عوامل سه‌گانه تلاطم ارزی
آهسته و پیوسته بالا می‌رود. نرخ ارز که چند ماه بود جای خود را در فهرست نگرانی‌های مردم به گوشت و پراید داده بود، حالا با افزایش قیمتی که از ابتدای بهمن ماه شروع شده، بار دیگر این سؤال را به وجود آورده که این روند رو به رشد چه دلایلی دارد و کجا متوقف خواهد شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، هم‌زمان با افزایش نرخ ارز پلیس تهران نیز در عملیاتی بیش از 20 دلال ارزی را بازداشت کرد تا از التهاب بیشتر در مراکز عمده معاملات زیرزمینی ارز جلوگیری کند. هم‌زمان با این دستگیری‌ها کارشناسان نیز دلایل گوناگونی مانند آغاز تأمین ارز سفرهای خارجی نوروزی، نگرانی درباره تصویب لوایح مرتبط با FATF، سررسید گواهی‌های سپرده بانک مرکزی و تأثیر افزایش نرخ کالاهای دیگر بر ارز را به عنوان دلایل افزایش نرخ ارز مطرح می‌کنند.
بازداشت دلالان
هم‌زمان با افزایش نرخ ارز، فرمانده پلیس پایتخت، روز گذشته از بازداشت 20 دلال ارزی در تهران خبر داد. رئیس پلیس تهران با اشاره به دستگیری‌های صورت‌گرفته در بازار ارز گفت: در حال حاضر بیش از 190 نفر دلال ارزی در زندان‌ها هستند و همان‌طور که می‌دانید از ماه‌ها پیش طرح ویژه برخورد با دلالان پایتخت اجرا می‌شود. حسین رحیمی با اشاره به پلمب تمامی صرافی‌های غیرمجاز و جمع‌آوری بازار دلالان ارزی از سبزه‌میدان فردوسی گفت: اگر باز هم بانک مرکزی درخواستی برای برخورد با صرافی‌های غیرمجاز داشته باشد، با آنها برخورد خواهیم کرد. رئیس پلیس پایتخت با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته در فضای مجازی نیز گفت: تعدادی سایت و کانال که اقدام به انتشار نرخ کاذب ارز یا تشویش در بازار می‌کردند شناسایی و مسدود شدند و گردانندگان آنها نیز احضار شده‌اند. رحیمی در این باره تأکید کرد: با افرادی که در فضای مجازی با اعلام قیمت‌های کاذب به دنبال بالابردن قیمت ارز هستند برخورد می‌شود.
نشت از نظام بانکی، ترس از نظر مجمع تشخیص
میثم رادپور، کارشناس اقتصادی دلایل گوناگونی برای افزایش نرخ ارز در بازار ذکر می‌کند و می‌گوید: به نظر من مهم‌ترین دلیلی که باعث افزایش نرخ ارز در روزهای گذشته شده مسئله گواهی سپرده است. همان‌طور که می‌دانید گواهی سپرده‌های پیشین بانک مرکزی با نرخ 20 درصد عرضه می‌شدند و نرخ بازخرید آنها نیز 15 درصد بود اما از 28 بهمن ماه گواهی سپرده‌های جدید بانک مرکزی در سیستم منتشر شدند که نرخ 18 درصد دارند و بازخرید آن نیز برای شش‌ماهه اول 10 درصد و برای شش‌ماهه دوم 14 درصد در نظر گرفته شده است. بنابراین به نظر می‌رسد برخی از مشتریان که گواهی سپرده پیشین را در اختیار داشتند، از خرید گواهی سپرده جدید خودداری کرده‌‌اند و اگرچه میزان آن هنوز مشخص نیست اما می‌توان حدس زد که بخش قابل توجهی از این سرمایه که بیش از 240 هزار میلیارد تومان است به سمت بازارهای دیگر نشت کرده تا ارزش آن حفظ شود و بازار ارز نیز یکی از این بازارهای جایگزین بوده است. علت دوم افزایش نرخ ارز را نیز می‌توان افزایش تقاضای ارز در پایان سال دانست که هرساله با نزدیک‌شدن به ایام عید نوروز و افزایش سفرهای خارجی، تقاضای ارز نیز در بازار افزایش پیدا می‌کند که افزایش قیمت را در پی دارد. رادپور در ادامه به یکی دیگر از دلایل مهم افزایش نرخ ارز اشاره می‌کند و می‌گوید: علت بسیار مهم دیگری که می‌توان برای افزایش نرخ ارز ذکر کرد، تعلل در تصمیم‌گیری درباره لوایح مرتبط با FATF است. همان‌طور که می‌دانید در روزهای اخیر اخباری از جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره پالرمو به گوش رسید و جامعه متوجه شد که برخی از اعضای مجمع با تصویب آن مخالف هستند و این مخالفت این حساسیت را در جامعه و بازار ایجاد کرد که ممکن است لوایح مرتبط با FATF امضا نشوند و این نگرانی ایجاد شد که ممکن است وضعیت اقتصاد کشور و نظام بانکی ما تحت تأثیر نپیوستن به FATF دچار مشکلات بیشتری شود و یقینا این نگرانی نیز تأثیر منفی بر بازار گذاشت و منجر به افزایش نرخ ارز شد. این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند: بخش بزرگی از جامعه می‌داند که لوایح مرتبط با FATF چه تأثیر مهمی بر نظام بانکی کشور و اقتصاد ایران دارد و طبیعی است که نسبت به تصویب یا عدم تصویب آن حساس باشد و با توجه به آن واکنش نشان دهد. اخبار منفی که از مجمع تشخیص دراین‌باره درز کرد یقینا تأثیر منفی بر نگاه فعالان اقتصادی نسبت به آینده دارد که می‌توان اثرش را در مواردی مانند نرخ ارز مشاهده کرد.
