بحران کمبود معلم پرورشی
کافی است از دانش آموزان بپرسیم که با گفتن کلمه «معلم پرورشی» چه تصویری به ذهنشان می‌آید. تصویر فردی که قصد دارد با پند و اندرز مسیر آنها را عوض کند یا تصویر فردی که دوستانه به درد دلشان گوش داده و می‌خواهد با کمک آنها به ریشه‌یابی مشکلاتشان بپردازد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، قطعا پاسخ دانش‌آموزان نقطه عطف ماجراست و نشان می‌دهد که مربیان تربیتی تا چه حد در سیستم آموزشی ایران موفق ظاهر شده‌اند. این در حالی است که مدت‌هاست از کمبود معلمان پرورشی در مدارس رنج می‌بریم، اما از ظواهر امر پیداست که گزینش هوشمندانه آنها به مراتب از اهمیت بیشتری برخوردار است.
از زمانی که یادمان می‌آید؛ ریسه‌کشی راهروی مدارس در دوران دهه فجر یکی از اقدامات ویژه معلمان پرورشی بود. اصلا ذوق می‌کردیم که ساعتی را به این بهانه از کلاس درس خلاص شویم. حتی نقاشی‌هایمان که به انتخاب معلم پرورشی بر سر در کلاس درس چسبانده می‌شد، نشان می‌داد که هر چه دانش‌آموز درس‌خوان‌تر؛ کوشاتر، باادب‌تر و حرف گوش‌کن‌تر! انگار که نقش کارآمدی معلمان تربیتی در همین حد بود نه بیشتر! گلچین کردن دانش‌آموزان موفق و ساده گذشتن از کنار دانش‌آموزانی که با انواع آسیب‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. به بیان بهتر ریشه‌یابی مشکلات دانش‌آموزان مساله‌ای بود که معلمان پرورشی کاملا با آن بیگانه بوده و هستند. دقیقا نوعی ارتباط گسسته که عدم آگاهی معلمان پرورشی را از مدیریت روند موجود به چشم می‌آورد. آن‌چنان که وقتی پای خاطرات دانش‌آموزان قدیمی می‌نشینیم، یکی از نوستالژی‌های آنها دست انداختن معلمان پرورشی بود. به‌گونه‌ای که دانش‌آموزان دنبال سوژه‌ای از سر و صورت معلمان تربیتی می‌گشتند تا یک دل سیر به آنها بخندند. البته این مساله این روزها هم ادامه دارد، چرا‌که معلمان پرورشی معلمان بی‌جایگاهی هستند که دقیقا معلوم نیست کارشان چیست؟ حتی وقتی از خودشان هم پرسیده می‌شود کارتان را شرح دهید، شرایط کمی برایشان دشوار می‌شود. معلمانی که نمی‌دانند چگونه وظایف شغل خود را برای دیگران تعریف کنند. مثلا اینکه بگویند در کمین می‌نشینیم تا دانش‌آموزان درس نخوان و بازیگوش را پیدا کرده تا بعد از کلی پند و اندرز هدایتشان کنیم؛ کمی ماهیت شغلشان را بد جلوه می‌دهد، چرا که تجربه می‌گوید با چنین رویکردی نه‌تنها آنها راه الفت و دوستی را با دانش‌آموزان پیش نمی‌گیرند، بلکه بر تعداد دانش‌آموزان دلزده از خود نیز می‌افزایند. گرچه امروزه معلمان پرورشی رهسپار دنیای مجازی شده و در اینستاگرام و تلگرام قصد دارند که خود را به‌گونه‌ای در دل دانش‌آموزان جا کنند، اما ارزیابی وضعیت موجود نشان می‌دهد که آنها در تربیت و پرورش دانش‌آموزان موفق عمل نکرده‌اند. آن‌چنان که هر دم از این باغ بری می‌رسد. در واقع رخنه انواع آسیب‌های اجتماعی به مدارس نمایانگر این مساله است که معلمان پرورشی نتوانسته‌اند آن‌چنان که باید و شاید دانش‌آموزان را نسبت به معضلات واکسینه کنند. کاهش سن اعتیاد و رفتارهای پر خطر، خودزنی، خودکشی، عدم آگاهی نسبت به خودمراقبتی دانش‌آموزان و ... ضعف عملکردی معلمان پرورشی را نشان می‌دهد. معضلاتی که طی روزهای اخیر بازتاب فراوان داشته و باید هر چه زودتر برای آنها چاره‌اندیشی کرد.
