دریاچه ارومیه مرده است!

در سیزده سال گذشته، سطح آب دریاچه ارومیه ‌۶ متر کاهش ‌یافته و هم اکنون به یک متر رسیده است. متأسفانه بروز خشکی در دریاچه ارومیه، مسائل و مخاطرات زیست‌محیطی فراوانی را نیز به دنبال آورده که می‌توان به خطر وقوع توفان‌های نمکی و تغییر آب و هوای منطقه از معتدل به گرمسیری با بادهای گرم اشاره کرد. شهریور ماه امسال، حمید چیت‌‌چیان، وزیر نیرو در زمانی که ۸۰ درصد از دریاچه ارومیه خشک شده بود، درباره احتمال اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه گفت: طرح انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه در مرحله مطالعه است و در این ‌باره در حال انجام مطالعات زیست‌محیطی و فنی هستیم تا ببینیم این انتقال ممکن است یا خیر؟ بنا بر این گزارش، اهمیت نجات بزرگ‌ترین دریاچه داخلی کشور از نگاه مقامات دولت تدبیر و امید دور نماند و رئیس‌جمهور دستور تشکیل کارگروهی برای بررسی راهکارهای نجات دریاچه ارومیه را در تابستان امسال داد‌. این کارگروه در مهر ماه توانست گزارشی به هیأت‌وزیران ارائه کند که طی آن نوزده راهکار از سوی دولت، تأیید و تصویب شد‌ و از سویی وزیر نیرو نیز مأموریت یافت، کارهای مؤثری انجام دهد. بررسی طرح انتقال آب دریای خزر پیشتر برخی مباحث مانند تغییر الگوی کشت، استفاده از روش‌های نوین در استفاده از آب کشاورزی، بستن چاه‌های غیرمجاز برداشت آب و لزوم همکاری مستقیم مردم برای جلوگیری از فاجعه دریاچه ارومیه و همچنین توقف مطالعات سدسازی و پروژه‌های نیمه‌تمام مطرح شده بود؛ افزون بر این، باروری ابر‌ها، فرهنگ‌سازی و بهینه‌سازی مصرف آب، تحویل حجمی آب، آمایش سرزمین و جلوگیری از برداشت بی‌رویه، لایروبی رودها، تدوین سیستم واحد مدیریتی و سیاسی، حمایت‌های مدیریتی از آبیاری تحت فشار، بررسی انتقال ریز‌گرد‌ها و جلوگیری از افزایش جمعیت در حوضه آبریز نیز مطرح شده است. این گزارش در ادامه آورده است، انتقال آب از طریق دریای خزر و رود مرزی ارس، دو گزینه دیگر مطرح در این بخش است که متفاوت‌تر از دیگر برنامه‌های نجات دریاچه ارومیه است. هرچند طرح انتقال آب دریای خزر از سال ۸۹ مطرح بوده و در آن زمان به عنوان تنها راه نجات دریاچه ارومیه نیز نامیده شده بود، ‌هزینه‌بر بودن انجام چنین طرح بزرگی، لزوم رعایت قواعد و مقررات بین‌المللی در این‌ باره، فاصله دست‌کم ۳۰۰ کیلومتری دریاچه ارومیه با دریای خزر، نبود چنین تجربه‌ای در کشور و مسائلی از این دست، باعث شده تا به امروز چنین موضوعی تنها در حد مطالعه ‌بماند. دکتر عابد فتاحی ‌نیز گفت: هم‌اکنون دریاچه ارومیه حدود ۸۰ درصد خشک شده، ولی برای احیای آن ۲۴ راهکار پیش‌بینی ‌شده ‌و گفته‌اند از این تعداد، ۱۲ راهکار را ‌به شکل ‌اضطراری که انجام می‌دهند و از این ‌میزان راهکار هم قرار است سه تای آن عملیاتی شود. وی افزود: یکی از این راهکار‌ها، انتقال آب حوزه به حوزه ‌و دومی استفاده از روش‌های نوین برای آبیاری مناطق پیرامون دریاچه ارومیه است که در این روش، نزدیک ۲.‌۷ میلیارد لیتر آب وارد دریاچه ارومیه می‌شود. وی در تشریح اوضاع دریاچه گفت: دریاچه بخش جنوبی خود را از دست داده ‌و به کلی محو شده ‌و اکنون لایه‌های ضخیم نمک بستر دریاچه را احاطه کرده است. چند روز پیش نیز شاهد بادهای شدید با سرعت بالای ۵۰ کیلومتر در ساعت را در این منطقه دیدیم که باعث ایجاد بادهای نمکی در اطراف دریاچه شد. این نماینده افزود: این باد‌ها نخستین خطر را متوجه آذربایجان شرقی کرد. دوستان ما در آنجا وقتی به آن‌ها می‌گفتیم شن‌های نمک هست و یا احتمال ایجاد ریز نمک‌ها وجود دارد، با ما شوخی می‌کردند و به این گفته‌ها اعتنایی نمی‌کردند. مسئولان استانهای مجاور همکاری نمی کنند! این نماینده گفت: چندین سال پیش‌، یعنی از سال ۷۶ که از وسعت دریاچه ارومیه کم شده بود، در محلی به نام باری، دهکده بسیار مدرن و توریستی با ‌امکانات رفاهی برای احیای دریاچه ارومیه ساخته شد، ولی متأسفانه در این مدت استان‌های هم‌جوار از جمله کردستان و آذربایجان شرقی هیچ‌گونه توجهی به این موضوع نکردند. فتاحی افزود: حتی در برخی از مواقع مسئولان و نمایندگان استان آذربایجان شرقی ساز مخالف هم سر می‌دادند و عنوان می‌کردند که نمایندگان ارومیه کار سیاسی می‌کنند. این ‌گونه کارها باعث شد تا دریاچه خشک شود و اکنون نیز ‌زیستگاه حیوانات ‌این دریاچه از بین رفته است. وی افزود: ‌دریاچه ارومیه دیگر چیزی ندارد که بتوان آن را احیا کرد. به نظر من دریاچه ارومیه مرده است و نمی‌توان با این راهکار‌ها، ‌برای نجات آن کاری کرد؛ این دریاچه نیاز به توجه بیش از این دارد. این نماینده گفت: اکنون در کشور مجاور ما و برای نجات دریاچه اورال، هشت کشور اروپایی در تلاش هستند، ولی تنها توانسته‌اند بخشی از آن را احیا کنند، در حالی ‌که ما نتوانستیم تا کنون نظر نمایندگان استان‌های مجاور را جلب کنیم یا حتی یک نشست مشترک با این نمایندگان ‌داشته باشیم. نماینده مردم ارومیه گفت: با توجه به اوضاع کنونی دریاچه، باید سخنان آقای کردوانی‌ اجرا شود؛ وی بر این باور است که باید هر چه زودتر بستر دریاچه با پوشش گیاهی جایگزین شود تا ریز‌نمک‌ها وارد آسمان ایران نشود، با این اوضاع و این‌ گونه که مسأله را شوخی انگاشته‌اند، اوضاع درست نمی‌شود وی تأکید کرد، مسأله دریاچه از حالت ملی و منطقه‌ای بیرون شده؛ بنابراین، باید جهانی اندیشید و ‌در نزدیکی دریاچه ارومیه، مقری راه‌اندازی‌ و از همه کار‌شناسان دنیا دعوت ‌شود تا درباره آن تصمیم‌ اساسی بگیرند.