پرونده کهنه انرژی‌های نو در ایران
انرژی‌های نو و تجدیدپذیر مسئله‌ای است که بسیاری از کشورهای جهان به آن توجه ویژه‌ای کرده‌اند و براساس آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، هم‌اکنون حدود ۲۰درصد از کل انرژی جهان از طریق منابع تجدیدپذیر یا همان انرژی‌های نو تامین می‌شود که شامل بخش‌های مختلف انرژی بادی، خورشیدی، زمین گرمایی و... است اما ایران در این میان تقریبا جایگاهی ندارد.
این درحالی است که نه‌تنها بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه آمریکایی، اروپایی و آسیایی به این نوع انرژی‌ها توجه ویژه‌ای کرده‌اند، حتی برخی از کشورهای خاورمیانه نیز که اتفاقا از نظر ذخایر نفت و گاز وضعیت بسیار مناسبی دارند، در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر جزو کشورهای پیشرو به شمار می‌روند یا اینکه برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت و بلندمدت قابل‌توجهی برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر پیش‌بینی کرده‌اند که در این میان می‌توان به عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، قطر، بحرین و عمان اشاره کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از وقایع اتفاقیه، اما ایران با جمعیت بالغ بر ۸۰ میلیون نفر، چهارمین ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و با وجود اینکه سرشار از منابع هیدروکربن است، وضعیت مطلوبی در‌این‌زمینه ندارد زیرا به گفته سید محمد صادق‌زاده، معاون وزیر نیرو و مدیرعامل سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق حتی عوارض تصویب شده برای توسعه در‌این‌زمینه تخصیص داده نمی‌شود.
او در حاشیه بازدید از دهمین نمایشگاه بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، بهره‌وری و صرفه‌جویی انرژی دراین‌باره به خبرنگاران گفت: «یکی از مشکلات انرژی‌های تجدیدپذیر، عدم دریافت عوارض لحاظ شده در قبوض مشترکان به منظور توسعه تجدیدپذیرها است زیرا این مسئله موجب شده تا بسیاری از سرمایه‌گذاران دراین حوزه، نتوانند صورت حساب‌های خرید برق خود را دریافت کنند؛ بنابراین از ادامه سرمایه‌گذاری در این عرصه منصرف شده‌اند و صراحتا باید اعلام کرد که تنها مشکل موجود در بخش تجدیدپذیرها عدم تخصیص‌ها است و هیچ مشکلی در حوزه قیمت وجود ندارد».به گزارش ایسنا، سید هاشم اورعی، رییس هیات‌مدیره انجمن علمی انرژی بادی ایران نیز دراین‌باره تصریح کرد: «متاسفانه ایران نتوانسته ظرفیت‌های بالقوه موجود در این صنعت را به بالفعل تبدیل کند.
براساس برنامه توسعه پنجم قرار بود با رشد پنج درصدی تجدیدپذیرها در پایان برنامه مواجه باشیم اما عملا اتفاق چندانی رخ نداد. درحال‌حاضر نیزدر برنامه ششم توسعه ارتقا ۵۰۰۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر در برنامه دیده شده، به عبارت دیگر براساس این برنامه باید سالی هزار مگاوات تولید انرژی از طریق تجدیدپذیرها داشته باشیم که اگر بخواهیم منطقی صحبت کنیم باید بگویم از زمانی که برنامه ششم ابلاغ شده شاید چیزی نمانده که به یک سال برسد ولی عملا هیچ نشانی از تولید هزار مگاوات دیده نمی‌شود».او تصریح کرد: «قطعا با شرایط فعلی نمی‌توانیم به برنامه ششم در راستای توسعه تجدیدپذیرها و تحقق تولید ۵۰۰۰ مگاوات امید داشته باشیم. باوجود اینکه درحال‌حاضر فرانسه، ایتالیا، دانمارک، اتریش و کره‌جنوبی برای همکاری اعلام آمادگی کرده‌اند اما ما توانایی جذب این سرمایه را نداریم و برای تسهیل راه سرمایه‌گذاری باید شرایطی که در بازار بین‌المللی مورد تایید قرار گرفته را بپذیریم و براساس آن گام برداریم». رییس هیات‌مدیره انجمن علمی انرژی بادی ایران با بیان اینکه مشکل ما در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به هیچ عنوان مهندسی نبوده و تفکر حاکم در راستای پا نگرفتن صنایع جدید است، افزود: «آینده دولت در گرو صنایعی است که امروز مورد غفلت قرار گرفته و در بهترین حالت اگر نگوییم صنعت نفت و گاز صنعت گذشته است، قطعا صنعت امروز هم نیست؛ بنابراین نسل ما این وظیفه را دارد که شرایط را برای نسل آتی فراهم کند. راه چاره این است که باید به دنبال سرمایه‌گذاری خارجی برویم. اخیرا سازمان‌های بین‌المللی ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را از عدد ۶ به پنج کاهش دادند که این مسئله اتفاق بزرگی بود که می‌تواند نقش تاثیر‌گذاری در توسعه تجدیدپذیرها را به شرط فراهم شدن زیرساخت‌های داخل داشته باشد. اما علت اینکه چرا این سرمایه‌گذاری‌ها عملیاتی نمی‌شود، این است که آن‌قدر در صندوق توسعه ملی، بانک عامل، وزارت نیرو و سازمان مدیریت، قوانین متناقض و ناهماهنگی وجود دارد که کار به