خوزستان تا نیمه اردیبهشت در معرض خطر قرار دارد
مجموع بارش‌های هشت استان کشور، به سمت دشت سیلابی خوزستان روانه می‌شود و شرایطی را برای زندگی مردم رقم می‌زند که این روزها شاهد آن هستیم. مردم خوزستان نه تنها چشمشان به آسمان استان خودشان است، بلکه بارش‌های هشت استان مجاور که سرشاخه‌های رودخانه‌های جاری در این استان در آنها واقع شده است را رصد می‌کنند زیرا بارندگی در استان‌های مجاور می‌تواند سیلابی بزرگ را به سمت آنها روانه کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، سدهایی که این روزها سدسازان تمام‌قد از ساخت آنها دفاع و حتی تلاش می‌کنند از آب سیلابی که دوره بازگشت 200ساله داشته، کره انتقال آب و ساخت سد بیشتر را بگیرند، الگوی حرکت سیلاب در خوزستان را تحت تأثیر قرار داده است و شهرهایی که سال‌های سال با سیل سازگار شده و تمدنی چند هزارساله دارند را در معرض خطر جدی قرار داده است. الگوی توسعه در استان خوزستان متناسب با تغییرات ایجادشده در الگوهای جدید سیلاب‌ها طراحی نشده است. خشک‌سالی‌های مداوم دست مسئولان استانی را برای تعرض به مسیل‌ها، رودخانه‌ها و... باز گذاشته و با حذف بودجه لایروبی و ساماندهی رودخانه‌ها، زندگی مردم به‌شدت در معرض خطر قرار گرفته است. حالا همین مردم قصد ندارند در مقابل سیل تسلیم شوند و با وجود هشدارهای مکرر، حاضر به ترک خانه و کاشانه خود نیستند. آنها با سنگرسازی در حاشیه کرخه، تلاش می‌کنند آب بیشتری را از بستر این رودخانه عبور داده و به سمت هورالعظیم هدایت کنند. پیش‌بینی‌های هواشناسی حاکی از آن است که خوزستان تا نیمه اردیبهشت در معرض سیلاب‌های احتمالی استان‌های همجوار قرار دارد.
صحنه این روزهای خوزستان شبیه به روزهای جنگ است. تانک‌هایی در نزدیکی بندهای خاکی مستقر شده‌اند تا به‌موقع برای انهدام این بندها به کار گرفته شوند. مردم در جدال با سیلاب، زیر بار تصمیمات مسئولان نمی‌روند و تلاش می‌کنند با پرکردن کیسه‌ها از خاک و ایجاد یک سنگر طولانی، میزان آب‌گذری رودخانه کرخه را افزایش دهند تا آب این رودخانه به سمت هورالعظیم (یکی از تالاب‌های مهم این استان) سرازیر شود و در آنجا آرام بگیرد. استان خوزستان که دشتی سیلابی است، تمدن و توسعه شهرهای آن بر اساس داغ‌آبی شکل گرفته که از هزاران سیل جاری‌شده در این سرزمین، بر صورت این دشت ظاهر شده است. مردم با توجه به تجربه پدرانشان، یاد گرفته‌اند که در مسیر سیلاب‌های طبیعی خانه نسازند و کسب‌وکارشان را در جایی بنا کنند که سیلاب به آن گزندی وارد نکند. اما حالا که سدها الگوهای سیلابی منطقه را تغییر داده است، مردم هم سردرگم شده‌اند و نمی‌دانند الگوهای زندگی خود را چگونه متناسب با این شرایط تغییر دهند. برای همین وقتی که از نخستین روزهای سال جدید به مردم هشدار داده شد که باید منازل خود را تخلیه کنند، آنها زیر بار این هشدارها نرفتند و تصمیم گرفتند با سیلابی که تجربه زیسته هزاران ساله پدرانشان است، مبارزه کنند و نگذارند شهرهای آنها زیر آب برود. آنها حتی با فشار نیروهای یگان ویژه هم به سنگرسازی خود ادامه می‌دهند و حاضر نیستند منطقه را ترک کنند.
