شستا را رها کنید/ ناقص‌الخلقه: نه دولتی، نه خصولتی

اقتصادآنلاین-مریم علیزاده؛ روز جاری رئیس جمهور برای برداشت یک گام موثر در نورپردازی به تاریکخانه زیرمجموعه های وزارت کار، از سامانه مرتبط با شفافیت و مبارزه با فساد در حوزه های صندوق بازنشستگی و تامین اجتماعی رونمایی کرد.

«شستا» را رها کنید

وی در سخنرانی حاشیه این مراسم گفت:" یه چیزی داریم بین خصولتی و دولتی و این «شستا» است، این را جمع کنید و شستا را هرچه سریعتر واگذار کنید و بگذارید مردم خیال راحت داشته باشند."

رئیس جمهور همچنین افزود: "باید صرفاً به شرکت‌های شستا نظارت کرد و آن‌ها را واگذار کرد. حتی اگر بخش خصوصی می‌تواند به درستی شرکت‌ها را به سود دهی برساند باید به آن‌ها مجانی واگذار کنیم."

روحانی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد:" به آقای شریعتمداری گفته ام واگذاری شستا مهم است و شرط اصلی من در زمانی که ایشان تصدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را برعهده گرفت این بود که تا پایان دولت نباید شستا وجود داشته باشد چراکه شستا نباید به عنوان مدیریت در اقتصاد وجود داشته باشد ولی اگر سهامدار باشد مانعی ندارد."

با رفتارهای متناقض وزیر کار، «شستا» از زیان‌دهی نجات نمی‌یابد

 اما رفتارهای متناقض وزیر کار، امر شفاف سازی در این نهاد دولتی را با چالش روبرو می کند چراکه ماه گذشته شریعتمداری با ورود غیر حرفه‌ای به مسئله عرضه قیر در بورس کالا و ارسال نامه به وزیر نفت اثبات کرد که تمایل قلبی به شفاف سازی ندارد. زیرا عرضه و معامله هرنوع محصولی در بورس کالا سبب به حداقل رسیدن فساد می شود. اما پافشاری وزیر کار برای خروج قیر از بورس کالا آن هم به بهانه تحریم ها، فقط موجب باز شدن پای رانت خواران و سفته بازارن به معاملات این محصول استراتژیک می شود.

نوع دیگر از عدم شفافیت در زیرمجموعه وزارت کار را یک ماه پیش رئیس دیوان محاسبات در مجلس شورای اسلامی  آشکار کرد. وی با اعتراض نسبت به این موضوع که تامین اجتماعی درباره شستا با دیوان محاسبات همکاری نمی‌کند،گفت: شستا اجازه ورود به دیوان محاسبات را نمی‌دهد. در این جلسه عادل‌آذر تصریح کرد: شرکت شستا با دیوان محاسبات جهت بررسی صورت‌های مالی همکاری نکرده و به نامه‌های دیوان پاسخ نداده است به همین جهت، این تخلف از قانون به دادسرای دیوان ارسال شده است.

پیش از آن نیز وزیر کار با انتقاد از نبود آمار و اطلاعات دقیق از صورت مالی شستا در آیین تودیع و معارفه مدیرعامل جدید شستا اظهار داشت: یک روز در وزارتخانه از سه مدیر ارشد در باره صورت مالی شستا سوالاتی را پرسیدم که هر کدام از این افراد جواب های متفاوت آن هم با شک و تردید ارائه کردند .شفافیت یعنی اینکه صورت مالی پایان هر سال به شکل دقیق و قابل محاسبه ارائه شود؛ آمار متفاوت که با شک و تردید ارائه می شود نشان می دهد شفافیت نداشته ایم.

همان جا بود که شریعتمداری برای اجباری شدن شفاف سازی صورت های مالی هلدینگ های زیرمجموعه وزارت کار و همچنین شستا گفت: هلدینگ‌ها و شستا باید فوراً وارد بورس شود تا مردم بدانند درون این شرکت ها چه اتفاقی رخ می دهد.

اما از آن تودیع و معارفه بیش از دو ماه می گذرد و همچنان خبری از بورسی شدن هیچ کدام از زیرمجموعه های تامین اجتماعی نیست. به نظر می رسد از انجاکه ذات «شستا» با روح شفاف سازی سازگاری ندارد، نباید منتظر تحقق این وعده وزیر کار بود. چراکه اولین نیاز هر شرکت برای ورود به بورس، افشای صورت های مالی صحیح و دقیق است که متاسفانه به گفته شریعتمداری این موضوع را نمی توان در مجموعه «شستا» خواستار شد.

نورپردازی شفاف‌سازی، تاریکخانه زیرمجموعه های وزارت کار را روشن می‌کند؟

پس از هشدارهای رئیس دیوان محاسبات، از سوی وزارت کار که روزنه امیدی حاصل نشد، اما امروز رئیس جمهور برای راه اندازی سامانه‌های مرتبط با شفافیت و مبارزه با فساد در حوزه‌های گوناگون تعاون، بهزیستی، صندوق بازنشستگی، اشتغال و تامین اجتماعی در وزارت کار حضور یافت.

