میراث نفت در 40 سالگی انقلاب/ گام‎های بلند افتخار در مسیرتوسعه و تولید نفت و گاز

اقتصادآنلاین-مریم علیزاده؛ شرکت ملی نفت ایران به عنوان دومین شرکت بزرگ جهان درحوزه بالادستی نفت و گاز، علیرغم محدودیت های ناشی از تامین به موقع منابع مالی و همچنین موانع پیش روی فعالان عرصه بین‌المللی انرژی دراکتشاف، توسعه، بهره‌برداری و بازرگانی، توانسته است با تکیه بر توان داخلی به اهداف تعیین شده در برنامه‌های توسعه ای کشور دست یابد؛ به گونه‌ای که هم‌اکنون علاوه بر تامین بخش اعظم تقاضای انرژی کشور، بالغ بر40 درصد بودجه سالیانه نیز از محل فروش منابع هیدروکربوری تامین می شود.

رسالت شرکت ملی نفت ایران در تامین منابع مالی و درآمدی کشور به همراهنقش تعیین کننده آن در دیپلماسی خارجی باعث شده است تا روند اکتشاف،تولید و توسعه میدان های نفتی و گازی در این شرکت با شتاب بیشتری پیگیری شود؛ به طوری که در چهل سال اخیر توفیقات قابل توجهی در زنجیره صنایع بالادستی نفت و گاز حاصل شده است؛ توفیقاتی که از گام های بلند در مسیر استقلال و خودکفایی صنعت نفت و گاز کشورمان حکایت دارد:

کشف 65 میدان نفتی و گازی پس از انقلاب

قدمت اکتشاف ذخایر نفت و گاز در فلات قاره ایران به بیش از یک قرن پیش برمی گردد. در دهه دوم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از اتمام جنگ تحمیلی، آهنگ فعالیت های اکتشافی در کشور به تدریج سرعت گرفت وامکانات بیشتری به آن تخصیص داده شد. کشف میدان گازی پارس جنوبی که یکی از بزرگ ترین منابع گازی جهان به شمار می رود به همراه کشف میدان های عظیم نفتی آزادگان و یادآوران، از مهم ترین دستاوردهای فعالیت های اکتشافی در سال های پس از انقلاب اسلامی است.

از این رهگذر در مجموع 65 میدان نفتی و گازی کشور پس از انقلاب اسلامی کشف شده است؛ این در حالی است که سیاست اصلی وزارت وشرکت ملی نفت ایران از ابتدا بر مبنای اولویت اکتشاف نفت و گاز در نواحی مرزی و مشترک با کشورهای همسایه بوده است؛ بطوریکه عمده فعالیت های مزبور ازجمله حفاری و لرزه نگاری در سال‌های اخیر در آن مناطق صورت گرفته ‌‌است.

همزمان با انجام اکتشافات جدید، میزان ذخایر درجا و قابل استحصال هیدروکربورهای کشور نیز افزایش چشمگیری یافت؛ به طوری که هم اکنونمیزان ذخایر قابل استحصال هیدروکربور مایع کشورمان بالغ بر 160.12 میلیارد بشکه و همچنین ذخایر قابل استحصال گاز طبیعی به میزان 33.33 تریلیون متر مکعب تخمین زده می شود و از همین روی، کشورمان یکی ازبزرگترین کشورهای تامین‌کننده انرژی در جهان به شمار می رود.

توسعه همه جانبه میدان های نفت و گاز بعد از انقلاب

همزمان با گسترش فعالیت های اکتشافی و افزایش ذخایر نفت و گاز کشوردر سال های پس از انقلاب اسلامی، تلاشی چشمگیر در توسعه میادین نفت و گاز، با اولویت توسعه میادین مشترک با کشورهای همسایه، از طریق عقد قراردادهای بیع متقابل و فاینانس و همچنین از محل منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران به عمل آمد. با انجام پروژه های نگهداشت توان تولید، اجرای طرح‌های توسعه میادین نفتی، احداث کارخانجات نمک‌زدایی و نیز انجام طرح های تولید صیانتی از مخازن شامل برنامه‌های تزریق گاز و آب به میادین نفتی، علاوه بر جبران افت طبیعی تولید مخازن، تلاش مضاعفی نیز در زمینه تولید نفت خام انجام گرفت.

توسعه میادین گازی نیز در جهت افزایش جایگزینی گاز طبیعی با سوختهای مایع و همچنین تزریق گاز در میادین نفتی به منظور افزایش بازیافت نهایی، از دیگر اولویت ها و دستاوردهای عمده وزارت نفت در سال های پس از انقلاب اسلامی بوده است.