2حوضه آبریز بحرانی
استان خوزستان پنج حوضه آبریز دارد. آب جاری در حوضه آبریز کرخه از استان‌های ایلام، کرمانشاه و بخشی از لرستان به سمت خوزستان روانه می‌شود. حوضه آبریز دز بین خوزستان و لرستان مشترک است. حوضه کارون از استان چهارمحال‌وبختیاری تأثیر می‌گیرد و حوضه مارون و زهره هم با استان کهگیلویه و بویراحمد مشترک. آب ورودی به خوزستان در نهایت به خلیج‌فارس، تالاب شادگان و هورالعظیم سرازیر می‌شود. استانی که به‌شدت از استان‌های همجوار خود تأثیر می‌گیرد، ناگزیر است برای برنامه‌ریزی در زمینه سیل، چشمش به آسمان استان‌های دیگر هم باشد. ستار نوری‌راد، مدیر دفتر ایستگاه‌های سنجش و مرکز مونیتورینگ سد آب و برق خوزستان،ذبیان می‌کند: آب هشت استان به سمت خوزستان سرازیر می‌شود. به همین دلیل یک سیستم رصد برای هشت سد داخل استان خوزستان و برخی سدهای استان همجوار ایجاد کرده‌ایم.
او می‌گوید: در استان‌های دیگر و استان خوزستان ایستگاه برف‌سنجی، باران‌سنجی، تبخیرسنجی، هیدرومتری و... نصب کرده‌ایم تا بتوانیم وقوع سیلاب‌ها را پیش‌بینی کنیم.
به گفته نوری‌راد، در‌حال‌حاضر وضعیت دو حوضه کرخه به دلیل ورود سیلاب کشکان و گل‌گهر به سد کرخه و حوضه دز به دلیل بارش‌های بالادست، بحرانی است. او ادامه می‌دهد: با افزایش خروجی آب دز برای حفظ ایمنی سد، منطقه شعیبیه دچار آب‌گرفتگی شده است. در حوضه کرخه هم وضعیت به همین شکل است. سدهای حوضه کارون هم در حال پرشدن است.
آن‌طور که مدیر دفتر ایستگاه‌های سنجش و مرکز مونیتورینگ سد آب و برق خوزستان عنوان می‌کند: همه اتفاقات سدهای مرتبط با استان خوزستان در یک صفحه الکترونیکی رصد می‌شود. بر اساس دبی رودخانه و میزان خروجی سدها اطلاعات لازم به مسئولان استانی ارائه می‌شود تا آنها هم با توجه به پهنه‌بندی سیل، تصمیم بگیرند که آیا باید منطقه‌ای تخلیه بشود یا نه.
وتوی برخی تصمیمات
مرکز مانیتورینگ استان خوزستان اتاقی کوچک با دو ردیف صندلی برای پذیرش شش کارشناس است. از دو اتاق مجاور برای جلسات کارشناسی و تصمیم‌گیری در زمینه خروجی آب سدها استفاده می‌شود. در این اتاق تصمیم می‌گیرند که چقدر آب از سدها رها شود. پیش‌بینی می‌کنند که تبعات رهاسازی آب از سدها چیست و کدام شهرها ممکن است زیر آب بروند و بر اساس پیش‌بینی‌ها، پیشنهاد می‌دهند که کدام سیل‌بندها در مسیر رودخانه‌های مختلف باید شکسته شود تا حجم آب رودخانه‌های جاری در استان کاهش یابد و خسارات ناشی از سیلاب به حداقل برسد. خروجی تصمیمات هرچه باشد، به ستاد بحران ارجاع داده می‌شود. البته در ستاد بحران کسانی هستند که تصمیمات کارشناسانه ارائه‌شده را وتو کنند. تصمیمات نهایی در ستاد بحرانی بر اساس محاسبات اقتصادی مد منظر مسئولان استان گرفته می‌شود؛ محاسباتی که با خواست و نظر مردم همراه نیست و با مقاومت‌های مردمی مواجه می‌شود.
