آینده بانکداری فینتک

بانکها در عین محافظت از خویش در مقابل ریسکهای جدید نباید جلوی نوآوری ها را بگیرند.

در قرن نوزدهم زمانی که الکساندر گراهام بل تلفن را اختراع کرد، تنها ابزار ایجاد ارتباطات سریع برای فواصل طولانی تلگراف بود.

شرکت اصلی تلگراف آن روز دستگاه تلفن گراهام بل را یک اسباب بازی به دردنخور خواند و به همین دلیل علیرغم اینکه امکان خرید امتیاز اختراع تلفن را با نرخ بسیار مناسب داشت از خرید آن خودداری کرد. این چشم پوشی شروعی بر شکست شرکت تلگراف بود.

این داستان کوتاه به ماهیت غیر قابل پیش بینی و گاه انقلابی اختراعات اشاره دارد. امروزه بسیاری از طرفداران ارزهای مجازی بر این باورند که این گونه ارزها در حال ایجاد یک انقلاب در صنعت بانکداری هستند، دقیقاً مثل آنچه در حوزه ارتباطات در ابتدای قرن نوزدهم اتفاق افتاد. حال آنکه بسیاری دیگر آنها را فریب می خوانند و حرکت آنها را یک هوس زودگذر می خوانند. تجربیات گذشته به ما آموخته است که به راحتی از کنار این ارزها نگذریم و همواره تغییرات آنها را بررسی نماییم.

ارزهای مجازی تنها یک نمونه از تأثیرگذاری و استفاده از فن آوریهای جدید در ارائه خدمات مالی است (به طور خلاصه فینتک FINTECH). در کنیا و چین سیستمهای پرداخت از طریق تلفن همراه (مانند وی چت در چین) بسیاری از مردم بدون بانک را وارد سیستم پرداخت مالی نمود. در لتونی و برزیل و برخی دیگر از کشورها، تسهیلات داخل صنفی منابع جدیدی برای تسهیلات به تجارتهای کوچک را ایجاد نموده است، دقیقاً جایی که بانکها توان حمایت و کمک را از دست داده اند.

امروزه در همه جای دنیا پیشرفتهای هوش مصنوعی این اطمینان را به وجود آورده است که می توان از این اطلاعات (همه جا در دسترس است و در همه جا به وفور یافت می شود) ارزش افزوده ایجاد نمود. استفاده از این اطلاعات در حوزه مالی باعث بالا رفتن کنترل فساد و تطبیق بهتر ترتیبات کنترلی، دسترسی آسانتر و بهتر به خدمات مالی، و افزایش میزان نفوذ و اهمیت مسائل مالی می گردد.

تکنولوژی مالی یا فینتک برای همه نوید روزهایی بهتر را دارد علیرغم اینکه ریسکهای خاص خود را نیز مسلماً به همراه خواهد داشت. فن آوری صورتهای مالی و ترازنامه توزیع شده (Distributed Ledger Technology) را در نظر بگیرید که امکان استفاده از ارزهای الکترونیک را فراهم آورده است. استفاده از تکنولوژی رمزگذاری و ارزهای الکترونیک امکان انتقال و معاملات با سرعت بالا را به ما می دهد. از این تکنولوژی می توان همچنین جهت مدارک تحصیلی، اسناد مالی و ثبتی استفاده کرد. قراردادهای به قولی هوشمند را نیز می توان با استفاده از این تکنولوژی گسترش داد. ولی مسلماً همین تکنولوژی می تواند در جهت اهداف غیر قانونی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

عکس العمل سیاستگزاران چگونه باید باشد؟ سیاستگزاری در این موارد آسان نخواهد بود، قوانین و مقررات وضع شده باید مشتریان و سرمایه گذاران را در مقابل تقلب و فرارهای مالیاتی، پولشویی، حمایت مالی از تروریسم محافظت نمایند. این موضوع باید به گونه ای باشد که کلیه ریسکها شناسایی و مدیریت گردند. آنها همچنین باید از یکپارچگی و ثبات سیستم مالی حمایت نمایند. از طرف دیگر مسئولان امر می باید از فن آوریهای نوینی که به صورت پایدار و مسئولانه به جامعه سود می رسانند آگاه باشند. همواره مشارکت سازنده ای با شرکت کنندگان در بازار با محوریت نوآوریهای مالی بوجود می آورند، سیاستگزاریها باید سود حاصل از فن آوریهای نوین را مدنظر قرار دهند و به سرعت ریسک ایجاد شده را تسخیص دهند. قوانین و دستورالعملها باید دارای یک چارچوب قوی و آینده نگر با امکان حفظ و تقویت خلاقیت، انعطاف پذیری و امکان استفاده از تجربیات باشند.

با نگرش و تحقیق در بحرانهای مالی می توان از تجربه و نتایج آنها به سه درس اساسی رسید:

درس اول؛ اعتماد، بنیان سیستمهای مالی است، ولی بنیان بسیار شکننده ای است که به راحتی می توان آنرا تکان داد. چگونه می توان از مزایای فن آوریهای نوین استفاده کرد، و در حالیکه به ماهیت اطمینان و اعتماد نیز خدشه ای وارد نکرد؟

درس دوم: وجود ریسکهای بسیار مهلک در محلهایی که انتظار آنها نیست. به عنوان مثال چند سال قبل از بحرانهای مالی، شاهد ظهور ابزارهای نوین مالی بودیم که بسیاری از سرمایه گذاران شناخت خوبی از این ابزارها نداشتند. از جمله این ابزارها می توان تعهد بدهی وثیقه دار یا CDO(Collaterralized Debt Obligations) را نام برد، که سرمایه گذاران خیلی شناخت خوبی از آنها نداشتند. آیا یک سیستم مالی با تمرکز کمتر ثبات بیشتری را خواهد داشت یا ثبات آن کمتر خواهد بود؟ آیا ریسک چنین سیستمی پراکندگی و پیچیدگی بیشتری را خواهد داشت؟ آیا کاهش نقش واسطه ها به ناشناخته ماندن ریسکها  منجر خواهد شد؟

