جزایز ایرانی خلیج فارس غرق می‌شوند؟
افزایش ارتفاع آب اقیانوس‌ها خطر جدی برای جزایر جنوبی ایران است. همانطور که تاکنون چند جزیره در نقاطات مختلف کره خاکی، زیر آب رفته‌اند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبر آنلاین، «همه چیزها با هم در ارتباط هستند.» این اولین قانون محیط زیست است، یعنی افزایش تنها چند درجه‌ای دما می‌تواند همه چیز را برای ادامه زندگی بشر روی زمین تغییر دهد؛ پس باید نگران ایران بود. از ایجاد خشکسالی‌ها و سیل‌های غیرقابل انتظار در ایران و انقراض گونه‌های مختلف حیوانات تا ایجاد خطرهای وحشتناک برای جزایر مختلف مناطق مختلف، شاید هم جزایر خلیج‌فارس.
این اتفاق در حال رخ دادن است، در اواخر قرن نوزدهم میلادی برخی از دانشمندان متوجه شدند که از زمان انقلاب صنعتی با افزایش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط ما انسان‌ها دمای کره‌زمین در حال افزایش است. این موضوع آن زمان اهمیت چندانی نداشت، چرا که افزایش دما فقط چند درجه بود. اما در سال ۱۹۸۱ جیمز هانسن دانشمندی که به پدر تغییراقلیم جهان معروف است در تحقیق خود به موضوعی عجیب پی برد؛ افزایش دمای کره‌زمین منجر به افزایش چند متری ارتفاع آب دریاها می‌شود و به همین دلیل شاید زندگی جمعیت ۷۳۰ میلیون نفری که در جزایر آب‌های زمین زندگی می‌کنند، در خطر باشد.
به طور کلی ۳ عامل مختلف منجر به افزایش ارتفاع سطح آب دریاها می‌شوند، مسائلی که منجر به انبساط آب دریاها می‌شوند، آب شدن یخ‌های قطبی و زلزله‌های شدید که شکل اقیانوس‌ها را تغییر می‌دهند. افزایش دمای کره زمین تاثیر مستقیم روی دو عامل اول دارد.
همین دو عامل اول باعث شده‌اند که از سال ۱۹۰۰ یعنی اوایل انقلاب صنعتی تا سال ۱۹۹۰ ارتفاع آب اقیانوس‌ها با شیب ۲ میلی‌متر در سال نزدیک به۲۰ سانتی‌متر افزایش پیدا کنند، مدتی است که با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای این روند بدتر هم شده و شیب افزایش ارتفاع سطح آب دریاها از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۴ به ۳ میلی‌متر در سال رسیده است.
علیرضا مساح دانشیار پردیس ابوریحان دانشگاه تهران و مسئول بخش آسیب‌پذیری و انطباق تغییراقلیم در گزارش سوم ایران به سازمان ملل در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: اگر در رابطه با افزایش ارتفاع آب اقیانوس‌ها بازه زمانی ۱۹۰۰ تا سال ۲۱۰۰ را در نظر بگیریم متوجه می‌شویم که نقش عوامل مرتبط با تغییراقلیم بسیار برجسته است،مطالعات مختلفی در این زمینه انجام شده که نشان می‌دهند که روندی که این دو عامل شروع کرده‌اند پیامدهای جدی دارد و ممکن است شهرهای ساحلی و یا جزایر زیادی در دنیا در خطر باشند.
او می‌گوید: اینکه شیب از سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۴ بیشتر هم شده و از ۲ میلی‌متر در سال به ۳ میلی‌متر رسیده است، نشان می‌دهد که گرم شدن کره‌زمین باعث شده بحث انبساط دریایی آب و آب شدن یخ‌ها افزایش پیدا کند، کشورهای زیادی از جمله انگلیس و کانادا در قبال این شرایط آسیب‌پذیر هستند.