مقاومت مردم در برابر تخلیه منازل
اگرچه مسئولان استانی به مردم بخش‌هایی از خوزستان که در حاشیه کرخه و دز هستند، هشدار داده‌اند که باید خانه و کاشانه خود را ترک کنند و به نقطه دیگری بروند، اما مردم حاضر به ترک محل زندگی خود نیستند. مردم می‌گویند که این اولین‌بار نیست که درگیر سیل شده‌اند و می‌توانند در برابر آن ایستادگی کنند. «حمیدیه»، «رفیع» و جاهای دیگری که این روزها درگیر سیل شده‌اند، از سیلاب‌های گذشته جان سالم به در برده بودند و اساسا نحوه زندگی آنها بر اساس وضعیت سیلاب‌ها طراحی شده بود؛ زیرا وقتی عکس‌های هوایی را نگاه می‌کنید، محل سکونت مردم بر اساس داغ‌آب‌های باقی‌مانده از سیلاب‌های هزاران ساله منطقه طراحی شده است. اما چه شد که سیل این سال‌ها، زندگی مردم رفیع را که خانه‌های آنها روی ارتفاع ساخته شده بود (تا از خطر سیل در امان بمانند)، تهدید می‌کند؟ مردم حمیدیه چرا درگیر سیل شده‌اند و آیا سیلابی که این روزها جاری شده است، همان مسیر هزاران ساله سیلاب‌های طبیعی است؟
واقعیت این است که با سدهایی که در خوزستان ساخته شده‌اند، مسیر حرکت سیلاب‌ها را تغییر داده‌اند. با توجه به این واقعیت، باید مطالعات مناسب انجام می‌شد و بر اساس آن، الگوی توسعه در خوزستان پایه‌ریزی می‌شد اما به جای انجام این مطالعه، نه تنها به الگوی جدید پخش سیلاب توجه نشده است، مسئولان استانی هم با توجه به یک دوره خشک‌سالی، به هر نحوی که دلشان می‌خواسته به بستر رودخانه‌ها و مسیل‌های خوزستان تجاوز کرده‌اند و به مردم مجوز ساخت‌وساز داده‌اند. حالا آن بخش‌هایی که بدون توجه به توصیه‌های کارشناسی و حریم رودخانه‌ها ساخته شده است، زیر آب رفته و زمینه نارضایتی مردم را فراهم کرده است. لایروبی‌نشدن رودخانه‌ها به دلیل نبود بودجه، ظرفیت آب‌گذری رودخانه‌ها را کاهش داده است و اثرات سیلاب در خوزستان را تشدید کرده است. در این شرایط یکی سدها را ناجی خوزستان معرفی کرده و به دنبال ساخت سد بیشتر است و آن دیگری سعی می‌کند تقصیر سیلابی را که دوره بازگشت آن 200 ساله تعیین شده و انسان به‌سادگی قادر به مقابله با آن نیست، به گردن یک مجموعه بیندازد تا بتواند در وقت مقتضی مسئولانش را محاکمه کند.
سنگرسازی با دستان خالی
مردم حاشیه رودخانه کرخه که بارها اخطار تخلیه سیل از مسئولان دولتی دریافت کرده‌اند، صحنه را خالی نکرده‌اند. مردم روستای «شبیشه» از توابع حمیدیه استان خوزستان با دیگر روستاییانی که در این شهرستان زندگی می‌کنند، دست‌به‌دست هم داده‌اند تا دیواره‌ای از کیسه‌های خاک، به طول چهار کیلومتر و به ارتفاع دو متر بسازند. به این ترتیب آب رهاسازی‌شده از سد کرخه که چند متری در بستر رودخانه گسترده شده، در همان بستر رودخانه باقی خواهد ماند و به سمت خانه‌های آنها نمی‌آید بلکه به طرف هورالعظیم سرازیر می‌شود.
