درد دل‌های چند جوان از سینما و یک جشنواره
جمعی از پخش‌کنندگان مستقل و جوان حوزه بین‌الملل سینما با انتقاد از سختی‌هایی که برای ورود به جشنواره جهانی و کار در بازار آن داشته‌اند، معتقدند: اگر مدیران از جوان‌ها حمایت و به آن‌ها اعتماد کنند و حوزه پخش را هم جدی‌تر بگیرند اتفاقات خوب بیشتری برای سینمای ایران در ژانرهای مختلف سینمایی می‌تواند رخ دهد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، معمولاً جشنواره‌های هنری که بازاری در کنارشان برگزار می‌شود محلی ویژه برای عرضه آثار هنرمندان آن حوزه و برقراری ارتباط با خریداران داخلی و خارجی آن‌ها است.
در میان رویدادهای هنری و به طور مشخص سینمایی‌ای که در ایران برگزار می‌شود بی‌شک بازار جشنواره فیلم فجر سابقه و نامی آشناتر دارد و از چند سال گذشته که بخش بین‌الملل جشنواره فجر در اردیبهشت‌ماه و جدا از بخش ملی برپا شده، جایگاه خاص‌تری میان سینمایی‌ها و کسانی که در عرصه پخش فیلم فعالیت می‌کنند پیدا کرده است.
بر همین اساس انتظار می‌رود که با ثابت ماندن نسبی تیم برگزاری جشنواره جهانی فجر در طول چهار سال گذشته، بخش بازار هر سال روندی صعودی در کمیت و کیفیت داشته باشد هرچند گاهی اتفاقاتی می‌افتد که رونق بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بین هر کدام از فعالان تخصصی بخش بازار عملکرد آن را از نگاه خود و در مقایسه با سال‌های پیش و نیز تجربه‌های بین‌المللی خود ارزیابی می‌کنند و البته انتظار دارند نظمی که در بخش‌های مختلف جشنواره جهانی فجر به چشم می‌خورد و لااقل تلاش برای برقراری آن به وضوح دیده و درک می‌شود و در بخش بازار هم بیش از پیش وجود داشته باشد.
در روزهای برپایی سی‌وهفتمین جشنواره جهانی فجر گزارش‌ها و گفت‌وگوهای مختلفی از بخش بازار جشنواره منتشر شده و رضا میرکریمی _ دبیر این رویداد _ گفته است: برای بازاری در این سطح و در این نقطه از جهان با توجه به مشکلاتی که گریبان کشور ما را گرفته و در حوزه‌های قدرتمند اقتصادی هم آسیب‌هایش را می‌بینیم در این دوره خیلی بازار موفقی داشتیم و این نشان می‌دهد، اتفاقاً سینما و فرهنگ می‌توانند خاصیت ضد تحریمی داشته باشد.
با این حال جدا از اظهارنظرهای پخش‌کنندگان حرفه‌ای و دست‌اندرکاران جشنواره گروهی از جوانان تازه وارد شده به حوزه پخش فیلم هم در بازار جشنواره امسال فجر حضور داشتند که می‌توانند در آینده ادامه دهنده راه پخش‌کنندگانی در بخش خصوصی باشند که بخش اعظمی از موفقیت‌های دست‌کم یک دهه اخیر سینما، مدیون تلاش و فعالیت آن‌هاست.
این پخش‌کنندگان جوان از تجربه شرکت در بازار جشنواره فجر و نیز نقاط ضعف و قوتی گفتند که به کارشان ضربه زده یا آن را تسهیل کرده است. البته همه آن‌ها پیش از هر چیز خود را قدردان کمک‌ها و آموزش‌های محمد اطبایی _ پخش‌کننده و کارشناس بین‌الملل سینما _ در یادگیری اصول پخش حرفه‌ای فیلم می‌دانند.
پوریا موسوی یکی از فعالان جدید این حوزه است که فیلم «وقت نهار» به پخش‌کنندگی او در سال ۲۰۱۷ در بخش اصلی مسابقه فیلم کوتاه جشنواره کن و نیز ۱۵ فستیوال معتبر دیگر نمایش داده شد، امسال برای اولین بار در جشنواره جهانی فجر و بازار آن شرکت کرد.
