برنامه‌های بورس کالا درسال 98/ ابزارهای نوینی معرفی و راه اندازی خواهند شد

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایرنا، با هدف شفاف سازی معاملات مواد و کالاهای پایه از جمله فرآورده های نفتی، محصولات پتروشیمی، فلزی، معدنی و کشاورزی و همچنین بسترسازی برای صادرات منسجم آنها، روند ورود این محصولات به بورس و راه اندازی ابزارهای جدید مالی رو به افزایش است.

از مزایای عرضه محصولات در بورس، کنار گذاشتن دلالان و واسطه هاست که باعث می شود سود اصلی عاید تولیدکنندگان شود.

همچنین با توجه به مشکلات شبکه بانکی و ناتوانی آنها در تامین مالی طرح ها و پروژه های اقتصادی، به تدریج نقش بازار سرمایه و ارکان مختلف آن در تامین مالی طرح ها گسترش می یابد؛ بنابراین روز به روز توجه به بازار سرمایه و بورس کالا در حال افزایش است.

حامد سلطانی نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران به تشریح وضعیت معاملات بورس کالا و برنامه های توسعه و چالش های پیش روی آن پرداخت.

 

حجم معاملات بازارهای مختلف بورس کالای ایران به چه میزان رسیده و نسبت به دوره های زمانی گذشته چه تغییری داشته است؟

ارزش کل معاملات بورس کالای ایران در دوره ۱۱ ماهه ابتدایی سال ۹۷ ، یک هزار و ۵۶۷ هزار میلیارد ریال بوده است که رکورد جدیدی در ارزش معاملات از ابتدای راه‌اندازی بورس کالای ایران به شمار می‌رود. ارزش کل معاملات نسبت به دوره مشابه در سال گذشته ۶۰ درصد افزایش داشته است.

همچنین از کل معاملات انجام گرفته ۷۷۳ هزار میلیارد ریال ارزش معاملات بازار فیزیکی بوده و ۸۸۴ هزار میلیارد ریال نیز ارزش معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا است.

بازار فیزیکی بورس کالای ایران در دوره مورد اشاره با رشد ۷۳ درصدی ارزش معاملات رو به رو شده است و سهم قراردادهای نقدی از ارزش کل معاملات بازار فیزیکی با ارزش معاملاتی ۴۷۷ هزار میلیارد ریال ۶۲ درصد بوده است. در این بین معاملات سلف با ۲۹۶ هزار میلیارد ریال سهم ۳۸ درصدی را از این معاملات کسب کرده است.

ارزش معاملات محصولات صنعتی و معدنی با ۲۸۳ هزار میلیارد ریال در ۱۱ ماهه سال ۱۳۹۷ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۵ درصد رشد داشته است.

در تالار پتروشیمی بورس کالای ایران بیش از چهار میلیون و ۲۳۲ هزار تن انواع محصولات به ارزشی بیش از ۲۶۶ هزار میلیارد ریال معامله شده که رکورد جدیدی در حجم و ارزش معاملات سالانه محسوب می شود.

ارزش معاملات بازار محصولات فرآورده‌های نفتی نیز به رقمی بیش از ۱۹۳ هزار و ۸۸۲ میلیارد ریال رسیده و رکورد جدیدی در ارزش معاملات این بازار به ثبت رسیده است. معاملات محصولات پتروشیمی افزایش ۱۵ درصدی در مقدار و ۹۲ درصدی در ارزش را در دوره مورد بررسی نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده و ارزش معاملات فرآورده‌های نفتی طی این دوره ۱۱۶ درصد افزایش داشته است.

در بازار قراردادهای مشتقه بورس کالای ایران نیز ۱۴ میلیون و ۶۰۷ هزار قرارداد آتی و «اختیارمعامله» معامله شده که این تعداد نسبت به دوره مشابه سال قبل از نظر حجم و ارزش معاملات به ترتیب با ۲۸۳ درصد و ۴۱ درصد رشد رو به رو شده است.

همچنین با توجه به آمار منتشرشده از بورس‌ها در ۱۰ ماهه نخست سال ۱۳۹۷ شرکت بورس کالای ایران سهم ۴۱ درصدی از ارزش کل معاملات بازار سرمایه را کسب کرده است و از نظر ارزش معاملات در جایگاه نخست بازار سرمایه قرار گرفته است.

 

بورس کالا چه برنامه ای برای توسعه معاملات جدید دارد؟

بورس کالای ایران هم اکنون قراردادهای معاملاتی متنوعی ایجاد کرده است و در سال‌های آینده قصد دارد محصولات جدیدی را به عنوان دارایی‌های پایه ابزارهای موجود معرفی کند.

به عنوان نمونه یکی از برنامه‌های بورس کالای ایران در سال آینده راه‌اندازی صندوق‌های کالایی بر روی محصولات کشاورزی است تا بتواند از این طریق سرمایه‌های سرگردان کشور را در جهت تأمین مالی بخش کشاورزی جذب کند.