مردم روستای شبیشه می‌گویند که دولت قصد نداشته تأسیسات نفتی موجود در هورالعظیم را زیر آب ببرد اما مقاومت آنها و ساخت این دیواره‌های خاکی باعث شده آب به سمت هورالعظیم برود. با افزایش حجم آب در هورالعظیم، خودبه‌خود تأسیسات نفتی هم زیر آب رفته است.
آنها که یک هفته است در حال پرکردن کیسه‌های خاک برای سنگرسازی در مقابل سیل هستند، تمام مزارع و باغات خود را از دست داده‌اند و این سیل‌بند، فقط قرار است خانه‌های آنها را از گزند این بلای طبیعی محفوظ بدارد؛ زیرا اگر خانه‌هایشان که حاصل یک عمر زحمت است، تخریب شود، دیگر جایی برای زندگی نخواهند داشت.روستاییان شبیشه که سبزی و صیفی تولید می‌کردند، محصولات خود را علاوه‌بر صادرات به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، به بازار اهواز هم می‌فرستادند و با وجود آنکه با بارش‌های مناسب اخیر، محصول خوبی در زمین‌هایشان تولید شده بود، اما سیل همه این سرمایه را از آنها گرفته است. ساکنان شبیشه می‌گویند که اطلاعات ستاد غلط است، زیرا به مردم اعلام شده که سطح آب کرخه در حال فروکش‌کردن است، اما مردم شاخص کنار آب گذاشته‌اند و با چشمان خود می‌بینند که سطح آب هر روز بالاتر می‌رود. آنها معتقدند که برای این حجم آب نیاز به هفت روز زمان دارند تا دیواره خود را بالاتر ببرند، اما چنین زمانی در اختیار ندارند.
نگرانی از جبران خسارات
در حمیدیه سفلی هم روستاییانی که روستایشان به‌طور کامل زیر آب رفته است و عموما از عشایر منطقه هستند، به یاری مردم شهر حمیدیه شتافته‌اند تا با سنگربندی مانع ورود آب به شهر حمیدیه شوند. بخشی از عشایر منطقه همان‌طور که در حال پرکردن کیسه‌های خاک هستند، دغدغه‌های خود را هم مطرح می‌کنند. جبر بیت‌سیاح که از اهالی حاشیه شادگان است، می‌گوید: امسال می‌توانستم در هر هکتار 10 تن گندم برداشت کنم، چون بارش‌ها خوب بود، اما بیمه ندارم. خسارات سیل 95 را هم دریافت نکرده‌ام.
حسین بیت‌سیاح، یکی دیگر از افرادی است که از کمبود امکانات و نبود خاک برای تکمیل سنگربندی اهالی در مقابل سیل گله دارد. او می‌گوید: یک معدن خاک در همین نزدیکی است و معدن متعلق به شهرداری است، اما به ما می‌گویند تا پول ندهید به شما خاک نمی‌دهیم. دولت ماشین‌آلات سنگین به اهالی نمی‌دهد، به همین دلیل ساخت این سیل‌بندها به طول انجامیده است.
یک شرکت خصوصی از رامهرمز هم برای کمک به مردم حمیدیه، ماشین‌آلات سنگین به منطقه اعزام کرده است، اما رانندگان این ماشین‌آلات سنگین از عدم تأمین خاک گله دارند و می‌گویند نخاله‌های ساختمانی را برای پرکردن کیسه‌ها به ورودی شهر حمیدیه منتقل کرده‌اند.