درستی پیش نمی‌رود». البته در‌این‌زمینه محمد جواد موسوی، عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق بازرگانی ایران نیز این‌گونه توضیح داد که «یکی از مشکلات عمده و اساسی که بر سر راه تجدیدپذیرها قرار دارد مشکلات مالی است، طرف قرارداد خارجی با ما وارد مذاکره می‌شود و اعلام می‌کند که همان قرارداد تضمینی ما را قبول دارد و تضمین بازپرداخت سرمایه را می‌پذیرد اما متاسفانه بانک داخلی کشور این موضوع را نمی‌پذیرد. متاسفانه این مشکل وجود دارد که طرف خارجی قراردادی که ما با دولت بسته‌ایم را قبول دارد اما بانک‌های داخلی اعلام می‌کنند که آن را قبول ندارند و باید تضمین آورده شود که این موضوع یکی از ضعف‌های اصلی در حوزه ارتقای تجدیدپذیرها است». او ادامه داد: «نبود هماهنگی میان مجموعه‌های داخلی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور نیز چالش‌هایی را به وجود آورده، این در شرایطی است که در تمام دنیا حمایت‌های ویژه‌ای برای توسعه تجدیدپذیرها صورت می‌گیرد. درهمین‌راستا کنوانسیون پاریس صندوقی را ایجاد کرده که تسهیلات بی‌بهره، کم بهره و حتی بلا عوض در اختیار شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در سراسر دنیا در‌این‌زمینه فعال هستند، می‌گذارد اما متاسفانه ما به‌واسطه بحث‌های سیاسی و تحریم‌هایی که ایجاد شده فرصت دستیابی به این امکانات را هم نداریم». موسوی گفت: «دنیا به سمتی در حال حرکت است که هرمجموعه‌ای که در حوزه تجدیدپذیرها فعالیت می‌کند حمایت ویژه دارد. اما متاسفانه در ایران این مسئله برعکس است به گونه‌ای که این صنعت اصلا شناخته شده نیست. علاوه‌براین در ایران حمایت مالی هیچ‌گاه اتفاق نیفتاده زیرا حوزه‌های درآمدزای بهتری برای بانک‌ها وجود دارد، به‌همین‌دلیل بانک‌ها تمایل ندارند که در یک دوره بازگشت سه ساله یا پنج ساله سرمایه‌گذاری کنند، آنها دنبال مواردی هستند که سود آن زود بازده باشد اما در خارج از کشور به‌دلیل اینکه نرخ‌های بهره پایین است این مسئله به این شکل وجود ندارد».
عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: «مشکلی که در کشور ما وجود دارد، جذب سرمایه‌گذار است، بروکراسی‌هایی در ایران وجود دارد که موجب می‌شود سرمایه‌گذاری که در ابتدا با شوق و ذوق وارد شده با دیدن این بروکراسی‌ها عقب‌نشینی کند. به‌طور کلی باید گفت یکی از ایرادات ما این است که علاوه بر اینکه در داخل، خودمان را تحریم می‌کنیم برای خارجی‌ها نیز آن‌قدر فیلترهای متعددی می‌گذاریم که اساسا نمی‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری کنند». او افزود: «باید شرایط به گونه‌ای مهیا شود تا سرمایه‌گذار سرمایه خود را با اطمینان وارد ایران کند، کما اینکه تاکنون در چند منطقه این اتفاق افتاده اما چندان وسیع نبوده است. ضمن اینکه با درنظرگرفتن حمایت‌های بین‌المللی می‌توان ظرفیت‌های خیلی خوبی را وارد کشور کرد. اخیرا قرار شده وزیر نیرو انستیتوی بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر را در ایران ایجاد کند که اگر این اتفاق بیفتد، می‌توان خبر بسیار خوبی برای کشور باشد تا بتوانیم از منابع بین‌المللی بیشتر استفاده کنیم». البته در ادامه گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ایران را یکی از پیشرفته‌ترین کشورها در حوزه توسعه انرژی تجدیدپذیر، معرفی کرده است که نشان می‌دهد تا حد عقب‌ماندگی در‌این‌زمینه وجود دارد و پیشرفت‌های اندکی که در‌این‌زمینه داشته‌ایم، چقدر به چشم آمده است. براساس این گزارش، ایران درحال‌حاضر یکی از بزرگ‌ترین رد پاهای انرژی سبز را در خاورمیانه دارد. آژانس بین‌المللی انرژی تجدیدپذیر برآورد کرده که ایران ۱۰۶۰۶ مگاوات ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر را تا سال ۲۰۱۶ داشته است. نزدیک‌ترین کشور به ایران، عراق با ظرفیت ۲۳۱۱ مگاوات و پس از آن سوریه با ۱۵۷۲ مگاوات و رژیم صهیونیستی با ۸۵۲ مگاوات قرار دارد. عمده ظرفیت تجدیدپذیر فعلی ایران تا سال ۲۰۱۶ مربوط به نیروگاه‌های برق آبی بود درحالی‌که ایران ظرفیت نیروی بادی و خورشیدی نسبتا کمتری دارد که به ترتیب ۱۱۷ مگاوات و ۳۲ مگاوات بوده‌اند. نیروگاه‌های بیوانرژی نیز ۱۱ مگاوات ظرفیت تولید داشته‌اند. شتابی که در سرمایه‌گذاری‌ها به چشم می‌خورد، به معنای آن است که این آمار تا چند سال آینده تغییر چشمگیری پیدا خواهند کرد.
در ادامه باید دید ایران می‌تواند مانند دیگر کشورهای نفت خبر خاورمیانه برنامه‌ریزی و پیش‌بینی منابع مالی مناسبی برای اجرای طرح‌های قابل‌قبول در راستای توسعه انواع انرژی‌های تجدید پذیر ترتیب دهد یا آنکه در‌این‌زمینه همچنان با عقب‌ماندگی نسبت به بسیاری از کشورها مواجه خواهیم بود.