این سرعت زیاد افزایش دمای زمین باعث شده حتی در بهترین حالت هم خطرات زیادی در انتظارمان باشد، براساس خوشبینانه‌ترین سناریو تغییر اقلیم، زمین تا پایان قرن گرم‌تر می‌شود و باید انتظار افزایش بیشتر ارتفاع سطح آب دریاها را داشته باشیم.
اما این خطر فقط برای آینده نیست و اکنون هم بسیاری درگیر پیامدهای تغییر چند درجه‌ای دمای زمین هستند. این افزایش نزدیک به ۲۵ سانتی‌متری آب اقیانوس‌ها از سال ۱۹۹۰ تاکنون هم پیامدهای وحشتناکی به همراه داشته چراکه سرعت افزایش ارتفاع سطح آب در برخی مناطق زیاد است.
۱-جزایر سلیمان؛ ۵جزیره به زیر آب رفتند
برای مثال در مناطقی از کشور جزایر سلیمان در اقیانوس آرام سرعت افزایش ارتفاع سطح آب دریاها از سال ۱۹۴۷ تا ۲۰۱۳ سالانه ۷ میلی‌متر در سال بوده، طبق تحقیق سیمون آلبرت و همکارانش تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که از ۱۹۴ تاکنون ۵ جزیره از جزایر سلیمان جزایر با وسعتی حدود ۱ تا ۵ هکتار به علت تغییراقلیم کاملا زیر آب رفته‌اند و ۲۰ تا ۶۰ درصد ۶ جزیره دیگر از جزایر هم درگیر آب گرفتگی شده‌اند.
جزایر سلیمان شامل بیش ۹۹۰ جزیره در اقیانوس آرام جنوبی است و بیش از نیم میلیون نفر جمعیت دارد.
۲- غرق شدن ۳ جزیره در اقیانوس آرام
از سویی تحقیق دیگری که چند ماه پیش در دانشگاه سانشاین استرالیا انجام شد نشان می‌دهد که در صد سال اخیر تغییراقلیم ۳ جزیره دیگر در مجمع‌الجزایر میکرونزی را زیر آب فرستاده است.
میکرونِزی یکی از سه مجمع‌الجزایر بزرگ اقیانوس آرام و از مناطق قارهٔ اقیانوسیه است. این مجمع‌الجزایر از سوی غرب به فیلیپین، از جنوب غرب به اندونزی، پاپوآ گینه نو و ملانزی، و از سمت شرق و جنوب شرق به پلی‌نزی محدود می‌شود و شامل صدها جزیره است و در مجموع بیش از نیم میلیون نفر جمعیت دارد.
۲۰هزار نفر مهاجرین تغییراقلیم
همچنین وضعیت کشور جزایر مارشال هم در اقیانوس آرام اصلا خوب نیست، اگرچه بر خلاف ۲ منطقه دیگر جزیره‌ای از این کشور به طور کامل به زیر آب نرفته‌است اما پیشبینی شده که در آینده این اتفاق بیافتد. به همین دلیل ۲۰ هزار نفر یعنی یک سوم جمعیت جزایر مارشال از کشور خود به ایالات‌متحده آمریکا مهاجرت کرده‌اند، این افراد جزو اولین مهاجران تغییراقلیم حساب می‌شوند.
مجمع‌الجزایر جزایر مارشال کشوری در اقیانوس آرام در نزدیکی استرالیا است که زمانی تحت تصرف ایالات‌متحده آمریکا بود و چند سالی است که مستقل شده است.
این سه مجمع‌الجزایر اولین مناطقی در جهان هستند که به دلیل سرعت بیشتر افزایش ارتفاع سطح آب دریاها، درگیر مسائل زیادی شده‌اند، به همین دلیل دانشمندان معتقدند تصویری از یک آینده خطرناک برای دیگر جزایر زمین هستند، جزایری که ممکن است برخی از آنها متعلق به ایران باشند.