با توجه به اهمیت بهره برداری از میادین مشترک نفتی، شرکت ملی نفت ایرانب هره برداری از این میادین را در اولویت قرار داده است و با طراحی و اجرای پروژه های مرتبط توانسته است میانگین بهره برداری از میادین مذکور را به حد قابل توجهی ارتقا دهد.

این در حالی است که در پایان سال گذشته، 16 میدان مشترک نفتی فعال بوده اند که 9 مورد از آنها (شامل میادین آزادگان جنوبی، آزادگان شمالی،یادآوران، یاران شمالی و یاران جنوبی در شرکت نفت و گاز اروندان، میادین آبان و آذر در شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، میدان هنگام و لایه نفتی پارسجنوبی در شرکت نفت فلات قاره ایران) طی سال های 1388 تا 1396 به بهره برداری رسیده اند و 68.14 درصد از کل تولید میادین مشترک در سال 1396 ( معادل 324 هزار و 900بشکه در روز) از این 9 میدان استحصال شده است.

افزایش 8 برابری تولید گاز غنی

ارزیابی تولید بلندمدت گاز طبیعی نشان می دهد که متوسط تولید روزانه این حامل ارزشمند انرژی در سال 1357 بالغ بر 110 میلیون مترمکعب در روز بوده است که این رقم در سال 1396 به 844.9 میلیون متر مکعب افزایش یافته است و از افزایشی هشت برابری حکایت می کند. تولید گاز طبیعی همچنین در مقایسه با سال 1383 بطور متوسط سالیانه 5.8 درصد افزایش داشته که می‌توان علل این افزایش را در تکمیل و راه‌اندازی فازهای مختلف پارس جنوبی، میادین هما،‌ شانول و وراوی، تنگ بیجار، افزایش بهره‌دهی میدان تابناک و افزایش تولید گاز همراه نفت‌خام جستجو کرد.

این مقدار گاز غنی تولید شده در جهت توزیع برای تزریق به میادین نفتی،فرآورش در پالایشگاه‌های گازی، مصارف عملیاتی و یا خانگی،‌ فرآورش درکارخانجات گاز و گاز مایع ارسال می شود که از این مقدار گاز غنی ارسالی به پالایشگاه‌ها و کارخانجات گاز و گاز مایع، سهم تحویلی به شبکه سراسری و مصرف نهایی رو به افزایش است.

افزایش تولید گاز غنی به طور کل نشان‌دهنده توسعه گسترده میادین گازی کشور در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. شکی نیست بااهمیت رو‌به رشد گاز طبیعی در تامین انرژی جهان، تولید هر چه بیشتر گازطبیعی موجب ایجاد مزیت استراتژیک در دیپلماسی خارجی کشورمان خواهدشد.

جهش 20 برابری تولید میعانات گازی

کارنامه شرکت ملی نفت ایران در حوزه تولید نفتا، مایعات و میعانات گازی درسال 1357 به طور متوسط بالغ بر 31.3 هزار بشکه در روز بوده است که متوسط تولید روزانه این محصولات در سال 1396 به رقم 779.5 هزار بشکه رسیده است. در حال حاضر کل مایعات‌گازی و نفتا در شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و میعانات‌ گازی در شرکت‌های پارس جنوبی و مناطق مرکزی ایران تولید می‌شود. همچنین مقایسه تولید نفتا، مایعات و میعانات‌گازی ازسال 1383 تا سال 1396 بطور متوسط 7.3 درصد رشد سالیانه داشته است؛به طوری که متوسط تولید طی این فاصله از 312.4 به 776.7 هزار بشکه درروز رسیده است. علت اصلی این افزایش چشمگیر تولید، برنامه ریزی دقیق وآغاز بهره‌برداری از فازهای مختلف پارس جنوبی، میدان‌های هما، شانول ووراوی و افزایش بهره‌برداری از میدان تابناک است.

صیانت از میادین نفتی با افزایش 30 برابری تزریق گاز

به منظور برداشت صیانتی از مخازن نفتی کشور و افزایش ضریب بازیافت آن ها، عملیات تزریق گاز به آنها ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بر همین مبنا،میزان تزریق گاز به میادین نفتی در سال 1396 نسبت به سال 1357 بیش از30 برابر افزایش یافته است؛ بطوریکه هم اکنون در 9 میدان از میادین نفتی خشکی (میادین بی‌بی‌حکیمه، پارسی، آغاجاری، کوپال، گچساران، مارون،کرنج، نرگسی و هفتگل) تزریق گاز صورت گرفته و همچنین بازگردانی گاز درمیدان پازنان و تزریق امتزاجی گاز در میدان دارخوین در حال انجام است.