همچنین در سال آینده بورس کالای ایران قصد دارد صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایجاد شده را به عنوان دارایی پایه جدید برای بازارهای آتی و اختیارمعامله به فعالان بازار معرفی کند و بازار مشتقه را توسعه دهد.

همچنین در حوزه گواهی سپرده کالایی نیز بورس کالای ایران در حال حاضر مقدمات راه اندازی گواهی سپرده مس و همچنین میلگرد را فراهم کرده است و در صورت موافقت سازمان بورس در سال آینده معاملات گواهی سپرده کالایی بر روی این دو محصول جدید نیز راه اندازی خواهد شد.

 

چه ابزارهای معاملاتی جدیدی قرار است در بورس کالای ایران معرفی شود؟

علاوه بر توسعه دارایی پایه بر روی ابزارهای موجود، بورس کالای ایران قصد دارد تا ابزارهای جدیدی را نیز در سال آینده به فعالان اقتصادی معرفی کند.

راه‌اندازی معاملات «اوراق خرید دین» به عنوان یک ابزار تأمین مالی جدید و راه‌اندازی معاملات «حق امتیاز» از برنامه‌های سال آینده بورس کالای ایران است.

معاملات اوراق خرید دین در صورت راه‌اندازی، موجب گشایش جدی در تنگنای تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی در سال آینده خواهد شد و از این طریق موجب افزایش نقدشوندگی دارایی‌های مالی راکد تولیدکنندگان خواهد شد.

با راه‌اندازی اوراق حق امتیاز و توسعه این بازار، بورس کالای ایران می‌تواند در راستای افزایش شفافیت کمک کند.

همچنین در سال آینده با توجه به نیاز مشتریان، روش‌های معاملاتی و تسویه جدیدی در بازار فیزیکی معرفی خواهد شد و با فراهم کردن امکان انجام معاملات تقاضا محور (مبتنی بر مناقصه) و فراهم کردن امکان انجام تسویه چند مرحله‌ای در معاملات برخی نیازهای فعلی عرضه‌کنندگان و خریداران کالا در بورس کالای ایران مرتفع خواهد شد.

 

برای توسعه تعاملات بین المللی بورس کالا چه اقداماتی انجام شده است؟

بورس کالای ایران برنامه های توسعه بین المللی و ارتباط با نهادهای بازار سرمایه بین المللی را پیگیری می کند از جمله آنها تلاش برای پیوستن به آیسکو (سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار) به عنوان مرجع تنظیم مقررات و وحدت رویه بازار سرمایه بین الملل و عضویت کامل سازمان بورس و اوراق بهادار در این نهاد است.

مشارکت در برنامه های فدراسیون جهانی بورس ها از طریق ارتقاء عضویت بورس کالای ایران در این نهاد از «عضو وابسته» به عضو دائم نیز در دستور کار است که طی مکاتبات صورت گرفته با این نهاد در دست بررسی است.

در حوزه بازار مشتقه، بورس کالای ایران حضور فعال و مثبتی در انجمن بازارهای آتی (ای.اف.ام) داشته و در حوزه محصولات جدید، فناوری های معاملاتی و موضوع بلاک چین به عنوان سخنران در کارگاه های آموزشی و اجلاس سالیانه این نهاد مشارکت داشته و به عنوان عضو اصلی در این نهاد مورد توجه سایر اعضا قرار دارد.

 

مهم ترین چالش در معاملات بورس کالا در سال گذشت چه بود؟

در سال ۹۷ نوسانات نرخ ارز بر همه بازارهای کالایی تاثیر گذار بود که بورس کالا نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و در مقاطعی با توجه به عرضه محصولات با نرخ ۴۲۰۰ تومان شاهد افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش حجم معاملات بودیم.

پس از نوسان نرخ ارز، شاهد نابسامانی بازار پتروشیمی و جولان دلالان بودیم، برای مقابله با آن چه تصمیماتی گرفته شد؟

 

با توجه به پایین بودن قیمت پایه محصولات، تقاضا برای مواد پتروشیمی افزایش یافت. تقاضای شرکت های تولیدی با توجه به فراهم شدن شرایط افزایش صادرات، افزایش تولید با توجه به پایین بودن قیمت مواد اولیه، ذخیره مواد اولیه در انبار شرکت های تولیدی و تامین نیاز مواد اولیه ماه های آتی و ... از مواردی است که سبب شد تا حتی تولیدکنندگان نیز بیش از نیاز واقعی خود اقدام به خرید محصولات کنند.

برای مقابله با این وضعیت، با تلاش های صورت گرفته و همکاری بین دستگاه های مختلف در نهایت در شهریورماه سقف رقابت محصولات برداشته شد و با آزادسازی قیمت، تقاضا کاهش یافت.

البته در ماه های بعد نیز نرخ ارز ۴۲۰۰ تومان قیمت پایه به نرخ سامانه نیما در کالاهای مختلف تغییر یافت. البته این افزایش قیمت سبب شد محصولاتی که حتی در زمان آزاد سازی سقف رقابت، دلار محاسبه شده در قیمت کشف شده آنها کم تر از نرخ نیما بود با افزایش قیمت مواجه شوند که طبیعتا در برخی از هفته ها با کاهش معاملات مواجه بودیم.