او بی‌نظمی در دادن به موقع اطلاعات لازم از حضور مهمانان را یکی از مهم‌ترین مشکلات بازار امسال می‌داند و می‌گوید: در بیشتر بازارهای حرفه‌ای دنیا دست کم از یک ماه قبل این فهرست مشخص است و در اختیار دیگر شرکت کنندگان قرار می‌گیرد اما در جشنواره فجر، ما خیلی دیر از اطلاعات مهمانانی که در جشنواره بودند آگاه شدیم.
وی اضافه می‌کند: علاوه براین نوعی دوگانگی در اختصاص غرفه وجود داشت و برایم سوال بود که چرا فلان مجموعه سینمایی که پخش کننده داخلی است و حقوق بین‌المللی فیلم‌ها در شرح وظایفش قرار ندارد غرفه داشت؟! بنابراین امیدوارم چگونگی تخصیص غرفه‌ها از این پس روشن شود که برای دوره‌های بعد بتوانیم برنامه‌ریزی کنیم.
موسوی هم چنین توزیع با تأخیر کتاب راهنمای بازار را و اینکه بعضی اطلاعات آن ناقص بود یکی از موارد قابل اشاره می‌داند و تاکید می‌کند: خیلی از این کارها با یک سیستم آنلاین می‌توانست راحت در دسترس باشد، تا از آن طریق حتی از زمان حضور مهمانان خارجی در بازار هم مطلع شویم.
وی که بیشتر در حوزه فیلم‌های کوتاه فعال است و می‌گوید بیشتر تمرکز در دعوت از مهمانان برای فیلم بلند بود، ادامه می‌دهد: با این حال با بیش از ۲۰ نفر ملاقات کردم و صحبت‌های مفیدی در پخش و تولید مشترک داشتم و حضور مدیران و برنامه‌ریزان فستیوال‌ها و خریداران و پخش‌کنندگان در جشنواره جهانی فجر برای پخش‌کنندگان مستقل و کسانی که در مقایسه با پخش‌کنندگان قدیمی و حرفه‌ای کم تجربه‌تر هستند فرصت خوبی است ولی این رویداد بهتر هم می‌شود، برگزار شود اگر حمایت بیشتری از این دست پخش‌کنندگان می‌شد.
موسوی همچنین با اشاره به اهمیت بخش کتابخانه ویدئویی معتقد است: بزرگترین مسئله بخش کتابخانه ویدئویی در سینمای ایران این است که فیلم‌ها بسیار قدیمی هستند و اگر جشنواره توجه بیشتری به آن کند ظرفیت‌های زیادی برای استفاده دارد، این بخش می‌تواند پر و بال بیشتری بگیرد که هم به سود سینما باشد و هم جشنواره.
مهیار صادقی که سال گذشته هم تجربه شرکت در بازار جشنواره را با گروهی از همکاران جوانش در یک غرفه مشترک داشته است، می‌گوید: به نظرم می‌رسد جشنواره امسال به لحاظ کمی نسبت به سال قبل خلوت‌تر بود اما به لحاظ کیفی بالاتر بود و افراد مرتبط با فعالیت‌های بازار امسال بیشتر حضور داشتند. شرکت در چنین فضایی برای دیدار و صحبت با افراد فعال در حوزه پخش فیلم یا مدیران و دست‌اندرکاران فستیوال‌ها برای ما کمتر پیش می‌آید و این فرصت بسیار مناسب بود البته شخصاً توقع ندارم در بازار فجر اتفاق خارق‌العاده‌ای برایم بیفتد ولی این دیدارها و قرار ملاقات‌ها زمینه‌ای برای آشنایی و شروع یک همکاری طولانی مدت خواهد شد.
به گفته وی «اینکه از جشنواره‌های لوکارنو یا تورنتو نمایندگانی در بازار جشنواره بودند اتفاق بسیار خوبی بود که می‌تواند برای سینمای ما نتایج مثبتی به همراه داشته باشد ولی در بخش خریداران محتوا به نظرم ضعیف عمل شده بود و من چندان خریدار جدی ندیدم که به اندازه همان بخش قبلی نتیجه مثبت داشته باشد.»