کمبود ۱۰۰هزار نیروی پرورشی در مدارس
چندی پیش معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش از کمبود ۱۰۰هزار نیروی پرورشی در مدارس کشور بر اساس استانداردها خبر داد. علیرضا کاظمی اظهار کرد: در حال حاضر با کمبود نیروی پرورشی در مدارس کشور مواجه هستیم که در این زمینه دو رویکرد وجود دارد. او ادامه داد: در رویکرد اول کمبود بر اساس استانداردها محاسبه می‌شود که بر اساس قانون احیای معاونت پرورشی حدود 100هزار نیروی پرورشی در مدارس کشور نیاز داریم. کاظمی اضافه کرد: اما بر اساس دستورالعمل‌هایی که در داخل وزارت آموزش و پرورش تدوین شده است با حدود 30هزار مربی پرورشی در مدارس کشور مواجه هستیم. به گزارش فارس، او تعداد نیروهای پرورشی در مدارس کشور را 45هزار مربی تربیتی و مشاور ذکر کرد و گفت: در حال حاضر محدودیت منابع انسانی در آموزش و پرورش بالاست و ما به‌دنبال این هستیم که بتوانیم 30هزار کمبود نیرو را از طرق مختلف تامین کنیم. فروردین امسال نیز مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی اعلام کرد که در سال‌های گذشته بیشتر استخدام‌ها در آموزش و پرورش جنبه آموزشی داشته است. قاسم‌علی خدابنده اظهار کرد: آموزش و پرورش چالش‌های گوناگونی دارد که یکی از چالش‌های مهم آن، عدم وجود نیروی انسانی کافی درون این سازمان است. گفتنی است که بیشترین آمار استخدامی آموزگاران پرورشی در دهه 60 بوده و در سال‌های گذشته بیشتر استخدام‌ها در آموزش و پرورش، جنبه آموزشی داشته است. او ادامه داد: همچنین در این مدت آموزگاران پرورشی ما بازنشسته شده یا به‌دلیل سختی کار وارد حوزه دیگر شده‌اند و نتیجه آن کمبود آموزگاران پرورشی در مدارس است. مدیرکل آموزش و پرورش خراسان‌رضوی بیان کرد: لازم به ذکر است که فضای مناسب برای فعالیت‌های پرورشی وجود ندارد. پیش‌بینی می‌شود در برنامه‌های درسی آینده برای فعالیت پرورشی ساعتی مشخص در نظر گرفته شود. او ادامه داد: در کنار آن وجود اردوگاه‌ها اهمیت دارد تا مهارت اجتماعی، زندگی و ... به دانش‌آموزان داده شود. این در حالی است که تعداد این اردوگاه‌ها اندک است. هزینه فرستادن دانش‌آموزان به اردوگاه‌ها برای آموزش‌های پرورشی بسیار است و مشکلاتی را به بار می‌آورد. به گزارش ایسنا، خدابنده اظهار کرد: از سوی دیگر، آموزگاران احساس می‌کنند، وظیفه ارائه مهارت‌های پرورشی به دانش‌آموزان بر دوش آنها نیست؛ حال آنکه همه آموزگاران و مدیران مدارس باید مسئولیت پرورش دانش‌آموزان را عهده دار باشند.