بلاتکلیفی اراضی زراعی اجاره‌ای
دسترسی به بخشی از روستاهای خوزستان قطع شده و این روستاها را آب فراگرفته است. روستای صندیحه یا قاسم ضامن یکی از این روستاهاست که برای رسیدن به آن باید از قایق یا تراکتور استفاده شود. ساکنان روستای صندیحه که خانه و کاشانه آنها زیر آب رفته است، به‌شدت نگرانند که سرنوشت آنها چه خواهد شد. آنها که به کشت هندوانه، صیفیجات و گندم مشغول بوده‌اند، به دلیل بارش‌ها محصول خوبی تولید کرده‌اند، اما سیل همه را با خود برده است. فقط آن بخشی که دامدار بودند، توانسته‌اند سرمایه خود را با کمک دیگر اهالی جابه‌جا کرده و نجات دهند. دولت برای برآورد خسارت به آنها مراجعه نکرده است و مردم معتقدند که فقط مسئولان دولتی برای تهیه فیلم و عکس به سمت این روستا می‌آیند.ساکنان روستای صندیحه و یک روستای دیگر که درمجموع 200 خانوار را شامل می‌شود، روی ارتفاعات مجاور روستای خود ساکن شده‌اند و چشمشان به کمک‌های مردمی است. هلال‌احمر هم فقط 20 چادر در اختیار آنها قرار داده است.
صادق، از اهالی روستای صندیحه می‌گوید زمین زراعی استیجاری در اختیار داشته است. 20 میلیون تومان اجاره زمین را به مالک داده و حالا هیچ محصولی ندارد. چون زمین اجاره‌ای بوده است، اگر دولت بخواهد خسارتی هم بپردازد، این جبران خسارت شامل حال او نمی‌شود.به گفته صادق، افراد زیادی در این منطقه زمین‌های زراعی را اجاره می‌کنند و تکلیف پرداخت غرامت به این افراد مشخص نیست.
اردوگاه‌ها، پناهگاه زنان و بچه‌ها
مردان در شهرها و روستاها باقی مانده‌اند تا با ساخت سنگر در مسیر آب، مانع تخریب خانه‌ها شوند و زنان و بچه‌ها را به اردوگاه‌ها منتقل کرده‌اند. هزارو 700 نفر از زنان و بچه‌های شهرستان حمیدیه در اردوگاه ثامن‌الائمه متعلق به تیپ خراسان سپاه مستقر هستند و مسئولان قرارگاه پیش‌بینی می‌کنند تا 20 فروردین‌ماه، جمعیت ساکن در اردوگاه به سه هزار نفر برسد، زیرا روستاهای بیشتری در معرض تهدید سیل قرار می‌گیرند. این اردوگاه که در زمان جنگ خدمات لجستیکی ارائه می‌کرده، بعد از جنگ برای اسکان کاروان‌های راهیان نور استفاده می‌شده است. زنان ساکن در اردوگاه از وضعیت بهداشتی آن ناراضی هستند. حمیده عداوی می‌گوید پوست فرزندش به‌خاطر گزش حشرات آسیب دیده، اما پزشک متخصص پوست در اردوگاه حضور ندارد که فرزندش را درمان کند.برخی از ساکنان اردوگاه می‌گویند که در فرصت اعلام‌شده بخشی از لوازم منزل خود را تخلیه کرده و این وسایل را به انبار سپاه تحویل داده‌اند.
تلفات انسانی نداشتیم
عدنان الوان‌پور، بخشدار مرکزی شهرستان حمیدیه که در محل اردوگاه ثامن‌الائمه حضور دارد، از نبود تلفات انسانی در این شهرستان خبر می‌دهد و با اشاره به افزایش خروجی سد کرخه عنوان می‌کند: 10 تا 11 روستا درگیر سیل شده‌اند که پنج الی شش‌هزار نفر سکنه داشته‌اند.به گفته الوان‌پور، از یک هفته تا 10 روز قبل از سیل با مردم برای تخلیه مناطق صحبت شده است، اما آنها حاضر نیستند منازل خود را تخلیه کنند.او ادامه می‌دهد: تمام روستاهای در معرض سیل تاکنون تخلیه شده‌اند و اگر دبی رودخانه کرخه افزایش یابد، بسیاری از مناطق زیر آب خواهند رفت. این مقام مسئول مدعی می‌شود: برای انتقال دام مردم روستایی، امکانات لازم تأمین شده است.