ما هم در خطر هستیم؟
ایران در شمال و جنوب خود سه دریای مختلف دارد که هرکدام شرایط کاملا متفاوتی نسبت به تغییراقلیم دارند. خلیج‌فارس و دریای عمان با آب‌های آزاد متصل هستند و دو عامل انبساط آب به دلیل گرما و آب شدن یخ‌های قطبی هر دو می‌توانند روی افزایش سطح آب آن تاثیر گذار باشند، اما دریای خزر فقط از عامل اول تاثیر می‌بیند و به همین دلیل میزان خطر در هر کدام از این مناطق متفاوت است.
دریای خزر به آب‌های آزاد متصل نیست پس جای نگرانی هم وجود ندارد
مساح درباره ارتباط انبساط آب روی افزایش ارتفاع سطح آب دریای خزر به خبرآنلاین گفت: شاید بحث انبساط حجمی آب بتواند روی وضعیت این دریا تاثیر بگذارد اما مهمترین عاملی که می‌تواند روی ارتفاع خزر تاثیر داشته باشد رودخانه‌هایی هستند که آن را تغذیه می‌کنند. به طور کلی هم ۸۰ درصد منبع آب دریای خزر از رودخانه ولگا تامین می‌شود، به همین دلیل اگر تغییری در رودخانه ولگا اتفاق بیافتد روی ارتفاع دریای خزر تاثیر می‌گذارد.
ارتفاع دریای خزر در سال ۱۸۶۰ چیزی حدود ۲۵ متر پایین‌تر دریاهای آزاد بود بعد در سال ۱۹۸۰ این میزان به ۲۰ متر رسید و از آن موقع به ۲۷ متر رسیده است. مطالعات نشان می‌دهند که به دلیل افزایش نیازهای آبی در آینده میزان آب ورودی از رود ولگا به دریاچه کاهش پیدا می‌کند و از طرفی هم به دلیل افزایش دما، میزان تبخیر در این دریاچه افزایش پیدا کرده و این دو عامل منجر به کاهش ارتفاع آب دریای خزر به ۳۵ متر پایین‌تر از سطح آزاد دریاها تا سال ۲۱۰۰ می‌شوند.
زنگ خطر برای جزایر جنوب کشور
اما بر خلاف خزر خبرها برای خلیج‌فارس و دریای عمان اصلا خوب نیست، این دریاها به اقیانوس‌ها متصل هستند و هرگونه تغییری روی ارتفاع سطح آب اقیانوس‌ها وضعیت جزایر مسکونی مشهوری مثل کیش، قشم، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، خارک، هرمز، مینو، هنگام، هندرابی، فارسی، لاوان و ... و همچنین انبوهی از جزایر فعلا غیر مسکونی را در خلیج‌فارس و دریای عمان تغییر می‌دهد.
مساح، دانشیار پردیس ابوریحان دانشگاه تهران در این رابطه به خبرآنلاین گفت: خلیج‌فارس و دریای عمان به آب‌های آزاد متصل هستند و به همین دلیل افزایش سطح آنها با افزایش سطح آب دریاها هم‌خوانی دارد، یعنی اگر میزان افزایش آب دریاها در سال در جهان ۲ تا ۳ میلی‌متر باشد، می‌توانیم بگوییم خلیج‌فارس همچنین وضعیتی دارد.
او گفت: البته من مطالعه‌ای را که به میزان سطح آب خلیج‌فارس را از سال ۱۹۰۰ به بعد نشان بدهد ندیده‌ام به‌هرحال این میزان خیلی فرقی با میانگین جهانی ندارد چون افزایش ارتفاع آب دریاهای مناطق مختلف دنیا بر اساس نوع شیبشان مقاطع تغییراتشان اندکی کمتر یا بیشتر از میانگین جهانی است.
