پرونده برف ویژه شد

در ساعات اولیه شروع برف (شنبه‌شب هفتم بهمن) پیش‌بینی‌ها به شکلی دقیق اعلام می‌کردند که بارش برف حداقل تا عصر یا شب روز بعد ادامه دارد؛ یعنی بخشی از خدمات‌رسانی در شهر و مراکز خدماتی، از جمله فرودگاه‌ها باید در حین بارش برف انجام شود و بخشی دیگر هم پس از قطع کامل بارش شروع می‌شود. شهرداری تهران که همواره از نیمه‌های پاییز بخشی را به‌عنوان ستاد برف‌روبی در شهرداری‌های مناطق و نقاط مختلفی از شهر مستقر می‌کند، از شب قبل اقداماتی را شروع کرد که البته نتیجه اقداماتشان روز یکشنبه (روز اول) در سطح شهر چندان نمایان نبود و غیر از مسیرها و شریان‌های اصلی در شهر، معابر و خیابان‌های دیگر پاک‌نشده باقی ماندند و حتی در نهایت خود برف از رو رفت و آب شد.  محمدعلی نجفی، شهردار تهران که هنوز دستش نیامده در مواجهه با حوادث مرتبط با پایتخت و شرایط خاص شهروندان؛ از زلزله تا بارش برف باید چه رویکرد رسانه‌ای‌ای را شخصا یا از طریق روابط‌عمومی دنبال کند، در روز اول بارش برف به‌جای اطلاع‌رسانی اولیه درباره اقدامات صورت‌گرفته و اطمینان‌دادن به شهروندان، آن هم در تماس و رودررویی مستقیم یا رسانه‌ای، در توییتی در توییتر خود از جوانان و نوجوانان خواست در تکاندن درختان به نیروهای شهرداری تهران کمک کنند. این رویکرد شهردار تهران با واکنش‌های دوگانه حمایتی و انتقادی مواجه شد. درحالی‌که بسیاری از کارشناسان معتقد بودند این حجم بارش در تهران برای سال‌های اخیر کم‌سابقه بوده، به شهرداری حق دادند تا اندکی تأخیر و تعلل داشته باشند، اما این تأخیر و تعلل در روزهای بعد که دیگر بارشی وجود نداشت ادامه پیدا کرد و به روز سوم بعد از بارش برف هم رسید. شهردار تهران در توضیحات تکمیلی خود اعلام کرد که بخشی از مشکلات پیش‌آمده در پی بارش شدید برف طبیعی است و بخشی دیگر به ضعف امکانات بازمی‌گردد. او درعین‌حال گزارشی از تدابیر شهرداری برای کمک و جلوگیری از بیرون‌ماندن کارتن‌خواب‌ها در سرما اعلام کرد. اعلام شهردار تهران برای کمک شهروندان در تکاندن درخت‌ها از این منظر بود که بسیاری از درختان حتی در معابر اصلی هرس نداشتند و عموما درختانی دچار شکستگی و مزاحمت و خسارت به شهر و مردم شدند که خشک شده یا هرس نشده بودند. این موضوع را در روزهای اخیر کارشناسان زیادی مطرح کردند که عملکرد پیمانکار مربوط به هرس درختان در سطح شهر ناقص بوده است. باوجوداین بخش زیادی از پتانسیل، امکانات و زمان خدمات‌رسانی معاونت خدمات شهری به این مشکل اختصاص یافت. عدم پاک‌سازی خیابان‌ها و معابر فرعی در محلات مختلف تهران هم در روزهای اول و دوم برفی تهران باعث شد خودروهای مختلف، از جمله خودروهای حمل و جابه‌جایی پسماند شهر تهران در برف بمانند و در بسیاری از محلات نتوانستند پسماند شهری محلات را منتقل کنند. این‌گونه بود که سه روز پس از بارش برف و اتمام آن، هنوز بیشتر محلات تهران برفی و پاک‌سازی‌نشده باقی مانده بودند و صدای اعتراض شهروندان به شبکه‌های اجتماعی هم رسید. شهرداری تهران در توضیحی دلیل آن را ترافیک جاده‌ای ناشی از برف و یخ‌زدگی برای رفت‌وآمد ماشین‌های حمل پسماند برای تخلیه زباله‌ها به خارج از شهر عنوان کرد. 

