمعیت عظیمی در این مناطق زندگی می‌کنند و باید هزینه‌های روزمره زندگی‌شان را تامین کنند.قرایی‌مقدم خاطرنشان کرد: متاسفانه گرانی خانه در شهرهای بزرگ باعث شده پدیده حاشیه نشینی و کانکس نشینی در اطراف شهرها گسترش پیدا کند. شهرهایی مانند تهران، اصفهان و مشهد در معرض این خطر هستند و مهاجرت بیش از اندازه و افزایش اجاره بها افراد زیادی را به حاشیه شهرها و حتی کانکس‌نشینی و چادرنشینی می‌کشاند و تا زمانی که دولت فکری به حال محیط زیست و اشتغال روستاییان انجام ندهد، هیچ‌کاری در این زمینه صورت نخواهد گرفت و هر روز افزایش پیدا خواهد کرد.
