گردش دیپلماسی پاکستان روی پاشنه قبلی
عمران‌خان، نخست‌وزیر جدید پاکستان مانند همه نخست‌وزیران پیشین این کشور، اولین سفر خارجی خود را از عربستان‌سعودی آغاز کرد تا پیامی روشن در مورد دورنمای سیاست خارجی دولت خود برای دیگر کشورهای همسایه ارسال کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، نخست‌وزیر پاکستان در مصاحبه با روزنامه سعودی «گزت» که همزمان با سفر او به عربستان‌سعودی منتشر شد گفته است: «من آنچنان به سفرهای خارجی اعتقادی ندارم. سه ماه اول کارم به جایی نرفتم، چون مشکلات متنوعی در داخل داریم و قبل از سفر به خارج باید در خانه کارهای مهم را انجام می‌دادم، اما سفرم به عربستان اول به دلیل دعوت صمیمانه خادم حرمین شریفین، ملک سلمان و البته سفر به مکه و مدینه به عنوان یک مسلمان بود. البته فراموش نکنید که به صورت تاریخی، هر نخست‌وزیر جدیدی در پاکستان به عنوان اولین سفر خارجی به عربستان‌سعودی می‌رود.»
عمران خان بعد از ریاض به پایتخت کشورش بازگشت و فعلا برنامه‌ای برای سفر به تهران ندارد. او در مصاحبه با رسانه سعودی در مورد روابط با تهران به این جمله بسنده کرده است: «ایران همسایه ماست و قطعا هر کسی دوست دارد با همسایگانش رابطه خوبی داشته باشد.»
تحولی که رخ نداد
طی هفته‌های گذشته تغییر عمده در سیاست خارجی پاکستان و گرایش عمران خان به تهران در سیاست‌های خاورمیانه‌ای، شاه‌بیت بیشتر تحلیل‌ها و گزارش‌های خبری در مورد دورنمای دیپلماسی اسلام‌آباد بود. در این میان سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به اسلام‌آباد به عنوان اولین مقام خارجی که به دیدار عمران خان رفت حاکی از رویکرد تهران به همکاری‌های بیشتر میان دو کشور بود. روزنامه تایمز اسلام‌آباد چند روز قبل از تحلیف عمران خان خبر داده بود که نخست‌وزیر جدید پاکستان در اولین سفر خارجی خود به تهران و ریاض سفر خواهد کرد. این خبر و سفر وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به اسلام‌آباد بلافاصله بعد از تحلیف عمران‌خان، این گمانه را ایجاد کرد که سفر عمران‌خان به تهران نهایی شده است و سفر به تهران و ریاض همزمان انجام خواهد شد و تصمیم‌گیری در مورد توالی دو پایتخت باقی مانده است. اما هفته گذشته مشخص شد که هر چند سفر به ریاض برنامه اول سیاست خارجی عمران خان بود، اما حتی اگر برنامه‌ای هم برای دیدار او از تهران وجود داشته باشد، آن چنان هم قریب‌الوقوع نخواهد بود.
عمران خان در مصاحبه با روزنامه سعودی گزت تاکید کرد: «ما می‌خواهیم به مردم سعودی اطمینان بدهیم که همیشه در کنار مردم سعودی باقی خواهیم ماند، چراکه آنها در شرایط سخت در کنار ما ایستاده‌اند. ما هم هر زمان که عربستان با مشکلی مواجه شود، کنار آنها خواهیم بود.» نخست‌وزیر پاکستان در این مصاحبه تاکید کرد: «در خاورمیانه ما تلاش می‌کنیم نقش میانجی داشته باشیم تا بتوانیم کشورهای مسلمان را کنار هم جمع کنیم... در مورد یمن هم هدف ما ایفای نقش مثبت برای پایان درگیری‌هاست.»
کیسه پول مطمئن
سفر نخست‌وزیر پاکستان به عربستان‌سعودی، اتفاق شگرف و جدیدی نیست، عربستان‌سعودی همواره پاکستان را به عنوان یک قدرت نظامی اسلامی، پاسدار مرزهای خود و نگهبان حرمین شریفین معرفی کرده است و پاکستان هم در برابر کمک‌های بی‌دریغ مالی و سیاسی عربستان‌سعودی طی دهه‌های گذشته، ضمن حفظ بی‌طرفی در تنش‌ها میان کشورهای اسلامی، قدرت بازدارنده نظامی خود را برای حفظ مرزهای عربستان در اختیار پادشاهی سعودی قرار داده است. نخست‌وزیر جدید پاکستان در شرایطی سکان حکومت را در این کشور در اختیار گرفته است که کشور در لبه یک بحران اقتصادی قرار دارد. او در کارزار انتخاباتی خود، کف مطالبات را به‌شدت بالا برده است، از مبارزه با فساد و اشرافی‌گری در دولت، تا سیاست خارجی مستقل، از مبارزه با تسلط قدرت‌های خارجی بر کشور تا گفت‌وگو با هندوستان، همگی انتظاراتی هستند که از روز اول حضور او را در دفتر کارش تحت‌الشعاع قرار داده‌اند. اما فوری‌ترین مساله پاکستان، معضل اقتصادی است. عمران خان در شرایطی روی کار آمده است که دولتش با کسری بودجه شدید مواجه است، کسری تراز مالی دولت پاکستان در سال جاری با 43درصد رشد نسبت به سال گذشته به 18میلیارد دلار رسیده است. گزینه‌های پیش روی دولت او استقراض از صندوق بین‌المللی پول برای سیزدهمین‌بار طی سه دهه گذشته یا استقراض از چین است، در این میان، پادشاهی ثروتمند عربی هم می‌تواند به عنوان یک بازوی حمایتی به رونق اقتصادی پاکستان کمک کند. عربستان‌سعودی پیش از این هم با وام‌های خود به داد اقتصاد پاکستان رسیده است، سال 2014 درست بعد از وام صندوق بین‌المللی پول به پاکستان، عربستان‌سعودی نیز یک وام یک میلیارد و 500 میلیون دلاری برای تقویت ارزش برابری روپیه پاکستان به این کشور داد. براساس اعلام رسانه‌های پاکستان، در دیدار عمران خان با پادشاه عربستان مقرر شد تا ریاض به عنوان یک شریک جدید وارد پروژه بزرگ CPEC(دالان اقتصادی چین-پاکستان) شود و سرمایه‌گذاری در این پروژه بزرگ اقتصادی تجاری میان چین و پاکستان را آغاز کند.
دالان اقتصادی چین-پاکستان، بخشی از ابتکار بزرگ «یک کمربند؛ یک جاده» چین است که از بندر گوادر در جنوب پاکستان تا اورومچی در استان سین‌کیانگ چین ادامه پیدا می‌کند. به گفته فواد چادوری، وزیر ارتباطات و اطلاع‌رسانی پاکستان عربستان‌سعودی قرار است چندین میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در این پروژه انجام دهد و به عنوان «اولین طرف ثالث» به این پروژه دوجانبه اضافه شود. طی 5 سال گذشته چین 19 میلیارد دلار در پروژه‌های مختلف انرژی و حمل و نقل این دالان اقتصادی سرمایه‌گذاری کرده است و پیش‌بینی می‌شود طی 15 سال آینده 62 میلیارد دلار دیگر فاینانس یا سرمایه‌گذاری مستقیم در این پروژه انجام دهد. با وجود این سرمایه‌گذاری‌ها، کسری تراز مالی دولت پاکستان باعث شده که ذخیره ارزی اسلام‌آباد به حدی دچار محدودیت شده است که به معادل دو ماه نیاز ارزی این کشور رسیده است. در این شرایط پاکستان به ورود فوری‌تر ارز به اقتصادش نیازمند است و شاید در کنار مسیر پیچیده کمک‌های صندوق بین‌المللی پول، پادشاهی سعودی بتواند فوری‌تر ارز مورد نیاز اسلام‌آباد را تامین کند.