باوجوداین شهردار و استاندار و رئیس شورا در تقدیر و تشکر و نمره‌دادن به عملکرد شهرداری تهران از هم پیشی گرفتند. شهردار تهران در جمع سینماگران گفت: عملکرد شهرداری در برف را خودم ارزیابی نمی‌کنم، اما استانداری تهران از نمره ٢٠ به ما ١٨ داده است. بنابراین عملکرد ما قابل‌قبول بوده. رئیس شورای شهر تهران هم روز دوم در صحن شورا عملکرد شهرداری تهران را خوب ارزیابی کرد، درحالی‌که در همان روز برخی دیگر از اعضا مانند مجید فراهانی معتقد بودند شهرداری با برف غافلگیر شده است. از سوی دیگر موجی در فضای مجازی در حمایت از توییت شهردار تهران برای نجات درختان و نیز مقایسه برف و اقدامات شهرداری تهران با شهرهای دیگر دنیا به راه افتاد؛ موجی که اصرار داشت نشان دهد برف سنگین بوده و شرایطی که در محلات و خیابان‌های تهران زندگی را تعطیل و قفل کرده و بسیاری از شهروندان در کنار خیابان و راه‌آهن و ترمینال و اتوبان و فرودگاه تا بیش از ٧٢ ساعت معطل مانده‌اند عادی است و در همه‌جای دنیا معمول است. البته در ادامه، این آش، به‌خصوص درباره پاک‌سازی خیابان‌ها و معابر تهران و زباله‌ها و البته فرودگاه مهرآباد و امام‌خمینی آن‌قدر شور شد که جای دفاعی باقی نماند و بلاتکلیفی و اختلال در زندگی مردم و کار ادارات باعث ورود دستگاه‌های نظارتی به موضوع شد. 

شهروندان زیادی تصاویر زیادی را از طریق خانواده و دوستان و فامیل از شرایط نامساعد حضور طولانی در فرودگاه مهرآباد و امام خمینی ارسال می‌کردند که در شبکه‌های اجتماعی هم منتشر شد و نشان می‌داد مسافران زیادی ساعت‌های متوالی در فرودگاه باقی مانده‌اند؛ درحالی‌که دیگر بارش برفی وجود ندارد. در روز اول و دوم شرایط جوی امکان پرواز را میسر نمی‌کرد و در روزهای بعد نبود مدیریت باند و به‌هم‌ریختن برنامه‌های ایرلاین‌ها اختلال را چند برابر کرد. 

انتقال شرایط نامساعد در مدیریت برف از روز اول به روزهای بعد ادامه داشت و شهروندانی که در روزهای اول و دوم تعطیل بوده و در خانه برف‌بازی می‌کردند، وقتی به خیابان و مسیرهای محل کارشان برگشتند، متوجه شدند تاکسی‌ها وارد شرایط متفاوتی شده‌اند و کرایه‌ها هم تغییر کرده‌اند. در شرایطی که تعداد تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها به کمترین تعداد ممکن در سطح شهر رسیده بود، همان تاکسی‌های موجود هم عمدتا با دربست‌شدن، کرایه‌های چند برابری یا خالی عبورکردن از کنار جمعیت مسافران انتقام می‌گرفتند. حتی شرکت‌های مسافرکش آنلاین هم در این چند روز نرخ‌های خود را گران کرده بودند؛ در‌حالی‌که از چند درخواست یک مورد هم تأیید نمی‌شد! در برخی از نقاط از‌جمله مسیرهای انتقالی به شهرهای حومه‌ای تهران این شرایط اعتراضی‌تر بود. مسیر بزرگراه تهران- کرج در روزهای برفی مسدود شده بود و مترو خط ٥ هم در ساعاتی دچار اشکال شده بود؛ اما در روزهای قطع برف و شروع یخبندان وضعیت حمل‌ونقلی این مسیر بهبود نیافت و شهروندانی که مجبور به تردد از این مسیر بودند، با کرایه‌هایی چند‌برابری آن هم با خودروهای شخصی در غیاب تاکسی‌ها مواجه بودند. درعین‌حال بسیاری از مسافران متوقف‌مانده در فرودگاه امام و مهرآباد از کرایه‌های چند‌برابری تاکسی‌ها و خودروهای شخصی این مسیرها خبر می‌دادند؛ اما تاکسی‌رانی یا تکذیب می‌کرد یا می‌گفت به ما مربوط نمی‌شود. 