مساح گفت: خوشبختانه دلایل متفاوتی مثل شیب سواحل و ارتفاع جزایر باعث شده تا جزایر ایرانی تاکنون آسیبی نبینند، اما افزایش دمای زمین ادامه دارد، تا پایان قرن سرعت افزایش ارتفاع سطح آب دریاها بیشتر هم می‌شود و به همین دلیل سرنوشت جزایر مارشال، جزایر سلیمان و ... در انتظار ایران باشد. از سویی چون این دو دریا به آب‌های آزاد وصل هستند می‌توانیم با پیشبینی میزان افزایش ارتفاع سطح در اقیانوس‌های دنیا وضعیت را برای جنوب ایران هم بررسی کنیم.
آینده به میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای گره خورده است
اما برای اینکه متوجه شویم چه سرنوشتی در انتظار خلیج‌فارس و دریای عمان است، باید متوجه شویم گرم شدن زمین چه آینده‌ای دارد. در این رابطه دانشمندان ۴ سناریو مختلف ارائه کردند، این سناریوها بر اساس اینکه هر کشوری چه میزان از تعهدات خود را در زمینه کاهش انتشار سوخت‌های فسیلی اجرایی می‌کنند، حساب شده‌اند. برای هر کدام از سناریوها افزایش دمای متفاوتی تا پایان قرن پیشبینی شده و به همین دلیل بر پایه هر کدام از آنها افزایش ارتفاع آب اقیانوس‌ها متفاوت است.
مساح در این رابطه گفت: بر اساس سناریو خوش‌بینانه که در آن فرض شده همه کشورها به تعهداتشان در توافقنامه پاریس متعهد می‌مانند نرخ افزایش سطح دریاها ۴.۵ میلی‌متر در سال خواهد بود ولی اگر هیچ‌کدام از کشورها به تعهداتشان متعهد نمانند نرخ افزایش ارتفاع آب دریاها به ۱۱ میلی‌متر در سال می‌رسد، این یعنی تا سال ۲۱۰۰ ارتفاع آب دریاها نسبت به سال ۲۰۰۰ نزدیک به یک متر افزایش پیدا می‌کنند.
بر اساس این نمودار در آینده قطعا ارتفاع سطح آب اقیانوس‌ها بین ۰.۵ تا یک متر افزایش پیدا می‌کنند و باید انتظار داشت که اتفاقی مشابه با این موضوع هم برای دریای عمان و خلیج‌فارس رخ بدهد.
چه بلایی بر سر جزایرمان می‌آید؟
بدون وجود هیچ تحقیق علمی پاسخ دادن به این سوال تقریبا ممکن نیست، چراکه افزایش سطح آب دریاها در همه جای دنیا نتیجه یکسانی ندارد و مسئله ارتباط زیادی با شیب و یا جنس خاک سواحل هم دارد. برای مثال سواحلی که شیب تندی دارند از افرایش ارتفاع آب دریاها آسیب زیادی نمی‌بینند اما در جزایری که چنین شرایطی ندارند امکان دارد بخش زیادی از مساحت آنها تا پایان قرن تحت تاثیر آب‌گرفتگی قرار بگیرد، از سویی هم امکان دارد سواحلی که بافت خاک سستی دارند تحت تاثیر فرسایش قرار بگیرند.
مساح در این رابطه به خبرآنلاین گفت: تحقیقات خوبی در زمینه بالا آمدن سطح آب دریا ناشی از موج و باد در ایران انجام شده ولی در این تحقیقات هیچ دقتی به تغییراقلیم نشده و به نظر من الان باید چنین تحقیقاتی برای کل نوار دریای عمان و خلیج‌فارس انجام شود و میزان تاثیرپذیری جزایرمان معلوم شود.
