ایران جایگاه اول پسته جهان را به آمریکا داد!

استان کرمان با بیش از ۳۰۰ هزار هکتار باغ زیرکشت پسته به عنوان قطب و پایتخت تولید پسته در جهان است، در میان شهرستان‌های سیرجان و رزند، رفسنجان با 86 هزار هکتار باغ پسته بارور کانون تولید پسته جهان است. معمولا زمان برداشت پسته از نیمه شهریورماه آغاز و به مدت 45 روز ادامه دارد. کرمان به عنوان پایتخت و قطب تولید پسته جهان با 40 درصد کاهش تولید در مقایسه با سال گذشته روبه‌رو بوده است که خشکسالی‌های اخیر، گرمای شدید با دمای هوای بالای 44 درجه سانتی‌گراد، استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، تغییرات آب وهوایی، بی‌توجهی مسئولان به دغدغه و مشکلات پسته‌کاران نمونه‌ای از علت‌های این امر است. طبق آمارهای اعلام شده در گذشته میزان تولید پسته کرمان در کشور حدود 75 درصد بوده است که این رقم به 56 درصد پسته رسیده است. باغ‌های پسته کرمان به عنوان ارزآورترین محصول کشاورزی استان و کشور محسوب می‌شود اما کاهش 40 درصدی تولید این پایتخت را با مشکلاتی در تولید پسته مواجه کرده است. پایتختی که سالانه حدود یک میلیارد و 600 میلیارد دلار از تولید پسته درآمد داشت. با ادامه چنین روندی و ادامه بی‌توجهی مسئولان به دغدغه و مشکلات پیش روی تولید پسته دیگر نمی‌توان نام کرمان را پایتخت نامید و اکنون ایران از رتبه اول تولید پسته در جهان به رتبه دوم تنزل پیدا کرده است. پسته به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران سهم قابل‌توجهی در ارزآوری و رونق اقتصادی کشور دارد، اگر تلاشی برای رفع موانع مشکلات تولید پسته صورت نگیرد انحصار تولید پسته در بازارهای جهانی از دست پسته‌کاران ایرانی خارج خواهد شد. قیمت رویایی پسته طی سال‌های گذشته در دولت دهم چند کالا و محصول از جمله مرغ، پراید، پیاز و گوجه به دلیل نوسان قیمت چند ماهی سوژه رسانه‌های داخل و خارج بود که پسته نیز از جمله این موارد بود و به‌دنبال آن جملات طنز‌آمیزی مانند اینکه فردی که در داخل پرایدش پسته بخورد، شهروندی پولدار به‌حساب می‌آید. پسته از لحاظ قیمت طی دولت دهم با نوسان زیادی همراه بود به‌دنبال این امر اکنون پسته‌کاران با چالشی به نام افزایش قیمت پسته تولیدی به دلیل افزایش قیمت سم، کود، هزینه دستمزد کارگر و سایر نهاده‌های تولید روبه‌رو هستند. با توجه به اینکه بخش اعظمی از پسته کرمان صادرات می‌شود بنابراین پسته‌کاران برای ماندگاری در بازار جهانی باید به کیفیت و قیمت محصول تولیدی خود توجه ویژه داشته باشند لذا هر چقدر هزینه‌های جانبی پسته‌کاران از جمله هزینه کارگر، حمل‌ونقل، افزایش قیمت سم، کود و... افزایش پیدا کند از سود نهایی پسته‌کار کاسته می‌شود و نتیجه این امر بروز چالش‌های فراوان پسته‌کاران برای رقابت در بازارهای جهانی است. اکنون دولت برخی از کشورها تسهیلات ویژه‌ای برای پسته‌کاران خود در نظر گرفته‌اند تا بازار پسته را از دست ایران خارج کنند و سهم بیشتری از بازار را در دست بگیرند، در صورتی که پسته‌کاران ایرانی و کرمانی چنین شرایطی را ندارند. استفاده از سموم در باغ‌های پسته از یکسو شاهد افزایش قیمت سموم هستیم و از سوی دیگر افزایش استفاده از سموم برای مقابله با آفت‌ها نیز از دیگر دغدغه‌های پسته‌کاران کرمانی شده است که سبب کاهش سود نهایی محصول تولیدی شده است. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان رفسنجان با اشاره به دمای بالای هوا و خسارت وارده به پسته‌کاران، گفت:‌ این گرمای بیش از حدی که کشاورزان در فصل تابستان با آن مواجه بودند سبب تعرق زیاد برگ و تبخیر از سطح خاک، افزایش پوکی و افزایش دهن بستی پسته شده است. خسارت 50 درصدی و کاهش 40 درصدی تولید پسته «رضا بمانی» بر استفاده پسته‌کاران از سموم کمتر تاکید کرد و افزود: برای مشکلات و دغدغه‌های پسته‌کاران که مهم‌ترین آن کم‌آبی است باید فکری جدی شود که اکنون خسارت 50 درصدی به محصولات وارد شده است. «احمد مسعودی» مدیر جهاد کشاورزی سیرجان نیز از کاهش 40 درصدی تولید پسته در سیرجان خبر داد و افزود:‌ درصد پوکی محصول پسته امسال 18 درصد برآورد شده است. با وجود 45 هزار هکتار باغ پسته در زرند، طبق گفته «سیدعلی امیری» مدیر جهاد کشاورزی زرند باغات پسته این شهرستان بین 40 تا 70 درصد دچار خسارت شدند. افزایش قیمت پسته با استفاده ترمینال‌های ضبط پسته از گازوئیل با توجه به اینکه 500 ترمینال مکانیزه، نیمه مکانیزه و سنتی ضبط پسته در رفسنجان، 220 ترمینال در سیرجان و چهار هزار و 6 ترمینال در زرند کار ضبط پسته را به عهده دارند، اکنون برخی از این ترمینال‌ها از گازوئیل استفاده می‌کنند، در صورتی که باید سیاست‌های تشویقی برای استفاده از گاز طبیعی به جای گازوئیل اعمال شود تا مطابق با محیط‌زیست و کم‌‌هزینه باشد. سال گذشته گازوئیل به قیمت هر لیتر 60 تومان برای فرآوری پسته خشک به مصرف‌کنندگان داده شد، اما مسئولان قرار است در سال‌جاری به مصرف‌کنندگانی که شرایط استفاده از گاز را دارند ولی استفاده نمی‌کنند گازوئیل به قیمت هر لیتر 150 تومان و سال آینده نیز هر لیتر 350 تومان عرضه کنند. معضل حفر چاه‌های عمیق و خشکی باغات پسته کرمان یکی دیگر از مهم‌ترین علت‌های کاهش 40 درصد تولید پسته در کرمان حفر چاه‌های عمیق و زیاد و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی به عنوان منابع ملی طی چند دهه گذشته است که سبب افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده است بنابراین یکی از راه‌های مقابله با بحران خشکسالی و کم‌آبی استفاده از روش‌های نوین و بهینه از آب در امر کشاورزی به جای آبیاری‌های سنتی است. مسئولان باید در نظر داشته باشند که حفر چاه‌های عمیق و استفاده بی‌رویه سبب کاهش کیفیت و شوری آب خواهد شد. از سوی دیگر ضعف مدیریت منابع آبی به‌ویژه آب‌های زیر زمینی باید مورد توجه مسئولان استانی و کشوری قرار گیرد چرا که بی‌توجهی و عدم نظارت مسئولان به این امر، باعث خشکی باغات پسته و کاهش رتبه تولید پسته ایران در جهان خواهد شد. کرمان تا 10 سال دیگر، پایتخت پسته جهان نخواهد بود رئیس انجمن پسته ایران با بیان اینکه کرمان تا 10 سال دیگر پایتخت پسته جهان نخواهد بود، اضافه کرد: پسته ایران تا قبل از انقلاب حدود 2 هزار تن بود و برای اولین بار نیز به آمریکا صادر شد که به علت با کیفیت بودن محصول مورد استقبال قرار گرفت. «محسن‌جلال‌پور» با اشاره به اینکه در دهه 50 کرمان قطب پنبه‌کاری ایران بود، ادامه داد: اوایل دهه 50 کرمان از قطب پنبه‌کاری به پسته‌کاری تبدیل شد. رئیس اتاق بازرگانی کرمان افزود: قبل از انقلاب برداشت آب از دشت کرمان به دلیل کم‌آبی ممنوع بود اما بعد از انقلاب بدون توجه به معضل کم‌آبی اقدام به حفر چاه و برداشت بی‌رویه آب کردند و همزمان با آن پسته‌کاری در کرمان قوت گرفت اما این اوج پسته‌کاری ماندگاری نماند. نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: در آن زمان حفر چاه‌های جدید هر روز بیشتر می‌شد و بر این امر نیز نظارتی نبود و به تناسب چاه‌هایی که زده شد زمین‌های زیادی از منطقه زیرکشت پسته رفت و در دهه 60 باغ‌های پسته شروع به محصول دادن کردند و در اواخر این دهه میزان برداشت پسته حدود 100 هزار تن پسته بود و این رقم در دهه 70 بیشتر و بیشتر شد به‌طوری که ایران به اوج تولید پسته خود در جهان رسید. جلال پور گفت: در سال 83 میزان تولید پسته در کرمان به حدود 270 هزار تن در سال رسید و در آن سال اولین تولیدکننده پسته در دنیا شدیم. بیشترین پسته در کالیفرنیا کشت می‌شود رئیس انجمن پسته ایران افزود: در دهه 60 شمسی بین سال‌های 1970 تا 1980 میلادی آمریکا نیز در کالیفرنیا به‌دنبال کشت پسته بود و در دهه 1990 به بعد آمریکایی‌ها نیز از جمله کشورهای پسته‌کار در جهان محسوب شدند. رئیس اتاق بازرگانی کرمان با اشاره به اینکه‌ در دهه 1990 ایران و آمریکا اوج تولید پسته را در آن سال‌ها داشتند، اضافه کرد: در سال 1990 تولید پسته آمریکا 150 هزار تن در سال بود اما ایران 250 هزار تن تولید پسته داشت. تولید پسته از 280 هزار تن به 150 هزار تن رسیده است نایب رئیس اتاق بازگانی ایران تصریح کرد:‌ در دهه 80 مشکل کم‌آبی در دشت کرمان به‌تدریج هویدا شد و با توجه به عمیق‌تر شدن چاه‌ها و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی سبب افت کیفیت محصولات شد و به‌دنبال این امر در سال 83 تولید پسته ایران 280 هزار تن بود که در سال 89 این میزان تولید به 220 هزار تن رسید و امسال به حدود 150 هزار تن رسیده است. رئیس انجمن پسته ایران با اشاره به اینکه کرمان به عنوان پایتخت پسته جهان شناخته شده است، افزود: اکنون سال به سال شاهد کاهش تولید پسته در کرمان هستیم و با ادامه چنین روندی تا 10 سال دیگر ایران و کرمان جایگاه خود از لحاظ کمیت و کیفیت تولید پسته در جهان از دست خواهد داد. رئیس اتاق بازرگانی کرمان ادامه داد: با مشاهده چنین وضعیتی در دهه 80 برخی از استان‌های مستعد از لحاظ تولید پسته مانند یزد، فارس، خراسان رضوی، قم، سمنان و خراسان جنوبی شناسایی شدند و کشت پسته در این استان‌ها آغاز شد تا مقداری از ضعف کاهش تولید پسته در کرمان جبران شود و به نوعی جایگزین استان کرمان در امر تولید پسته شوند. آمریکا جای ایران را به عنوان اولین کشور تولیدکننده پسته گرفت نایب رئیس اتاق بازگانی ایران گفت: اکنون آمریکا در سال 250 هزار تن تولید پسته دارد اما میزان تولید پسته ایران از 280 هزار تن به 150 هزار تن رسیده است بنابراین ایران جایگاه اولین کشور تولیدکننده پسته در جهان را از دست داد و اکنون رتبه دوم را داریم. وی تصریح کرد:‌ آمریکا هر سال افزایش تولید خواهد داشت اما باغ‌های ایران هر سال خشک‌تر می‌شود و برداشت پسته به دلیل کم‌آبی هر سال کمتر می‌شود. رئیس انجمن پسته ایران افزود: برای همیشه تولیدکننده دوم شدیم و طی 10 سال آینده از بازار جهانی نیز حذف می‌شویم. راهکارها استفاده بهینه از آب در کشت پسته است و انتقال کشت پسته به استان‌های دارای آب بیشتر است. این موضوع در 19 استان از جمله لرستان، کرمانشاه خراسان شمالی، مورد بررسی قرار گرفت و بررسی‌ها نشان داد که 9 استان این توانایی را دارد که باغ‌های جدید در آنها جایگزین باغ‌های خشک شده شود. رئیس اتاق بازرگانی کرمان با بیان اینکه پسته کرمان به عنوان یکی از محصولات استراتژیک صادراتی کشور بیشترین سهم را در ارزآوری صادرات غیرنفتی کشور به خود اختصاص داده است، اضافه کرد: اگر در این رابطه تدبیری از سوی مسئولان استانی و کشوری اندیشیده نشود، دیگر هیچ‌گاه به جایگاه اولین صادرکننده پسته در جهان دست نخواهیم یافت. نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران گفت: با توجه به اینکه آمریکا جایگاه اول تولید پسته در جهان را از آن خود کرده است اکنون نیز به‌دنبال اجرای طرح‌های توسعه‌ای برای افزایش تولیدات پسته و صادرات به کشورهای مختلف است.