او که از نداشتن غرفه در بازار گله‌مند است و آن را در کارش تأثیرگذار می‌داند، ادامه می‌دهد: در غرفه مشترک تداخل کاری پیش می‌آید و برای من تجربه موفقی نیست به همین دلیل امسال درخواست غرفه مستقل داشتیم اما نه تنها درخواست ما به نتیجه‌ای نرسید بلکه برای گرفتن کارت هم سختی‌هایی داشتیم و متأسفانه انگار هنوز نسل جدیدی که می‌خواهند وارد این حوزه شوند، جدی گرفته نمی‌شوند چون به نظرم سیاست‌های جشنواره طوری است که انگار از قبل مشخص است، غرفه‌ها برای کیست و حتی بعید می‌دانم درخواست ما بررسی شده باشد. من فکر می‌کنم مدیران فستیوال تمایل زیادی به جدی گرفتن پخش‌کنندگان جوان ندارند و این کاملاً محسوس است که یک نشانه آن می‌شود همین که تا یک روز مانده به شروع جشنواره حتی برای رد درخواست ما پاسخی نداده بودند.
صادقی ابراز امیدواری می‌کند که «از طرف وزارت ارشاد موضوع ثبت شرکت و اقدامات رسمی و نیز از سوی خانواده سینما، پخش بین‌المللی فیلم جدی‌تر گرفته شود و به جوان‌ها هم اعتماد کنند چون قطعاً نسل باسابقه این حوزه تا ابد نمی‌تواند این مسیر را دنبال کند و از یک جایی باید راه را به گروهی دیگر تحویل دهند.
مرجان ارمغان هم که تا کنون پخش فیلم‌هایی همچون مستند «فیلم ناتمامی برای دخترم سمیه» و «شاخه گلی برای مریم» را در کارنامه خود داشته سعی کرده در بازار جشنواره فجر امسال با برنامه‌ریزی بهتری شرکت کند، با این حال چون او هم نتوانسته غرفه داشته باشد گله‌مندی‌هایی از این بابت مطرح می‌کند.
وی می‌گوید: با توجه به اینکه آقای میرکریمی چند سالی است جشنواره جهانی فجر را برگزار می‌کند، می‌بینیم که این جشنواره نسبت به دیگر جشنواره‌های ایران نظم متفاوت‌تری دارد ولی اگر در بخش‌هایی مثل بازار هم چنین نظمی باشد اوضاع بهتر می‌شود و خوب است که در طول سال ارتباط میان مدیر بازار و پخش‌کنندگان و فعالان این بخش برقرار باشد.
او که تجربه حضور در بازار جشنواره‌های خارجی مثل ایدفا را هم دارد، می‌گوید: جشنواره و بازاری همچون فجر که هنوز در حال تجربه‌اند، قابل مقایسه با نمونه‌های خارجی نیستند چون تغییر هر مدیریتی در آن باعث اتفاقاتی می‌شود که معمولاً مثبت نیست در حالی که جشنواره‌های خارجی این‌طور نیستند.
ارمغان با اشاره به بعضی مغایرت‌ها در فهرست مهمانان و شرکت‌کنندگان خارجی بازار که ناهماهنگی‌هایی را به وجود می‌آورد، بیان می‌کند: امیدوارم از طرف بخش بین‌الملل جشنواره رایزنی‌هایی شود که دست‌کم زمان بازار جشنواره فجر در تقویم کاری‌شان قرار گیرد و اگرچه این جشنواره با کن و چند جشنواره مهم دیگر نزدیک یا همزمان است ولی فجر را هم در برنامه خود بگنجانند تا نماینده‌ای از آن‌ها در این رویداد باشد.
همچنین مانا نجاران که مدتی است در حوزه پخش بین‌المللی فیلم فعالیت می‌کند و فیلم‌های «مو» به کارگردانی داریوش رضایی، «تاول» مرتضی شمس و فیلم «سایه فیل» آرمان خوانساریان را در کارنامه داشته، می‌گوید: امسال به عنوان پخش کننده شرکت کردم و چون اولین حضورم بود خیلی چیزها برایم جدید بود اما نواقصی هم دیدم، مثل دفترچه راهنمای بازار که دیر به دست ما رسید و دیر توانستیم برای ارتباط و قرار ملاقات هماهنگ کنیم و نداشتن غرفه و یک جای ثابت هم باعث شد، همه چیز آن طور که می‌خواستم مطلوب پیش نرود.
او اضافه می‌کند: آنچه در بخش مدیریت جشنواره دیدم این بود که تلاش زیادی شده تا همه چیز خیلی خوب و منظم و استاندارد پیش برود و برگزار شود، اما به نظرم مارکت، خیلی از استانداردهای بازار جهانی را نداشت. با این حال جدا از بخش مدیریتی، به نظرم مسائل جانبی دیگری در کیفیت برپایی جشنواره دخیل هستند، مثل همین که شنیدم برخی مهمان‌ها در کمپینی ورودشان به ایران را تحریم کرده‌اند.