آموزش مستمر معلمان تربیتی لازم است
«به‌طور کلی در سال‌های آینده با کمبود معلم مواجه خواهیم بود. آن‌چنان که کمبود معلمان تربیتی در کنار معلمان آموزشی که باید مسائل تربیتی و حاشیه‌ای را دنبال کنند، کاملا احساس می‌شود. از آموزش و پرورش خواستیم که در این زمینه توجه لازم را داشته باشد، چرا که اهمیت بحث مسائل پرورشی به مراتب بیشتر از مسائل آموزشی است.» اینها را داود محمدی، عضو کمیسیون آموزش مجلس می گوید. او می‌افزاید: در سال‌های گذشته سعی نشده که این مساله به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد. در واقع اقدامات و فعالیت‌های تربیتی دانش‌آموزان در کنار مسائل آموزشی اموری مورد توجه است که کمتر به آن پرداخته شده است. به‌گفته محمدی با جلساتی که در راستای ساماندهی نیروی انسانی با مسئولان آموزش و پرورش داشتیم، آموزش و پرورش برنامه‌هایی برای جبران این کمبودها دارد. از‌جمله توسعه فعالیت دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی. او ادامه می‌دهد: ما توصیه‌هایمان را به آموزش و پرورش کردیم که این امور را تسریع ببخشند. امیدواریم با برنامه‌‌ریزی‌های صورت گرفته و درخواست‌هایی که داشتیم، در سال‌های آینده این مشکل برطرف شود. به‌ویژه کمبود مریبان پرورشی در مدارس که باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد. این عضو کمیسیون آموزش در مجلس با بیان اینکه باید از نیروهای کارآزمونده، توانمند، معتقد و متدین به‌عنوان معلم پرورشی استفاده کنیم، عنوان می‌کند: در حال حاضر اقدامات لازم انجام شده است، اما معتقدیم که باید تلاش بیشتری صورت گیرد. از او در مورد ارتقای سطح کیفی مربیان پرورشی می‌پرسیم که می‌گوید: بحث کیفیت در این راستا بسیار مهم، اساسی و بنیادی است. فردی که می‌خواهد این مسئولیت را بر عهده بگیرد، باید توانمندی و اطلاعات لازم را در حوزه مسائل تربیتی و روانشناسی داشته باشد. محمدی اظهار می‌کند: با توجه به فناوری و گستردگی اطلاعات و سایر مسائلی که در حوزه تربیت اتفاق می‌افتد لازم است افرادی که این مسئولیت را بر عهده می‌گیرند، مرتبا تحت آموزش جدید قرار گیرند. بنابراین برخی آموزش‌های مستمر لازم است. این عضو کمیسیون آموزش در مجلس خاطرنشان می‌کند: مهمتر اینکه باید در گزینش معلمان پرورشی دقت لازم شود تا آنها بتوانند از عهده این مهم بربیایند. او بیان می‌کند: مسائل پرورشی و تربیتی مهم است و نیاز به تخصص عمیق‌تری دارد. از این رو باید در گزینش‌ها دقت لازم شود. همچنین باید آموزش‌های ضمن خدمت در نظر گرفته شود. محمدی اظهار می‌کند: رعایت این موارد در گذشته هم بوده است. منتها از مسئولان خواستیم که در این زمینه اهتمام بیشتری به خرج دهند و حتی اگر لازم باشد روش گزینش را مورد بازنگری قرار بدهند. این عضو کمیسیون آموزش در مجلس اضافه می‌کند: ما هم باید تهمیداتی را به عمل آوریم که گزینش‌ها دقیق‌تر، بهتر و درست‌تر انجام شوند. به هر حال مساله گزینش امر مهمی است که باید موشکافانه انجام شود. در واقع سرمایه‌گذاری لازم باید در این حوزه صورت گیرد و دقت لازم انجام شود تا دانش‌آموزان به درستی هدایت شوند.
ضرورت توجه به روزآمدی مربیان پرورشی
گرچه با فقدان معلمان پرورشی در مدارس کشور روبه‌رو هستیم، اما باید دید که در مقابل ارتقای کمیت قرار است که معلمان تربیتی چه خلأهایی را پر کنند. آیا هنوز هم باید نگاه کمی‌نگر داشت یا باید توامان سطح معلومات معلمان پرورشی مدارس را نیز به روز‌رسانی کرد؟ چرا که با هجوم هجمه‌های فضای مجازی و روی آوردن دانش‌آموزان به انواع آسیب‌های اجتماعی دیگر پیش گرفتن راه نصیحت‌گونه جوابگو نیست. از سوی دیگر، باید گفت که همه معلمان، معلمان تربیتی هستند، اما معلمان پرورشی بیشتر! حال در پاسخ به این سوال که چگونه باید این روند مهم طی شود، چیزی نداریم جز اینکه بگوییم حلقه مفقوده آن نیازمند توجه همه‌جانبه است و باید همه معلمان خود را در برابر این وظیفه خطیر مسئول بدانند.
