تنش تجاری ایران و ترکمنستان بالا گرفت
اختلاف گازی ایران و ترکمنستان اکنون از فاز دو شرکت ملی گاز فراتر رفته و بر روابط تجاری دو کشور اثر گذاشته است. آن‌گونه که از مرز خبر می‌رسد، علاوه بر تعرفه‌های بالایی که بر ترانزیت عبوری کامیون‌ها از ترکمنستان وضع شده، حالا روابط تجاری نیز به تبع آن تحت تأثیر قرار گرفته و رو به کاهش نهاده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، البته به گفته مجتبی خسروتاج، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، طرف ایرانی هم مقابله‌به‌مثل کرده است. این خبر حاکی از آن است که تنش تجاری دو کشور رو به افزایش نهاده و باید مسئولان فکری برای بهبود این روابط کنند. پیشنهاد ایران به ترکمنستان نه‌تنها حذف این نوع تعرفه‌ها بلکه تجارت آزاد در بخش بازارچه‌های مرزی است تا به این طریق، حقوق و عوارض و مالیات برای تجار ایران و ترکمنستان به صفر برسد. بااینحال هنوز نتایج این مذاکرات مشخص نیست. پیچیدگی مذاکره بین این دو کشور، چه از بعد سیاسی و امنیتی و چه از بعد اقتصادی به‌شیوه‌ای است که هوشمندی ویژه‌ای را در مذاکرات می‌طلبد. به گفته مهرداد تقی‌زاده، معاون حملونقل وزارت راه‌وشهرسازی نیز افزایش تعرفه کامیون‌های عبوری از این کشور، سبب شده تا تردد کامیون‌های ترک و ایرانی عبوری از ترکمنستان، کاهش پیدا کند. تجار نیز برای دورزدن این تعرفه‌ها، بخشی از بارهای خود را از مسیرهای دیگر مثل غرب دریای خزر و جمهوری آذربایجان یا بندر امیرآباد و انزلی به قزاقستان و روسیه عبور می‌دهند. این در حالی است که ترکمنستان می‌تواند از محل عبور ترانزیت و بار، امنیت و درآمد کشورش را ارتقا دهد و این اقدام مستقیما تیر ضرر را به‌سوی این کشور روانه می‌کند.
سایه روابط مخدوش گازی بر سر تجارت ایران و ترکمنستان
مجتبی خسروتاج، معاون وزیر صنعت و رئیس سازمان توسعه و تجارت از موضوعی پرده برمی‌دارد که روابط تجاری این دو کشور را متأثر کرده است. خسروتاج می‌گوید: در کار با ترکمنستان سه، چهار معضل داریم. یکی معضل خرید گاز از ترکمنستان است.
شرکت ملی گاز ما با طرف ترکمن از حدود دو سال پیش اختلاف پیدا کرده‌اند که هنوز حل نشده است و این امر بر سایر ابعاد روابط دو طرف سایه افکنده است. طرف ایرانی معتقد است در شرایطی که ما گاز نیاز داشتیم، طرف ترکمنی گاز صادر نکرده یا کیفیتی که موردنظر ما بوده را نداده، طرف ترکمنی هم دلایلی را مطرح می‌کند. البته در نوبت‌های مختلف دو شرکت گاز ایرانی و طرف ترکمنی برای حل مشکلاتشان دست به اقداماتی زده‌اند. این امر باعث شده بود در مقابل خرید گاز به آنها صادرات هم داشته باشیم.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه توقف در خرید گاز باعث شد تا حدی بر روابط ما با ترکمنستان اثر منفی بگذارد، ادامه می‌دهد: طرف ترکمنی به دلیل ناخشنودی‌شان در این بخش، در بخش ترانزیت همکاری‌شان را با طرف ایرانی محدود کردند. به‌همین‌دلیل ترانزیت به طرف ترکمنستان، هزینه‌های اضافی برای هر کیلومتر کامیون که در خاک ترکمنستان ترانزیت انجام می‌شود، در بر داشته است. طرف ایرانی هم مقابله‌به‌مثل کرده است.
حاضریم با همسایگان تجارت آزاد داشته باشیم
او با بیان اینکه همواره تأکیدات‌مان بر این بوده که باید تجارت ارزان داشته باشیم نه گران، می‌افزاید: باید سعی کنیم هزینه‌های تبادل به حداقل برسد تا تجارت توسعه پیدا کند. مرتب تأکید شده که دو طرف ایرانی و ترکمنی با هم به توافق برسند.
آقای آخوندی به‌عنوان وزیر مسکن و شهرسازی، رئیس کمیسیون مشترک ما با ترکمنستان هستند و در حال رایزنی‌اند که این کار به‌خوبی در بخش گاز و ترانزیت انجام شود؛ اما در بخش مرزی چون حجم فعالیت محدودتر و موضوع خاص یک منطقه مرزی مثل باجگیران است، سعی کردیم خیلی مسائل ملی و کلان روابط‌مان روی بحث‌های مرزی سایه نیندازد.