او همچنین درباره پیامدهای احتمالی افزایش ارتفاع سطح آب در خلیج‌فارس و دریای عمان گفت: می‌توانیم بگوییم یکی از مهمترین پیامدهای این اتفاق درباره آبخوان‌های ساحلی ما باشد و برای مثال آب‌شور وارد آب شیرین شود ، همچنین ما در سواحلمان زیرساخت‌های اقتصادی زیادی داریم خیلی از آنها ممکن است آسیب‌های شدیدی ببینند. از سویی افزایش ارتفاع می‌تواند پیامدهای جزئی‌تری هم در برخی مناطق داشته باشد برای مثال در جزیره آبادان آبیاری به شکل جزر و مدی انجام می‌شود و ممکن است افزایش ارتفاع آب دریا به زمین‌های کشاورزی پیشروی کند به همین دلیل برای اینکه جلوی مد گرفته شود باید اقدامات مختلفی انجام شود.
دانشیار دانشگاه تهران که در این حوزه تحقیقی هم روی یکی از آبخوان‌های جنوبی کشور انجام داده درباره میزان اهمیت خطر گفت: تحقیقی که ما روی آبخوانی در خلیج‌فارس انجام دادیم نشان‌دهنده تاثیر افزایش ارتفاع آب دریا در خلیج‌فارس بود. مشاهدات ما نشان می‌دهد که خطر جدی است چه برای آبخوان‌های ما و چه به شکل اقتصادی و چه شدت آسیب‌پذیری مناطق. به‌هرحال هنوز پاسخ علمی به این سوال که «چه بلایی قرار است بر سر جزایرمان می‌آید؟» داده نشده، اما افزایش ارتفاع دریاهایمان در جنوب کشور حتمی است و این می‌تواند پیامدهای بسیار جدی مثل آنچه در جزایر سلیمان یا مارشال رخ داد داشته باشد و یا می‌تواند پیامدهای دیگری مثل از بین بردن زمین‌های کشاورزی، منابع آب شیرین، محیط زیست و زیرساخت‌های اقتصادی داشته باشد.
از سویی به زیرآب رفتن جزایر می‌تواند تبدیل به یک مسئله امنیتی هم برای کشورهای مختلف باشند و مرزهای آبی کشورها را دچار تغییر کند، چرا که آب‌های اطراف جزیره یک کشور آب‌های آن کشور محسوب می‌شوند اما اگر آن جزیره وجود نداشته باشد شرایط تغییر می‌کند و این موضوع در خلیج‌فارس از اهمیت فراوانی برخوردار است.
کشورهای دیگر برای مقابله با این پدیده چه کار می‌کنند؟
همانند جزایر جنوب ما، مناطق ساحلی زیاد دیگری در کره خاکی هم در خطر زیر آب رفتن هستند، یکی از معروف‌ترین این مناطق ایالت فلوریدا در آمریکا است این ایالت در وضعیت بسیار خطرناک‌تری از جزایر جنوبی ما است با این تفاوت که در این زمینه برای این شهر تحقیقات زیادی انجام شده است، محققان پیشبینی کرده‌اند که افزایش یک تا ۶ متری سطح آب در سواحل فلوریدا دقیقا چه قسمت‌هایی از این شهر را به زیر آب می‌فرستد و به همین دلیل مسئولان این ایالت برنامه‌ای وسیع به نام «میامی تا ابد» برای مقابله با این بحران دارند. در این برنامه مسئولان این شهر قصد دارند تا سیستم‌های مقاوم در قبال سیل در این شهر بسازند و حتی شهروندان میامی در یک رای گیری پذیرفتند تا برای مقاوم سازی سواحلشان مالیات بیشتری بپردازند.
علاوه بر اینها در سال‌های گذشته هشدارهای زیادی درباره خطرات افزایش سطح آب دریاها برای شهرهای جنوبی ثروتمند حاشیه خلیج فارس در شیخ‌نشین‌ها داده شده است؛ هشدارهایی برای دوبی، ابوظبی، دوحه، منامه و ... و حتی نقشه‌هایی تخمینی و عمدتا تخیلی از سطح آب بالاآمده و شهرهای زیر آب رفته هم منتشر شده است. هرچند ظاهرا کسی این هشدارها را جدی نگرفته است.
