نقش وزارت نیرو در سیلاب پایین دست سدهای خوزستان/ تجاوز به حریم رودخانه، بهانه دور زدن مسئولیت است

اقتصادآنلاین-منصوره محمدی؛ بارندگی هفته های گذشته خوزستان را از وضعیت خشکسالی خارج و وارد دوره ترسالی کرده است. با وجود آنکه انتظار می رود این بارندگی ها وضعیت رضایت بخشی برای خوزستانی ها به همراه داشته باشد، اما سیلاب به راه افتاده و خسارت های رخ داده، شرایط را به گونه دیگری رقم زد. در جریان بارندگی  هفته های اخیر، خسارت های فراوانی به نواحی پایین دست سدهای دز و کرخه وارد شده است.  وزارت نیرو با این ادعا که توانسته است جلوی سیلاب را تا میزان قابل توجهی بگیرد، با تمرکز بر این نکته که اگر سدها نبودند، سیلاب بزرگتری به وقوع می پیوست، نقش خود را در سیلاب رخ داده در پایین دست کمرنگ می کند.  بنابر گزارش مردم محلی، و گفته های پیشین فرماندار شهرهای دشت آزادگان و هویزه به اقتصادآنلاین، رهاسازی غیر اصولی آب پشت سدها باعث بروز چنین خسارتی در پایین دست شده است.

از طرفی حسونی زاده، معاون مطالعات پایه آب و برق خوزستان در گفت و گو با اقتصاد آنلاین مدعی شده بود که ساخت و ساز غیرمجاز در حاشیه رودخانه ها باعث سیلابی شدن این مناطق شده است، اما چه چیزی باعث این ساخت و سازهای غیر مجاز در حاشیه رودخانه های خوزستان و وقوع سیلاب در پایین دست است؟

مهندس الوند، کارشناس محیط زیست استان خوزستان، با اشاره به سیلاب های اخیر خوزستان به اقتصادآنلاین گفت: این پرسش اساسی مطرح است که چرا با وجود سدها خوزستان دچار سیل زدگی می شود؟

 آب پشت سدها به موقع رهاسازی نمی شود. آبی که باید به تدریج رها شود و به سمت پایین سرریز شود، در یک بازه زمانی کوتاه رها می شود. کانال های رودخانه ظرفیت مشخصی دارند، از طرفی سدها بستر را خشک کرده اند. با خشک شدن بستر  زمین ها کم کم تغییر کاربری می دهند و حریم بستر رودخانه تصرف می شود. وقتی آب را مانند امسال پشت سدها نگه می دارند و ترسالی اتفاق می افتد، حجم مخازن پر می شود و وزارت نیرو ناچار است برای جلوگیری از آسیب به سدها، دریچه ها را باز کند، که این اتفاق باعث جاری شدن سیلاب می شود.

 این سیلاب به مراتب مخرب تر از سیلابی است که در صورت نبود سد جریان پیدا می کرد. وقتی سد نباشد، آب جریان یافته به مرور راه خود را باز می کند و مردم نیز عادت می کنند بستر رودخانه را به راحتی تصرف نکنند. اما بستر در حدود بیست سال است که خشک شده، در نتیجه به مناطق مسکونی، یا زمین های کشاورزی تبدیل می شود و با اولین بارندگی  مشکلات بسیاری رخ خواهد داد.

الوندی با اشاره به سیل سال 95 در حوضه دز گفت: سیل مهیب سال 95 در حوضه دز کل جنگل و پارک ملی را با تمامی زیست مندان زیر آب برد. بعلاوه اراضی کشاورزی به شعاع چندین کیلومتر در اطراف رودخانه خسارت دیدند و زیر آب رفتند. سد سرریز شده بود و آب و برق خوزستان مجبور شد هم از دریچه های سرریز و هم از دریچه های کف آب را تخلیه کند تا سد دچار مشکل نشود.

در هفته های گذشته برای کرخه نیز همین اتفاق افتاد، تراز آب کرخه بعد از بیست سال به بالاترین میزان خود رسید، برای اینکه تراز آب یکدفعه بالا نرود و به سد آسیبی وارد نشود، آب را تخلیه کردند، آب تخلیه شده وقتی به پایین دست رسید با توجه به منشعب شدن رودخانه در سوسنگرد و رسوب و کشاورزی در حاشیه ، دیگر ظرفیت این حجم آب را نداشت و آبگرفتگی اراضی و خانه ها اتفاق افتاد.

وزارت نیرو علت سیلابی شدن مناطق را تجاوز در حریم رودخانه بیان می کند، در حالی که خود عامل خشکی زمین های کشاورزی و در نتیجه تمایل مردم برای حضور در حاشیه رودخانه ها شده است.

این منطقه بیش از بیست سال است که خشک شده و عرض 150 متری رودخانه به کمتر از بیست متر تقلیل یافته است، در نتیجه افراد برای رسیدن به آب باید مسافت بیشتری را طی کنند و به رودخانه نزدیک تر و وارد حریم بیست متری رودخانه خواهند شد.

الوندی در خصوص اعلام زمان رهاسازی آب از هفته های قبل و آمادگی دادن به ساکنن حاشیه رودخانه ها گفت: این اعلام از سوی وزارت نیرو درست است، اما چه کاری از دست مردم ساکن در این مناطق بر خواهد آمد؟

تاخیر در رهاسازی و خارج کردن یکباره حجم عظیمی از آب این وقایع را به بار می آورد. در نتیجه سد در زمان ترسالی نیز یک عامل مخرب در خوزستان  محسوب می شود.

الوندی درباره گندبهای نمکی موجود در سد گتوند نیز گفت: گنبدهای نمکی موجود در سد گتوند به مرور در حال حل شدن هستند. برای حل این مشکل،  آب شور موجود در  کف و آب شیرین در بالا  همزمان رها می شود تا شوری سد متعادل شود. اما اگر شوری به همین روند کنترل شود، آب شیرین دیگر جوابگوی این حجم از شوری نیست و در نهایت ec به حدی می رسد که آب شرب را احتمالا با شوری بالا مواجه خواهد کرد.