البته لازم است که ایشان با مقامات ملی‌شان صحبت کنند و اعلام کنند که حاضریم تجارت آزاد را در بخش بازارچه مرزی شروع کنیم.خسروتاج با اشاره به اینکه به بسیاری از کشورهای آسیای میانه گفته‌ایم که حاضریم با آنها تجارت آزاد داشته باشیم، تصریح می‌کند: این سیاست را برای همه کشورهای همسایه به استثنای تعدادی از آنها دنبال می‌کنیم. به عراقی‌ها در چندین نوبت گفته‌ایم حاضریم تجارت آزاد داشته باشیم؛ اما پاسخ عراقی‌ها این بوده که ما چیزی تولید نمی‌کنیم، تجارت آزاد بیشتر به نفع شماست تا به نفع ما؛ ولی ما گفتیم از نظرمان مانعی ندارد و حاضریم تجارت آزاد داشته باشیم.
به طرف ترکمنی هم در دو، سه نوبت گفته‌ایم حاضریم کل تجارت‌مان را با شما به صورت آزاد دربیاوریم و حقوق ورودی دو طرف صفر شود.او ادامه می‌دهد: در جلسه‌ای که با معاون وزیرشان داشتیم، گفتیم اگر این سیاست را در بُعد کلان حاضر نیستید، حاضریم این را در سطح خرد و بازارچه مرزی انجام دهیم که قرار شد با مقامات کشوری‌شان صحبت کنند و خبر دهند؛ ولی ما آمادگی داریم تجارت آزاد برای بازارچه‌های مرزی بین دو کشور ایران و ترکمنستان را برقرار کنیم تا فعالان اقتصادی توانایی‌های ایران و ترکمنستان را بسنجند؛ بدون اینکه حقوق و عوارض و مالیات از هم بگیریم.
کاهش ترانزیت به ترکمنستان
مهرداد تقی‌زاده، معاون حملونقل وزارت راه و شهرسازی، پیش‌تر از موضوع دیگری خبر داده بود که در رایزنی‌ها در حال پیگیری است. تقی‌زاده در زمینه اختلال در ترانزیت به ترکمنستان گفته بود: ما سه، چهار مرز ریلی و جاده‌ای با ترکمنستان داریم که تردد در برخی در حال انجام است. در چند سال گذشته ترکمنستان عوارضی برای ورود کامیون‌ها لحاظ کرد که مخصوص ایران نبود و شامل همه کامیون‌های خارجی می‌شد. در واقع بنا بود هرکس قرار باشد از ترکمنستان ترانزیت کرده و به قزاقستان، ازبکستان و کشورهای دیگر برود، عوارض بیشتری بپردازد. در نتیجه تعداد کامیون‌های ترک و ایرانی که از ترکمنستان عبور می‌کردند، کاهش پیدا کرد. وقتی از او درباره حجم ترانزیت کنونی از این مرز پرسیدم، می‌گوید: الان تردد انجام می‌شود؛ اما تعدادش از زمانی که عوارض تعیین شده، کمتر است. این مشکل در بخش ریلی وجود ندارد و از مرز سرخس کالا و بار جابه‌جا می‌شود.
به گفته او برای حل این معضل مذاکراتی با مسئولان ترکمنستان داشته‌ایم؛ اما هنوز به نتیجه نرسیده؛ چون فقط شامل ایران نیست.
ترکمنستان، بازنده افزایش تعرفه
او با بیان اینکه با این اقدام، ترکمنستان بیشتر متضرر می‌شود، توضیح می‌دهد: ترکمنستان می‌تواند از محل عبور ترانزیت و بار، امنیت و درآمد کشورش را ارتقا و کسب‌و‌کار اقتصادی‌اش را رونق دهد؛ اما وقتی کامیون‌های ایران و ترک کمتر عبور کنند، لطمه‌اش متوجه ترکمنستان خواهد بود.
تقی‌زاده ادامه می‌دهد: بااینحال این مشکل شامل کامیون‌های وارداتی و صادراتی نیست. مثلا کامیون‌هایی که از بندر شهید رجایی به داخل ترکمنستان بار ببرند، شامل این تعرفه اضافه نمی‌شوند؛ اما اگر قرار باشد باری از ترکمنستان به کشورهای دیگر جابه‌جا شود، باید این تعرفه را بپردازند. حتی این امر باعث شد بخشی از بارها از مسیرهای دیگر مثل غرب دریای خزر و جمهوری آذربایجان عبور کند یا از بندر امیرآباد و انزلی به قزاقستان و روسیه حمل شود؛ بنابراین با این سیاست درآمد ترکمنستان کمتر شد.
معمولا در مذاکرات ارتباط طرفین خوب است؛ اما سیاست‌گذاری‌های‌شان خیلی خشک است؛ مثلا می‌گویند دستور داده‌اند این کار فلان‌طور انجام شود.