راه اندازی این سامانه ها قطعا می تواند گام موثری در شفاف سازی زیرمجموعه های تامین اجتماعی باشد اما مسئله مهمی که این روزها گریبان زیرمجموعه های وزارت کار را گرفته، فساد سیستماتیک نیروی انسانی است. فسادی که به گفته شریعتمداری به دلیل در استخدام گرفتن نیروهای غیرمتخصص در این سازمان ها به ویژه شستا سبب بر باد رفتن میلیاردها تومان از جیب مسمتری بگیران شده است. مگر نه اینکه وظیفه اصلی شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی، سرمایه گذاری در امور پُربازده است؟ پس چرا همچنان مسئولین اذعان دارند که «شستا» زیان ده بوده و دلیل اصلی این زیان دهی نیز به کار نگرفتن نیروهای متخصص امر سرمایه گذاری است. این پرسش همیشه مطرح بوده که چرا شرکت های واگذار شده از سوی تامین اجتماعی اغلب به زیر ارزش واقعی فروخته شده اند؟ مگر کارشناسان این سازمان توان محاسبه ارزش ذاتی شرکت های زیرمجموعه «شستا» و تامین اجتماعی را ندارند که هرز چند گاهی شاهد واگذاری های زیان ده از این نوع هستیم؟

گفتنی است شستا ده‌ها شرکت و هفت هولدینگ دارد؛ شرکت‌هایی که هزاران کارگر دارند. البته برخی از این شرکت‌ها زیان‌ده هستند و مدیران شستا از گذشته می‌خواستند که به کمک سیاست‌های ابلاغی اصل ۴۴ قانون اساسی، آنها را واگذار کنند.اگر قرار باشد که واگذاری ها این شرکت با تعداد بالای کارگران مشغول به کار همچون واگذاری های مشکوک گذشته باشد، بازهم باید منتظر یک آذرآب و هپکوی دیگر در آینده نزدیک باشیم.

تکیه غیرحرفه‌ ای های چند شغله در هیات‌مدیره «شستا» همچنان ادامه دارد

اما مسله عدم شفافیت زیرمجموعه های تامین اجتماعی به این جا ختم نمی شود. شریعتمداری با ورد به ساختمان وزارت کار در پاییز امسال قول داد تا مدیران و اعضای هیات مدیره چند شغله این وزارت خانه و زیرمجموعه هایش را معرفی و به امورشان رسیدگی کند. در این میان قابل توجه است که طبق تبصره 2 ماده 241 قانون تجارت هیچ فردی نمی‌تواند اصالتاً یا به نمایندگی از شخص حقوقی همزمان در بیش از یک شرکت که تمام یا بخشی از سرمایه آن متعلق به دولت یا نهادها یا مؤسسات عمومی غیردولتی است به سمت مدیرعامل یا عضو هیأت مدیره انتخاب شود. متخلف علاوه بر استرداد وجوه دریافتی به شرکت، به پرداخت جزای نقدی معادل وجوه مذکور محکوم می‌شود.

 اما با افشای اسامی هیئت مدیره های زیرمجموعه وزارت کار مشخص شد اکثر اعضای هیئت مدیره این شرکت ها در دو یا چند جا عضو هیئت مدیره هستند. همچنین در بررسی این لیست مشخص شد که مدیران شستا خود نیز در زیر مجموعه ها حضور دارند.

از سویی دیگر همچنین عادل آذر در مجلس در تشریح عملکرد صندوق‌های بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی، گفت: این صندوق‌ها عمدتاً قانون ممنوعیت تصدی بیش از یک شغل و دریافت حقوق از یک صندوق را اجرا نمی‌کنند و اعضای هیئت مدیره این صندوق‌ها عمدتاً در چند صندوق مشغول به کار هستند البته پرونده تک‌تک این افراد، بررسی و به دادسرا ارسال شده است.

چندی پیش و دقیقا پس از ورود رضوانی فر به عنوان مدیرعامل جدید «شستا»، علی خدایی، نایب رئیس کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور با ابراز نگرانی نسبت به تهدید منافع کارگران در شستا با ابراز نگرانی کارگران از تغییرات غیر شفاف در هیئت مدیره زیرمجموعه‌های شستا گفت: از آقای شریعتمداری می‌خواهیم همانطور که شفافیت را در معرفی اعضای هیئت مدیره شرکت‌های تابعه وزارتخانه به کار بردند از الان به بعد هم تمام تغییرات هیئت مدیره های شستا را با توجه به نگرانی های کارگران با شفافیت اعلام کنند.

به دلیل همین نگرانی اصرار بر شفافیت داریم چرا که هر بار در شستا تغییر مدیریت داشته‌ایم ؛ شاهد بودیم که تغییرات هیئت مدیره های مختلف با سفارشات صورت می‌گرفت که امیدواریم این رویه تداوم نداشته باشد.

حال باید دید راه اندازی سامانه های مرتبط با شفافیت در زیرمجموعه های وزارت کار می تواند مقدمه ای برای پایان زیان دهی قشر وسیعی از مستمری بگیران باشد؟ چراکه سازمان تامین اجتماعی یک سازمان عمومی بوده و از آنجایی که با منافع کارگران به طور مستقیم در ارتباط است، باید هر چه بیشتر در راستای شفاف سازی فعالیت هایش گام بردارد و به مردمی که بیمه پردازان آن هستند، پاسخگو باشد.

آنچه که مشخص است، نبود این شفافیت باعث شده تا زمینه های فساد با ایجاد ساختاری مانند شستا و همچنین ساز وکاری مانند حق بیمه قرارداد ایجاد شود. این عملکرد که ناشی از مدیریت ضعیف سرمایه ها در این سازمان است باعث شده تا امروز این سازمان به مرز بحران برسد و در این شرایط هم باز مسئولین تامین اجتماعی قصد دارند از جیب بیمه پردازان، ضعف های مدیریتی خود را جبران کنند.