پیشنهاد لیلاز: بنزین کوپنی شود!

شرایط برای اقتصاد کشور آنچنان دشوار شده که دیگر کمتر کسی هست که وخامت اوضاع را درک نکرده باشد. لمس شرایط بحرانی در زندگی امروزه ایرانیان چندان دشوار نیست. با این حال برای گذر از این شرایط سخت و بیماری اقتصادی تن به درمان هایی داد که چندان هم آسان نیستند. تیم جراح آماده است، اما آماده کردن بیمار زمان می برد. سعید لیلاز، کارشناس مسائل سیاسی و اقتصادی معتقد است باید آزادسازی اقتصادی در گام هایی چندساله در دستور کار قرار گیرد. وی پیشنهاد می کند با صرفه جویی در سوخت، دولت می تواند کسری بودجه را جبران کند. با حدود دو ماهی که از فعالیت تیم دولت می گذرد، برآورد شما از اوضاع چیست؟ امید مردم به تیم اقتصادی دولت فعلی فراوان است، آیا در این مدت نشانه ای از توجه به امید مردم دیده شده است؟ تا چه حد اقدامات و تصمیمات در مسیر خود بوده اند؟ شرایط به لحاظ اداری، سیاسی و اجتماعی خوب شده و کشور می تواند در این شرایط به کار با امید ادامه دهد. واقعیت این است که شرایط از نظر اقتصادی بسیار دشوار شده و کشور در شرایط سختی از این ناحیه است و اینها برای حل مسائل کافی نیست. باید تدبیر ویژه ای اندیشیده شود تا از این تنگه وحشتناکی که در آن قرار داریم بیرون بیاییم. همان گونه که بارها گفته ام رئیس جمهور در گفت وگوی تلویزیونی خود آبروداری کرد، چراکه بسیار وضعیت از چیزی که اعلام شد بدتر است. راهکار رفع این شرایط سخت از نگاه شما چیست؟ باید از توان بخش خصوصی و دولتی برای بیرون رفتن استفاده کرد. باید کاری کرد هزینه دولت کم شود مثلا از بخش خصوصی دعوت شود تا با سرمایه گذاری در کشور و طرح های اقتصادی، زمینه های رونق ایجاد شود. البته این کار با برگزاری نشست و صدور بخشنامه ممکن نیست. باید فضای عمومی تغییر کند. تمام نهادها باید با احساس مسئولیت در این شرایط پیچیده به کمک دولت بیایند. در سال های قبل از دولت های نهم و دهم سالانه ۷۰ تا ۸۰درصد سرمایه گذاری های ثابت در ایران توسط بخش خصوصی انجام می گرفت، اما دولت نهم در ابتدا با شعار مبارزه با مفاسد?اقتصادی بخش خصوصی را کنار زد و سرآخر نام یک نفر را هم اعلام نکرد، حتی خودش هم نتوانست جای خالی بخش خصوصی را پر کند. در آن سال ها نسبت تشکیل سرمایه گذاری داخلی به تولید ناخالص داخلی ۲۹درصد بود و امید می رفت با افزایش درآمدهای نفتی به ۳۲درصد برسد، اما در کمال تاسف در دولت های بعد به ۲۲درصد افت کرد. باید بگویم که آثار وخیم این سیاست ها از سال۹۴ به بعد خود را نشان می دهد و اگر الان سرمایه گذاری در کشور صورت گیرد، سال های ۹۶ به بعد باید ثمره آن را بگیریم. درنتیجه ستادهای ویژه برای جلب حمایت و اعتماد بخش خصوصی سالم باید تشکیل شود. رانت خوارهای فاسد که از طریق نرخ ارز و سوبسید و نرخ سود بانکی در دولت گذشته ایجاد شدند جایی در این اقتصاد ندارند. درواقع دولت با سیاست های اقتصادی خود بیشترین خدمت را به بورژوازی فاسد انجام داد. تصمیمات خلق الساعه و شبانه در مدیران دولتی و بالا و پایین کردن یک باره تعرفه گمرکات و نرخ ارز و سود همگی نقش زیادی در نابودی زیرساخت های اقتصادی کشور داشت. اولین گام از نگاه شما برای پشت سر گذاشتن آن رویه چه باید باشد؟ اولین کار باید اقرار به وخامت اوضاع موجود و سپس بدون این که هل شویم به کمک یکدیگر باید شرایط را برای سرمایه گذاری مولد در جامعه فراهم کنیم. تشکیل سرمایه خصوصی باید به ۸۵درصد برسد و در این شرایط دولت می تواند با اتخاذ راهکارهایی هزینه های جاری خود را کم کند تا به آزادسازی اقتصادی که راهکار همه این مشکلات درنهایت است، برسیم. به نظر می رسد آزادسازی اقتصادی شامل گام هایی باشد. اولین گام برای حرکت در این زمینه چیست؟ با توجه به شرایط وخیم کنونی و همچنین وضعیت پرونده هسته ای ایران شاید فورا به آزادسازی نتوانیم برسیم. این مساله مقدماتی می خواهد، باید شرایط در حوزه سیاسی و روابط بین الملل تغییر کند. من مخالف وادادن در عرصه بین الملل خصوصا در قضیه هسته ای هستم، اما این را هم نمی پسندم که به طور عمد غبار ایجاد کنیم. مقدمه رفع این رویکرد در دولت ایجاد شده که در عرصه بین الملل معقولانه حرف بزنند. این روند حتی می تواند آمریکا را به جای ایران منزوی کند. در دولت گذشته بورژوازی نوکیسه ها اشکال نداشت و این مساله سرمایه گذاری را در ایران طرد کرد چراکه هر روز بخش خصوصی از این که حاشیه ای برای فعالیتش درست شود در ترس و نگرانی بود. آزادسازی دو شرط می خواهد یکی این که همگن باشد و دیگری این که به صورت پلکانی صورت گیرد نه به صورت شوک درمانی. باید به گونه ای دولت مقررات زدایی کند که همه شرکت ها بتوانند با هم رقابت کنند. الان رقابتی در کشور صورت نمی گیرد همه چیز در کنترل دولت است. ۳۰بانک در کشور وجود دارد، آیا با هم رقابت می کنند؟ چندین شرکت هواپیمایی در کشور فعالیت می کنند، اما آیا وقتی که قیمت بلیط و نرخ آنها را دولت تعیین می کند، رقابتی با هم دارند؟ باید در گام اول آزادسازی قیمتی صورت گیرد و شرکت ها یاد بگیرند که در یک محیط آرام با هم رقابت کنند. خصوصی سازی واقعی باید صورت گیرد نه مثل دوره قبل شبه دولتی ها صاحب اقتصاد شوند. قطعا این روند به بیراهه می رود. فکر می کنید کارهایی که این دولت در این مدت باید انجام دهد، چیست؟ با توجه به عمده مشکلاتی که در اقتصاد کلان کشور رخ داده است. شاخص های کلان علامت های مثبتی برای این کار شاید نباشند. بنده مخالف رها شدن یک شبه اقتصاد هستم، چراکه دولت قبل شکاف بین قیمت های واقعی و رسمی را زیادتر از حد معمول گسترش داده است و بازگرداندن این وضعیت به روال عادی دردسر بزرگی است. تمام تصمیمات اقتصادی دولت گذشته به ضرر تولیدکننده بوده است و جبران آن در این شرایط مصرف کننده را می آزارد، چراکه شرایط ویژه است و مردم توان تورم بالا را دیگر ندارند. بنابراین باید دوباره تاکید کنم که به هیچ وجه شوک درمانی و رهاسازی یکباره چاره کار نیست. قیمت ها را نباید سفت و سخت نگه داشت چراکه کارگر هم زیان می بیند. در دولت همیشه فراموش شده که درنهایت تولیدکننده همان مصرف کننده است و نباید به بهانه حمایت از یکی بر دیگری فشار آورد. فکر نمی کنید اجرای آزادسازی با مقاومت ها و فشارهای مضاعفی بر مردم روبه رو شود؟ همان گونه که گفتم این کار نباید یکباره صورت گیرد و دوم این که هیچ اصلاحی بدون درد نیست. اگر کسی فکر می کند چوب فرشته سیندرلا دارد و می تواند به کدو تنبل بزند و کالسکه طلایی ظاهر شود، اشتباه می کند. هنوز چنین ابزاری در دنیا اختراع نشده است، بنابراین باید به اصلاحات اقتصادی با مشکلاتی که ممکن است در کوتاه مدت داشته باشند روی آورد. در آن صورت چه بر سر هدفمندی یارانه ها می آید؟ در مساله هدفمندی اگر به شیوه ای اجرا می شد که ۱۰۰درصد درآمدهای حاصل از افزایش قیمت حامل های انرژی به مردم داده می شد خیلی کار خوبی بود، اما نشد و از مسیر خود خارج شد. اجرای اصولی هدفمندی یک فرصت است برای کشور، اما باید مسائل کشور را در چارچوب امکاناتی که داریم حل کنیم. من در این زمینه یک پیشنهاد دارم که می توان به صورت مستقل کار زیادی روی آن کرد. دولت ممکن است بگوید که قیمت سوخت را امسال گران نمی کنم، اما می تواند مصرف را مدیریت کند یا سوخت را کوپنی کند، امکانات آن هم در کشور هست. مثلا می تواند ماهی فقط ۶۰ تا ۷۰لیتر سوخت به مردم بدهد. اگر گاز را با بنزین و گازوئیل حساب کنیم روزانه ۵۰۰میلیون لیتر تولید سوخت داریم، اگر از طریق کوپنی کردن ۲۰درصد آن را صرفه جویی کنیم مثلا یا واردات نکنیم یا صادرات داشته باشیم می توان روزی ۱۵۰میلیاردتومان درآمد اضافی ایجاد کرد. صادرات سوخت هم مشمول تحریم نمی شود، چراکه همین کشورهای همسایه روی هوا سوخت را می برند. این عدد را در روزهای سال ضرب کنید بخش عمده ای از کسری بودجه ای که دولت الان با آن روبه رو است تامین می شود. سیاست دولت روحانی اگر مبتنی بر واردات بنزین باشد از بیخ غلط است. نمی شود همه اقشار را راضی نگه داشت، اما اصلاحات هم صورت گیرد. پیشنهاد عملیاتی بنده همین است که گفتم. بستر کارت های سوخت توانایی اجرای این پیشنهاد را دارد و حتی می شود به اندازه کل درآمدهای مصوب مالیاتی امسال از محل صادرات بخش اضافی سوخت به کشورهای ترکیه و افغانستان درآمد ایجاد کرد حتی می توان به کاهش ترافیک و آلودگی هوا هم کمک کرد. سوبسید موجود در زمینه قیمت سوخت، روستاییان را متضرر می کند. وضعیت فعلی یعنی این که هر کس ماشین ندارد از یارانه دولت به سوخت نمی تواند استفاده کند. پیش بینی شما از ۴سال دولت فعلی در زمینه اقتصادی چیست؟ تصور می کنم با اصلاحاتی که دولت صورت داده است خوشبینانه می توان قضاوت کرد. از اوایل سال آینده قطعا نشانه های بهبود اوضاع را می توانیم ببینیم و پیش بینی می کنم تا سال۹۶ که پایان کار دولت است، روند رشد اقتصادی احیا می شود. اما یادآوری می کنم که برگرداندن اوضاع در صنعت مشکل است. بسیار مشکل است که بتوان در چنین اوضاعی صنعت را به سال۹۰ بازگرداند. حداقل ۲سال زمان لازم است و کارهای سنگینی هم در این مدت باید انجام پذیرد. از جمله؟ ببینید، واردات، کمر تولید را شکسته است. در سال های گذشته واردات همیشه ارزان تر از تولید بود و درنتیجه با شرایط جدیدی که ایجاد شده یکی، دو سال زمان لازم است تا تولیدکننده خود را بازیابد. وضعیت خرید مصرف کننده ها مثل سابق نیست. فکر می کنم اگر نرخ سود سپرده ها در حد ۵درصد بالا رود شاهد رونق سپرده گذاری باشیم و می توان در آن صورت این منابع را به سمت تولید به درستی سوق داد و با یک سلسله شرایط دیگر تولید را از سال آینده احیا کرد. در هر حال باید یک دوره ریاضت اقتصادی را تجربه کرد.