در نهایت روز گذشته قاضی سراج در بازدیدی سرزده به فرودگاه بین‌‎المللی امام خمینی(ره) رفت که پس از چهار روز همچنان پروازهای کنسلی دارد. او پای سخنان مردم درباره مشکلات فرودگاه نشست و دستور رسیدگی داد.  حجت‌الاسلام‌والمسلمین منتظری، دادستان کل کشور، هم با بیان اینکه متأسفانه مسئولان ضعف مدیریتی و بی‌تدبیری‌ها و ندانم‌کاری‌هایی دارند که بهانه به دست دشمن می‌دهند، گفت: اگر مدیری لایق نیست، نباید حضور داشته باشد تا ببینم که یک حادثه طبیعی تبدیل به بحران بشود که دشمن بخواهد از آن استفاده کند. ما در یک بخش شاهد ضعف مدیریتی بودیم که ایجاد نارضایتی کرد، مدیر باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند تا اگر حادثه‌ای اتفاق افتاد، با کمترین هزینه به نتیجه برسد. مدیری که نمی‌تواند درست کار کند و اگر نمی‌تواند یک شهر کلان را درست مدیریت کند، کار را رها کند یا اگر یک نفر نمی‌تواند وزارتخانه‌ای را مدیریت کند، عذرخواهی کند؛ نه آن هم به صورت شفاهی؛ بلکه کار را به افراد توانمند بسپارد. 

او افزود: دستگاه قضائی وظیفه دفاع از حقوق عامه را دارد و دادستان کل کشور وظیفه دفاع از حقوق عمومی و از‌این‌رو ما در این عرصه ورود می‌کنیم و پیگیر می‌شویم. منتظری در ادامه به حضور مردم در فرودگاه امام خمینی اشاره کرد و گفت: به معاون مربوطه گفتم که شبانه این مسئله را دنبال کند و همه عواملی که باعث نارضایتی مردم شده، مشخص شود. نباید عوامل موجب بی‌اعتمادی مردم شود و مردم شعار دهند مدیر بی‌کفایت، خجالت خجالت. وظیفه مدیر است که در خدمت مردم باشد و هرجا که گرهی باشد، حضور پیدا کند و این گره را باز کند. همه ما مدیران در بخش‌های مختلف مسئولیت‌هایی را پذیرفته‌ایم و در قبال آن حقوق می‌گیریم و باید در خدمت مردم باشیم و اگر نمی‌توانیم، کار را به فرد لایق‌تری واگذار کنیم. مردم از مدیران انتظار مدیریت توأم با صداقت را دارند. خط مدیریتی برای رضایت مردم را باید از جریان‌های سیاسی و سیاست‌کاری جدا کرد. این کار برای اداره و مدیریت جام زهر و کشنده است. آقای مدیر اگر دنبال جمع‌آوری ثروت و سرمایه هستی، برو تجارت کن. مدیریت دولتی نباید همراه با جیب پرکردن باشد.

اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، هم در نشست خبری روز گذشته خود توضیحاتی درباره برف و اینکه چطور تبدیل به مسئله‌ای بحرانی می‌شود، ارائه داد. او گفت: درباره برف اخیر سازمان هواشناسی اعلام هشدار کرده بود و این هشدارها به مردم اطلاع داده شد؛ اما موارد مطرح‌شده از سوی هواشناسی هشدار بود و اخطار نبود. هواشناسی گفته بود در ارتفاعات بارش برف رخ می‌دهد، البته این دلیل نمی‌شود که ما برای بدترین شرایط خود را آماده نکنیم و دستگاه‌های مختلف مدیریت بحران باید خود را برای بدترین شرایط آماده کنند. او گفت: با وجود اقداماتی که انجام شد، نقصان زیادی هم داشتیم. ما سعی کردیم راه‌های خطرناک را مسدود کنیم. بین پنج تا شش ‌هزار نفر را در جمکران و... اسکان دادیم و اقدامات پیشگیرانه را انجام دادیم؛ البته واقعیت این است که مرم باید به ما کمک کنند. وقتی هشداری داده می‌شود، مردم باید رعایت و توجه کنند. این سؤال مطرح می‌شود که آیا همه خودروها زنجیر چرخ داشتند؟ آیا ماشین‌هایشان بنزین به اندازه کافی داشت؟ چرا به هشدارها بی‌توجهی شده و از زنجیر چرخ استفاده نشد؟ 

نجار درباره عملکرد شهرداری گفت: در حال تصحیح اوراق هستیم و پس از بررسی نمره خواهیم داد. متولی مدیریت بحران در شهر تهران، شهرداری تهران است؛ اما در همین شهرداری هم اقدامات درخور‌توجهی انجام شد؛ از‌جمله اینکه ۵۰۰ کیلومتر از شبکه بزرگراهی تهران برف‌روبی شده و ما هیچ مسیر مسدودی نداشتیم؛ البته در مسیرهای فرعی درجه ۲ مشکلاتی وجود داشت.