امیر تقدیری هم که دو سالی است فیلم بلند و کوتاه «زندگی بدون زندگی»، «شب تولد» و «گاو امریکایی» را پخش بین‌المللی می‌کند می‌گوید: خوب است مدیران همان طور که به ویترین جشنواره رسیدگی می‌کنند، در بخش بازار هم چنین رویکردی داشته باشند و تمهیدی بیندیشند تا بازار برای خارجی‌ها اهمیت داشته باشد.
او با گله از دیر در اختیار گرفتن کتابچه راهنمای بخش بازار اضافه می‌کند: برای شخص من جشنواره خوب بود و قرارهای مفیدی داشتم، اما کمی از برنامه‌ریزی جشنواره ناراحت هستم چون می‌توانستم در صورت داشتن برنامه دقیق از اطلاعات مهمانان جشنواره و زمان حضورشان در بازار، منظم‌تر برنامه‌ریزی کنم و قرار ملاقات داشته باشم. البته معمولاً مهمان‌ها و شرکت‌کنندگان خارجی بازار با وجود تأکیدی که بر هماهنگی قبلی قرار ملاقات از طریق ایمیل داشتند، همراهی می‌کردند و بدون اینکه ناراحت شوند می‌گفتند شما حق دارید، اینجا برنامه‌ریزی خوبی ندارد و سال قبل هم همینطور بوده است.
تقدیری درباره شرایط ورود و ثبت نامش در بازار جشنواره هم توضیح می‌دهد: شرایط برای ورود ما که جوان‌تر هستیم اصلاً آسان نبود چون می‌خواستند حتماً شرکت ثبت شده داشته باشیم که طبعاً تعداد زیادی از ما نداشتیم و این موضوع در فرمی هم که برای شرکت در جشنواره پر کردیم جزو موارد اجباری نبود، اما بعد متوجه شدیم در بررسی‌ها لحاظ شده است. به همین دلیل در پاسخ به درخواست ما برای غرفه، بهانه آوردند که رزومه نداریم در حالی که رزومه ما با برخی کسانی که در بازار غرفه داشتند برابری می‌کند و شاید حتی قوی‌تر باشد. برای من سوال است که رزومه‌ها چطور بررسی شده که من یا برخی دیگر از دوستانم بدون رزومه شناسایی شدیم.
در پایان آزاده مسیح زاده هم که امسال به عنوان پخش‌کننده فیلم‌های «پاگرد» را در جشنواره ونیز و «بچه‌خور» در جشنواره تامپره داشت، می‌گوید: یکی از مشکلات من با این جشنواره این بود که ایمیل مهمانان به ما خیلی دیر رسید و اگر یک ماه زودتر آن را در اختیار داشتیم خیلی منظم‌تر می‌شد هماهنگ کرد ولی اینجا گاهی طوری بود که باید به دنبال شکار کردن کسانی می‌بودم که قصد دیدار با آن‌ها را داشتم.
او که قبلاً فیلم «۳۶۰ درجه» را ساخته و آن را در فستیوال‌های زیادی شرکت داده، می‌گوید: در یکی از همین تجربه‌ها در جشنواره کن چشمم به دنیای پخش باز شد و من بعد از آن سعی کردم این حوزه را بشناسم و با افراد زیادی ارتباط برقرار کردم. از زمانی هم که پخش را جدی گرفتم فیلم‌های زیادی داشتم و بعد از مدتی تصمیم گرفتم حرفه‌ای کار کنم اما در همین جشنواره حس کردم چندان نسل جوان پخش‌کننده را جدی نمی‌گیرند و مثلاً متوجه نشدم چرا به من غرفه ندادند؟ در حالی که در بازار تعدادی غرفه خالی وجود داشت و نداشتن غرفه به هر حال ناهماهنگی و بی‌نظمی در کار پیش می‌آورد.
او که تاکید دارد علاقه، مهم‌ترین انگیزه‌اش برای کار در حوزه پخش بین‌الملل است به تأثیرات سیاسی در نیامدن برخی مهمان‌های خارجی به جشنواره هم اشاره می‌کند و ابراز امیدواری می‌کند که اوضاع سیاسی کشور طوری باشد تا این مسائل مانعی برای همکاری‌های هنری و فرهنگی میان ایران و کشورهای دیگر نباشد.