نکته دیگر خریدهای بالای صورت گرفته در ماه های قبل نیز باعث شد تا با کاهش معاملات مواجه باشیم.

در ماه های پایانی سال ۹۷ مجددا با اختلاف قیمت بین نرخ سامانه نیما و نرخ ارز سنا، میزان معاملات افزایش یافت و در حوزه محصولات پلیمری رکورد معامله ۹۰ هزار تن در هفته نیز به ثبت رسید.

در سال ۹۷ با توجه به هماهنگی های صورت گرفته حداقل عرضه برای محصولات اعلام شد که در برخی از حوزه ها به خصوص اکثر گریدهای پلیمری با همکاری عرضه کنندگان میزان عرضه بیش از حداقل عرضه تعیین شده بود.

برای تعادل بخشی در بازار سایر گروه های کالایی در بورس چه اقداماتی انجام شد؟

در برخی از محصولات مانند آلومینیوم متاسفانه همواره با کمبود عرضه مواجه بودیم که امیدواریم در سال آینده با توجه به تغییرات صورت گرفته در مدیریت آلومینیوم المهدی با اضافه شدن عرضه این شرکت تعادل در این بخش برقرار شود.

در حوزه محصولات فولادی نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت در تلاش است تا حداقل عرضه های جدید برای شمش، میلگرد و ... در نظر گرفته شود تا با عرضه مناسب در بازار کمبود وجود نداشته باشد.

 

برای تقویت جایگاه بورس در معاملات کالایی و افزایش شفافیت چه باید کرد؟

در سال جاری بیش از گذشته جایگاه بورس کالا و نیاز به آن در اقتصاد کشور مشخص شد. با توجه به رویدادهای صورت گرفته ضروری است تا سیاست گذاران با توجه به انتظاراتی که از بورس کالا دارند ابزارهای مناسب را در اختیار بورس قرار دهند تا بتوان نقش موثرتری در تنظیم بازار محصولات ایفا کند.

 

از اتفاقات نامطلوب برای بورس کالا در سال ۹۷ ، خروج معاملات آتی سکه از این بورس بود، دلیل این تصمیم چه بود؟

قراردادهای آتی مهمترین قراردادهای قابل معامله در بورس‌های کالایی مطرح جهان هستند. طراحی این قراردادها برای ایجاد فرصت پوشش ریسک برای فعالان تجاری است. در واقع، به دلیل اینکه نوسانات قیمت در بازار برای برخی از فعالان اقتصادی خوشایند نیست، از طریق این ابزار می‌توانند عدم قطعیت آینده را کاهش دهند و قدرت برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری خود را افزایش دهند.

اما کارکرد بازارهای آتی مبتنی بر مکانیزم وجه تضمین است که در اکثر نقاط دنیا به صورت مشابه طراحی شده است و در بورس کالای ایران نیز مکانیزم وجه تضمین تلاش شده است که با استانداردهای بین‌المللی تفاوتی نداشته باشد.

افزایش نوسانات بازار به صورتی که در سال جاری شاهد آن بودیم، بازار را از حالت متعارف خارج کرده بود. در هنگامی که نوسانات در بازار بسیار شدید شود باید تضامین گرفته شده نیز به همان میزان افزایش یابد تا ریسک بازار آتی کنترل شود. اما هنگامی که تضامین به شدت افزایش یابد دیگر بازار آتی کارایی خود را در جهت پوشش ریسک از دست خواهد داد.

بازار آتی هنگامی می‌تواند کارایی حداکثری داشته باشد که نوسانات بازار در حالت متعارف خود باشد، جهش‌های ناگهانی قیمت با این شدت، کنترل ریسک بازار را با مشکل مواجه خواهد کرد. از این رو در جهت جلوگیری از آسیب دیدن منافع طرفین معامله در بازار آتی تصمیم گرفته شد تا به طور موقت معاملات جدید در بازار انجام نگیرد، مشتریان فعال تسویه شوند و وجوه تضامین اخذ شده از آنها آزاد شود.

 

سال گذشته در خصوص معاملات قیر صادراتی مباحثی مطرح شد، علت این مباحث چه بود؟

عدم مشخص بودن نرخ ‌گذاری وکیوم باتوم تهاتری (ماده پایه تولید قیر) که در خارج بورس عرضه می‌ شود، دو نرخی شدن قیمت این محصول، سوء‌استفاده از وکیوم باتوم تهاتری برای صادرات قیر و عدم مصرف آن در پروژه‌های مربوطه و عدم نظارت کافی بر پیمانکاران مصرف‌کننده قیر تهاتری از سوی ارگان های متولی از جمله مشکلاتی است که بازار قیر با آن مواجه است. همچنین وجود موانع تحریمی و تأثیر آن بر معاملات فرآورده‌های نفتی، مشکلات ناشی از حمل و نقل در صادرات کالا و لزوم کنترل و نظارت لازم از سوی بورس با توسعه ارتباط الکترونیکی بین گمرک، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و بورس کالا نیز از دیگر موارد مهم بازار قیر است.