نقدینگی سرگردان
حیدر مستخدمین‌حسینی، معاون اسبق بانک مرکزی نقش تغییرات تازه در نرخ سود گواهی سپرده را رد می‌کند و می‌گوید: با دوستانی که نقش جدی برای تغییرات جدید در نرخ سود گواهی‌های سپرده قائل هستند، موافق نیستم و معتقدم این نمی‌تواند تأثیری بر نرخ ارز داشته باشد زیرا ماه گذشته بانک مرکزی این مجوز را به بانک‌ها داد که گواهی‌های سپرده پیشین را تا سقف 20 درصد سود، تمدید کنند بنابراین نمی‌توان گفت بخشی از این سپرده‌ها از نظام بانکی خارج شده و به بازار دیگری رفته و اگر کسی چنین ادعایی دارد باید عدد و رقم برای آن ارائه کند. مستخدمین‌حسینی در توضیح دلایل افزایش نرخ ارز می‌گوید: نکته اول و مهم درباره تمامی موارد افزایش قیمت کالاهای مختلف در بازار از جمله ارز که در حال حاضر به شکل کالا برای جامعه درآمده است، بحث سرگردانی نقدینگی و عدم هدایت آن به سمت و سویی است که برای صاحب نقدینگی و اقتصاد کشور مفید باشد. این یک بحث ریشه‌ای است که بارها درباره آن گفته شده اما اقدام جدی درباره آن صورت نگرفته است. بنابراین هنگامی که افزایش قیمت خودرو و لوازم خانگی و کالاهای مصرفی روزانه رخ می‌دهد و همه این عوامل و شوک‌های پیاپی باعث افزایش قیمت در کالاهای دیگر می‌شوند، طبیعی است که بازار زیرزمینی ارز نیز تحت تأثیر آن قرار بگیرد که نشان می‌دهد بدون نظام برنامه‌ریزی در حوزه سیاست‌گذاری اقتصادی و سیاست‌گذاری نظارتی نمی‌توان به بازار آرامش بخشید. معاون اسبق وزیر اقتصاد اضافه می‌کند: یک نکته دیگر نیز افزایش تقاضای ارز در بازار غیررسمی است.
با نزدیک‌شدن به ایام نوروز و افزایش سفرهای خارجی نوروزی تقاضا نیز در بازار غیررسمی ارز افزایش می‌یابد زیرا ارز تخصیصی بانک مرکزی برای مسافرت‌های خارجی که در حال حاضر ارائه می‌شود به هیچ وجه کفاف هزینه‌های مسافرت را نخواهد داد و خانواده‌ها مجبور خواهند بود از طریق دیگری ارز موردنیاز خود را تهیه کنند. خصوصا آنکه بسیاری از این خانواده‌ها در این سفرها به دیدار فرزندانشان که دانشجو هستند می‌روند و باید به تقاضای آنها نیز پاسخ بگویند بنابراین اگر به نمودارها نگاه کنیم می‌بینیم که این افزایش قیمت از ابتدای بهمن کلید زده شد و سپس به صرافی‌ها و سامانه نیما رسید که این نیز باید مورد آسیب‌شناسی قرار بگیرد که چرا نرخ ارز در یک بازار زیرزمینی می‌تواند چنین اثری بر بازار رسمی ارز بگذارد. با این حال ذکر این نکته نیز ضروری است که افزایش نرخ ارز در مقایسه با افزایش نرخ‌ها در بازارهای دیگر مانند بازار خودرو یا بازار لوازم مصرفی قابل توجه نیست و در مقام مقایسه با پراید یا گوشت، شاهد افزایش شدیدی در نرخ ارز نبوده‌ایم.