درس سوم: در یک دهکده جهانی، شوکهای مالی به سرعت از مرزهای کشورها عبور می کند. عبور از یک بحران نیازمند یک کمپین در مقیاس جهانی است، به بیان دیگر، همه جهانیان در یک بحران «هر چند کوچک» سهیم هستند. آیا سیستم مالی بین المللی در حال توسعه شوکها را با سرعت بیشتری منتقل می کند؟ چگونه می توان قدرت ارتجاعی آن را بالا برد؟ چه راههایی برای ارتقاء سطح همکاری جهانی را بالا برد؟

حرکت جهانی

تا به امروز کشورها قوانین متنوعی را با سختگیریهای متفاوت وضع کرده اند. اگر این ناهماهنگی ادامه پیدا کند به مرور شاهد از بین رفتن قوانین و مقررات معقول و منطقی در زمینه ارزهای مجازی خواهیم بود. ارزهای مجازی هیچ مرزی را نمی شناسند، لذا یک حرکت جهانی درخصوص این نوع پول ضروری و حیاتی به نظر می رسد. البته چنین حرکتهایی یا شکل گرفته و یا در حال شکل گیری هستند. FATF گروه اقدام ویژه مالی که یک شخصیت بین المللی برای ایجاد استانداردهاست، در حال حاضر راهنماییهای لازم را برای اعضای خویش جهت چگونگی برخورد با ریسک پولشویی و تأمین مالی تروریسم بوسیله ارزهای الکترونیک فراهم نموده است. یا به عنوان حرکتی دیگر می توان به هیأت ثبات مالی (FSB) اشاره نمود. این هیأت که مسئول تنظیم و آماده سازی مقررات برای گروه 20 (G20 شامل بیست اقتصاد نوظهور و پیشرفته جهان) است، در حال حاضر در حال بررسی و یافتن راههایی است تا از این طریق رشد ارزهای الکترونیکی را با نگاه جدی تر بر ریسکهایی که برای ثبات جهان تهدید محسوب می شوند مورد دائمی قرار دهد.

مارچ امسال (فروردین 1397) در اجلاسی که روسای بانکهای مرکزی برگزار نمودند، در نهایت همگی براین موضوع توافق داشتند که ارزهای الکترونیکی فعلاً تهدیدی برای ثبات جهان محسوب نمی شوند، ولی این احتمال را برای سالیان آینده دور از ذهن ندانستند. بر همین اساس طی هماهنگیهایی که بین G20 و FSB صورت گرفت، FSB و سایر گروههای تعیین کننده استاندارد باید به بررسی، تحقیق و نظارت بر تغییرات و تهدیدهای ارزهای الکترونیک ادامه دهند و بصورت مداوم نتایج مطالعات خویش را به G20 گزارش نمایند.

نقش صندوق بین المللی پول

صندوق بین المللی پول در این برهه نقش تسریع کننده در انتقال اطلاعات را بین 189 کشور عضو برعهده دارد. ضمن اینکه کنترل و نظارت مستمر سیستمهای مالی و اقتصاد اعضا از اهم وظایف صندوق بین المللی پول است. برای کنترل و نظارت بیشتر بر مسائل مالی اعضاء، ابتدا باید کلیه ابزارها و نوآوریهای مالی مورد پذیرش قرار گرفته و برای آنها قوانین و دستورالعملهای کاربردی تنظیم گردد. در پاره ای از موارد قوانین مکفی برای ارزهای الکترونیک وضع شده است حال آنکه در برخی دیگر مانند امنیت سایبری به دلیل ظهور ریسکهای نوین نیازمند تنظیم قوانین جدید هستیم. آنچه مسلم است، تا زمانی که نتایج کاملاً مشخص از تحقیقات و بررسیها بدست نیامده است، کنترل و نظارت باید ادامه یابد و هیچ چیز نباید از چشمان ما دور بماند. به جای بستن چشمها و انکار وجود ارزهای الکترونیک همه اعضا باید به دنبال ساختن و ایجاد یک چارچوب قانونی مشخص برای آینده باشیم. ما باید به گونه ای این چارچوبها و قوانین را بوجود آوریم، که امکان هماهنگی با روند سریع تغییرات را به ما بدهد، با این آگاهی که هر آن ممکن است فرصتها و تهدیدهای جدیدی ظهور نماید. یک خطی مشی جالب توجه که در هنگ کنگ، ابوظبی و برخی دیگر از کشورها مورد استفاده قرار می گیرد. گودال شنی است، بدین معنی که فن آوریهای جدید مورد پذیرش قرار گرفته ولی به مدت زیادی تحت کنترل قوانین سفت و سخت مورد آزمایش قرار می گیرد.

در انتها لازم است به این موضوع بپردازیم که وجود ذهن باز و پذیرنده درخصوص ارزهای الکترونیک ضروری است. لذا نباید تنها به ریسک آنها توجه کنیم، بلکه باید به ظرفیتها و پتانسیل آنها جهت پیشرفت جامعه و توسعه زنگی انسانها بیندیشیم. درصورتیکه در این مورد شکی وجود داشته باشد تنها تعمق در مثال تکنولوژی تلفن و الکساندر گراهام بل کافی خواهد بود.