2 راهکار برای کاهش مصرف آب در کشور
وضعیت منابع و مصارف آبی کشور در سال جاری به گونه‌ای است که در بیشتر مناطق، بی‌‌سابقه‌ترین تنش‌های آبی که بعضا منجر به تنش‌های و اجتماعی نیز شده، رخ داده است.
به گزارش اقتصادآنلاین، مجتبی شوریان در شرق نوشت: دلیل اصلی این موضوع، ورشکستگی آبی است؛ به این معنی که تقاضا برای آب، از منابع موجود پیشی گرفته و موجودی منابع آب جواب‌گوی نیازهای آبی نیست. در چنین شرایطی، عقلانی‌ترین راهکار پذیرفتن این شرایط و اتخاذ راهکارهای مناسب برای عبور از بحران ورشکستگی آبی است. مؤثرترین راه‌حل مواجهه با شرایط ورشکستگی آبی، بدون شک کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف مورد تقاضاست. بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی وزارت نیرو، حدود 90 درصد از منابع آب تجدیدپذیر کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. بخش شرب نیز سهمی در حدود شش درصد از این منابع را به خود اختصاص داده است. اگرچه سهم مصرف بخش شرب شهری بسیار کمتر از کشاورزی بوده و در یک نگاه ساده، لزومی برای صرفه‌جویی در آن یافت نمی‌شود، اما هزینه بالای تأمین و تصفیه آب برای شرب و بهداشت مردم، اهمیت کاهش مصرف آب در این بخش را همسنگ صرفه‌جویی در بخش کشاورزی می‌کند. بنابراین در این نوشتار دو راهکار عملی و تحقق‌یافتنی برای کاهش آب در بخش‌های شرب و کشاورزی پیشنهاد شده است.
اولین راهکار عملی و مؤثری که برای کاهش مصرف آب در خانه و بر این اساس مصرف آب شهری پیشنهاد می‌شود، تأمین آب فلاش‌تانک‌های سرویس بهداشتی در خانه‌ها از طریق پساب روشویی است. بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی وزارت نیرو، متوسط سرانه مصرف آب خانگی هر فرد ایرانی حدود 150 لیتر در روز است. اگر سهم مصارف غذایی و شست‌وشو و استحمام از این رقم کسر شود، سهمی در حدود 10 تا 15 لیتر در روز از طریق فلاش‌تانک سرویس بهداشتی مصرف می‌شود، درحالی‌که لزومی ندارد این آب، آب تصفیه‌شده قابل شرب باشد. با استفاده از یک طراحی ساده و کم‌هزینه، می‌توان مجرای پساب روشویی مستقر در سرویس بهداشتی را به مخزن فلاش‌تانک متصل کرد تا آبی که از طریق مجرای روشویی خارج می‌شود، در مخزن فلاش‌تانک ذخیره شده و به استفاده برسد. پیاده‌سازی این راهکار به‌مراتب هزینه‌های اجرائی کمتری نسبت به سایر طرح‌های ارائه‌شده مانند جداسازی کل شبکه تأمین آب شرب از آب شست‌وشو در خانه‌ها داشته و پذیرش آن از سوی مردم نیز سهل‌تر به نظر می‌رسد. وزارت نیرو می‌تواند ابتدا با اتخاذ سیاست‌های تشویقی، مردم را مجاب به این کار کند و پس از گذشت یک دوره آزمایشی و انتخاب یک‌سری مناطق به صورت پایلوت و در صورت موفقیت‌آمیزبودن، اجرای این طرح را سراسری کند. پیش‌بینی می‌شود با حذف مصرف آب این بخش از شبکه آب شهری، حدود 10 درصد در میزان مصرف آب خانگی صرفه‌جویی شود.
راهکار مؤثری که برای کاهش آب در بخش کشاورزی پیشنهاد می‌شود، روی‌آوردن متمرکز وزارت جهاد کشاورزی بر سرمایه‌گذاری و توسعه کشت‌های گلخانه‌ای است. بدیهی است بخش عمده‌ای از تنش‌های اجتماعی که در مناطق مختلف کشور رخ داده، ناشی از کمبود آب برای تأمین آبیاری سنتی کشاورزی با راندمان پایین است. بنابراین ادامه این شیوه از کشاورزی سنتی با وضعیت منابع آبی کشور دیگر میسر نیست. در مقابل، کشاورزی گلخانه‌ای علاوه بر کاهش چشمگیر مصرف آب، بهره‌وری اقتصادی آب را نیز به میزان درخور ملاحظه‌ای افزایش داده و منجر به بهبود وضعیت معیشت قشر کشاورز جامعه خواهد شد. مشکل اصلی پیاده‌کردن کشاورزی گلخانه‌ای، نیاز به سرمایه اولیه بالا و تمایل‌نداشتن قشر سنتی کشاورز به تغییر رویه پیشین است. با اتخاذ سیاست‌های تسهیل‌کننده اعطای وام به کشاورزان برای راه‌اندازی کشت‌های گلخانه‌ای و آموزش آنها در زمینه ضرورت تغییر روش‌های کشاورزی، پیاده‌سازی این راهکار نیز دور از دسترس نخواهد بود و می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل مؤثر در کاهش مصرف آب در کشور بررسی شود.
بدیهی است ادامه وضعیت فعلی مصرف بالای آب در کشور، یکی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه توسعه پایدار و امنیت اجتماعی خواهد بود. راه‌حل علاج مشکلات آبی فعلی کشور، انتقال آب بین‌حوضه‌ای یا سایر طرح‌های سازه‌ای بزرگ‌مقیاس نیست؛ چراکه این روش‌ها ممکن است به صورت یک مُسکن، درد را به‌طور مقطعی کاهش دهد، اما بازخورد منفی آنها در آینده شدیدتر خواهد بود. تنها راهکار صحیح و اصولی حل مشکلات آبی فعلی، کاهش تقاضا و مصرف آب در بخش‌های مختلف با استفاده از روش‌های صحیح و علمی است. بر این اساس، به نظر نگارنده این نوشتار دو راهکار پیشنهادشده استفاده از پساب روشویی برای تغذیه مخزن فلاش‌تانک سرویس بهداشتی در خانه‌ها و تمرکز سیاست‌گذاری دولت برای جانشینی کشت گلخانه‌ای با کشاورزی سنتی، منتج به کاهش چشمگیر مصرف آب در بخش‌های شرب و کشاورزی خواهد شد.
* عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی
