بازار بورس به کجا می رود؟

اقتصاد آنلاین - بازار بورس سال 92 را در حالی آغاز کرد که در سال 91 ارزش بازار سهام به بیش از 217 هزار میلیارد تومان رسید و شاخص از سطح 25 هزار واحدی به 37 هزار واحد رسید. از سوی دیگر بورس انرژی نیز در اسفند ماه فعال شد. این در حالی است که علی‌رغم در جا زدن و نوسانات گاهاً افزایشی بازارهای سکه و ارز، سال 92 برای بازار سرمایه، سالی طلایی و ثبت رکوردهای افزایشی پی در پی محسوب می‌شود.

بازار بورس تهران، فروردین ماه را با روندی نزولی آغاز کرد و به سرعت وارد کانال 40 هزار واحدی شد اما در تا انتهای آخرین روز کاری این ماه با افت و خیزهای معتدل تنها تا نیمه کانال 40 هزار واحدی پیشرفت. در دو هفته ابتدایی سال 92، عمده تمرکز معامله‌گران بر روی گروه‌های پالایشگاهی و پتروشیمی بود که اثر مهمی بر افزایش شاخص بورس داشت. علاوه بر این، در روزهای پایانی فروردین ماه، سهام شرکت هلدینگ خلیج فارس (بزرگ‌ترین شرکت دولتی) در بورس عرضه شد که به افزایش شاخص تا حدودی کمک کرد. در نتیجه بازدهی بورس در فروردین ماه معادل 6.6 درصد اعلام شد. در اردیبهشت بر خلاف پیش‌بینی‌های برخی کارشناسان مبنی بر آرام گرفتن شاخص بورس تا خرداد ماه، رشد شاخص بورس شتاب گرفت و تا روزهای انتهایی ماه به کانال 45 هزار واحد صعود کرد هر چند که در هفته انتهایی به سطح 42 هزار واحدی عقب گرد کرد.

در دومین ماه سال 92، برخی شرکت‌ها نیز از طرح‌های در حال ساخت خود بهره برداری کردند که موجب افزایش قیمت سهام آن‌ها و به تبع آن شاخص بورس نیز شد. به علاوه، در 17 اردیبهشت ماه نیز از شاخص فرابورس رونمایی شد. بر خلاف ثبات و یا نوسانات ملایم بازارهای ارز و سکه، بورس در خرداد ماه و حتی قبل از انتخابات ریاست جمهوری نیز روندی صعودی را تجربه کرد و در اولین ساعات اعلام نتایج اولیه انتخابات نیز با واکنش افزایشی روبرو شد. این روند افزایشی چنان سرعت گرفت که در آخرین روزهای خرداد ماه شاخص به سطح 48917 واحد رسید به گونه‌ای که بورس تهران با رشد 6.77 درصد در طی سه هفته، لقب پر بازده‌ترین بورس جهان را به خود اختصاص داد. افزایش سودآوری شرکت‌ها، نزدیک شدن به فصل مجامع شرکت‌ها، عرضه هلدینگ خلیج فارس، رکود بازارهای رقیب همچون سکه و دلار و انتخابات ریاست جمهوری عوامل اصلی رونق بازار سرمایه در این ماه بودند. ثبت رکوردهای پی در پی در تیر ماه نیز ادامه داشت و همز‌مان با ریزش قیمت‌ها در بازارهای ارز و سکه، سرمایه‌های سرگردان وارد بازار سرمایه شد و در نتیجه شاخص با چنان شتابی از مرز 50 هزار واحدی عبور کرد که در آخرین روز کاری تیر ماه، رقم 55330 واحد برای شاخص ثبت شد.

در نیمه اول تیر ماه سال جاری، رشد شاخص بورس ، 38 درصد سود نصیب فعالان در طی تنها 100 روز کرد. در روزهای ابتدایی مرداد ماه، اندکی از شتاب افزایشی بورس کاسته شد اما هم‌چنان فعالان بازار، افزایش شاخص را تجربه می‌کردند. حتی در روزهای گرفتن رای اعتماد کابینه دولت یازدهم نیز بورس با افزایش ملایمی روبرو بود اما در اولین واکنش به تایید وزرای پیشنهاد به سرعت بر فراز قله 60 واحدی ایستاد، زیرا تیم اقتصادی دولت روحانی مورد تایید فعالان بازار بورس نیز بود. اما تا انتهای مرداد ماه با افت و خیز اندکی به سطح 59282 واحد رسید.

اگرچه روزهای ابتدایی شهریور همراه با بازگشت به کانال 60 هزار واحدی بود اما با افزایش درگیری‌های مصر و تنش‌های سوریه و احتمال حمله نظامی آمریکا، بازار بورس تهران همراه با سایر بازارهای بورس منطقه و آسیا، روندی نزولی را تجربه کرد و به تدریج وارد کانال 58 هزار واحدی شد. اما پس از فروکش کردن تب روانی جنگ در سوریه و امید به بهبود روند مذاکرات ایران با غرب، بورس دوباره رکورد زنی را آغاز کرد و در روزهای انتهایی شهریور ماه دوباره کانال 60 هزار واحدی را پس گرفت. در هفته انتهایی شهریور ورود پتروشیمی جم به فرابورس در جهش‌های بورس بسیار موثر بود. بنابراین شاخص بورس تهران با رشد 63 درصدی و افزایش حدود 22 هزار واحدی نسبت به ابتدای سال، به کار خود در شش ماه ابتدایی سال 92 پایان داد.

در کلیه کشورهای دنیا، بازار های مالی و بخصوص بازار سرمایه، اولین و سریع ترین واکنش را نسبت به نوسان اتفاقات تأثیرگذار بر اقتصاد که از آن به عنوان ریسک سیستماتیک یاد می شود، نشان می دهند. به همین دلیل، یکی از دلایل رکورد شکنی‌های بورس در شش ماه نخست سال 92 را می‌توان ثبات سیاسی و پیش‌بینی‌های مثبت از وضعیت آینده سیاسی ایران دانست. از سوی دیگر نگاه حمایتی دولت یازدهم از تولید و صنعت نیز در ثبت نرخ‌های صعودی بورس موثر بود. تلاش‌های دولت تدبیر و امید در بهبود روند مذاکرات با غربی‌ها و تقویت تجارت خارجی با کشورهای شرقی نشان می‌دهد که احتمال تشدید تحریم‌ها در نیمه دوم سال‌جاری بسیار کم است و در نتیجه باعث کاهش ریسک‌های سیاسی در بازار سرمایه خواهد شد. از سوی دیگر کند شدن روند صعودی تورم شهریور نسبت به مرداد ماه سال 92، امیدها را نسبت به تداوم آن در نیمه دوم سال جاری و حتی در سال آینده افزایش می‌دهد که در نتیجه باعث تقویت پیش‌بینی‌های افزایشی از آینده بازار سهام خواهد شد و سطح فعالیت‌ها را در این بازار افزایش خواهد داد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد که سیاست‌های تسهیل کمی آمریکا تا پایان سال جاری ادامه یابد (و یا دست کم تغییر معنا داری نداشته باشد) بنابراین قیمت‌های نفت با افت شدید روبرو نخواهند شد و در نهایت حضور شرکت‌های بزرگ نفتی و پتروشیمی در بورس تهران می‌تواند به افزایش این شاخص کمک کند.

بازارهای رقیب مانند ارز، طلا، مسکن نیز در ماه‌های اخیر با ریزش قیمت و رکود مواجه شدند و در نتیجه بخشی از سرمایه‌های سوداگرانه این بازارها به سمت بازار بورس هدایت شده است که در رکورد شکنی‌های بورس بی‌تاثیر نبوده است، بنابراین تا زمان تغییر هر گونه سیاست بانکی مبنی بر افزایش نرخ سود بانکی و یا اوراق مشارکت، این سرمایه‌ها هم‌چنان در بازار بورس باقی خواهند ماند و مانع از افت شدید شاخص بورس خواهند شد (البته باید توجه داشت که در صورت تداوم کاهش تورم، نرخ‌های سود بانکی به نرخ تورم نزدیک خواهد شد و شاید برخی از سرمایه‌ها از این بازار خارج شوند). البته از این نکته نباید غافل شد که نرخ تورم هم‌چنان در حال افزایش است اما شتاب آن کاهش یافته است بنابراین این روند می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های مختلف و انرژی صنایع حاضر در بورس شود و در نتیجه در سود آوری و قیمت سهام آن‌ها اثر گذار باشد.

و از این نکته نیز نباید غافل شد که علت جهش ناگهانی شاخص بورس در زمان کاهش ارزش پول ملی، افزایش اسمی ارزش دارایی‌ شرکت‌ها است و امکان افزایش نرخ ارز عملا بسیار پایین است. از سوی دیگر شرکت‌ها در این روزها در حال تهیه گزارش‌های شش ماهه هستند که براساس پیش‌بینی‌ها مثبت خواهند بود و بنابراین عامل دیگری برای خوش‌بینی بازار و افزایش شاخص خواهد بود. در حال حاضر ارزش بازار بورس و فرابورس با افزایش 100 درصدی به 373 هزار میلیارد تومان رسیده است و بازدهی بورس نیز در همین مدت معادل 140 درصد محاسبه شده در حالی که در بازار ارز تنها 50 درصد رشد ثبت شده است، که باعث جذب سرمایه‌های سرگردان در سایر بازارها و به تبع آن، افزایش شاخص بورس خواهد شد. به این نکته نیز باید اشاره کرد که تغییرات شاخص بورس معیار مناسبی برای اندازه‌گیری رشد قیمت‌ها نیست زیرا با افزایش نرخ سهام، شاخص رشد می‌کند اما با کاهش قیمت‌های سهام به همان اندازه نزول نخواهد کرد.

بنابراین بصورت کلی به نظر می رسد در صورت ثبات شرایط حال حاضر و اخبار مثبت سیاسی شاخص بورس هرچند همچنان جای رشد دارد اما چندان نمی توان به رشد سریع آن امیدوار بود. از سوی دیگر تاریخ بورس ایران نشان می دهد 6 ماهه دوم سال در غالب اوقات زمان چندان خوبی برای بورس نبوده است. بطور کلی پیش بینی ما این است که شاخص بورس تا انتهای سال 92 حداکثر در محدوده 15 درصدی پتانسیل رشد دارد. هرچند که نوسانات و بالا و پایین رفتن شاخص در این مدت محتمل است. در نمودار زیر نوسانات شاخص بورس در شش ماه نخست سال 92 نشان داده شده است.