۵ راه جذب گردشگران روس
چندی است خبرهایی مبنی بر لغو روادید بین ایران و روسیه شنیده می‌شود؛ موضوعی که می‌تواند منجر به افزایش گردشگران خارجی ایران شود و حتی برای کشور ارزآوری داشته باشد؛ امری که با توجه به روابط سیاسی مناسب بین ایران و روسیه هم امکان‌پذیر به نظر می‌رسد.
در راستای توسعه روابط گردشگری دو کشور، هیاتی از فعالان گردشگری روسیه به ایران سفر کردند و ضمن دیدن ظرفیت‌های گردشگری شهرهای مختلف از جمله کیش، توافق‌هایی پیرامون برقراری خط هوایی گردشگری بین روسیه و ایران صورت گرفت. قرار است این خط هوایی به صورت یکطرفه حدود ۶۰۰ گردشگر روس را در هفته به کشورمان بیاورد. همچنین قرار است این مسیر بین «مسکو-کیش، اصفهان-مسکو» و «تاتارستان (کازان)-کیش، اصفهان-تاتارستان» برقرار شود. به گزارش دنیای اقتصاد، با این همه آمار ضعیفی که ایران تاکنون در جذب گردشگران روس داشته است، پرسش‌هایی را در خصوص موفقیت این طرح ایجاد می‌کند. شمار زیاد گردشگران روس وارد شده به کشورهای همسایه ایران گویای آن است که ایران در جذب این گردشگران مشکلاتی دارد و می‌تواند از کشورهای همسایه برای بهبود آن درس بگیرد. اما روس‌ها از مقصد سفر خود چه می‌خواهند؟
۵کلید جذب گردشگر از سرزمین تزارها/ رشد ۱۴ درصدی در ۹ ماه
سازمان گردشگری روسیه در تحلیل آمار خود از تعداد سفرهای ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۷، فهرستی از کشورهایی ارائه کرده که بیشترین گردشگران ورودی به این کشور را داشته‌اند. در مجموع تعداد گردشگران وارد شده به این کشور، نسبت به ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۶ کاهش ۳ درصدی نشان می‌دهد؛ به طوری که از ۱۹ میلیون و ۵۲۵ هزار سفر، به ۱۸ میلیون و ۹۷۲ هزار سفر تقلیل یافته است. تعداد کل سفرهای انجام شده به روسیه در سال ۲۰۱۶ حدود ۵/ ۲۴ میلیون سفر بود.
بیشترین تعداد سفرهای انجام شده در فاصله ژانویه تا سپتامبر سال ۲۰۱۷ نیز به ترتیب در اختیار اوکراین با ۶۴/ ۶ میلیون نفر، قزاقستان با ۶۷۵/ ۲ میلیون نفر، چین با ۲۴۳/ ۱ میلیون نفر، فنلاند با ۷۸۱ هزار نفر و جمهوری آذربایجان با ۶۵۵ هزار نفر بوده است. نکته قابل توجه در این گزارش حضور ایران در رتبه ۲۸ مبادی ورودی به روسیه است که نشان می‌دهد حدود ۷۴ هزار ایرانی در مدت ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۷ به روسیه سفر کرده‌اند. این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشدی ۱۴ درصدی نشان می‌دهد. همچنین ورود ایرانیان در مدت ۶ ماه نخست سال ۲۰۱۷ تنها ۱۸ هزار نفر بود که به‌رغم رشد ۲۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۶، ایران را در رده ۴۱ قرار می‌داد. یکی از علل چنین رشدی در سه ماه سوم سال ۲۰۱۷، تابستان است که سرمای سخت روسیه را برای سفر تعدیل می‌کند.
از سوی دیگر، نگاهی به آمار ارائه شده برای گردشگران خروجی این کشور گویای نکات قابل توجه دیگری است. این آمار حاکی از رشد ۲۷ درصدی در سفرهای خروجی اتباع روسیه است که از ۲۴ میلیون و ۳۱۴ هزار نفر، به ۳۰ میلیون و ۹۷۲ هزار نفر رسیده است. به‌طور کلی در سال ۲۰۱۶ مجموع سفرهای خروجی اتباع روسیه به خارج از این کشور ۷/ ۳۱ میلیون نفر بود. برترین کشورهایی که مقصد سفر روس‌ها در ۹ ماه نخست سال گذشته میلادی بوده‌اند، عبارت است از ترکیه با ۳ میلیون و ۹۴۴ هزار نفر، آبخازیا با ۳ میلیون و ۴۹۳ هزار نفر، فنلاند با ۲ میلیون و ۴۸۱ هزار نفر، قزاقستان با ۲ میلیون و ۳۲۶ هزار نفر و اوکراین با یک میلیون و ۷۰۶ هزار نفر.
ترکیه با جذب بیش از ۷ برابری گردشگران روس نسبت به مدت مشابه سال گذشته توانسته است در صدر فهرست مقاصد روسیه قرار بگیرد. در این میان، نکته جالب دیگر این است که در فهرست سازمان گردشگری روسیه که ۶۰ کشور مقصد را ذکر کرده، نامی از ایران دیده نمی‌شود. این موضوع به معنای اهمیت ناچیز ایران در مقاصد گردشگری روسیه و همچنین این است که کشور ما در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۷ کمتر از ۹ هزار نفر از اتباع روسی را در خاک خود پذیرفته است. در چارچوب آماری ارائه شده، دستیابی به رقم دقیقی از این تعداد در دست نیست. با این حال مقایسه چنین آماری حاکی از اختلاف شدید تراز گردشگری دو کشور است.
چشم‌انداز گردشگران ورودی به روسیه
جریان گردشگران ورودی به روسیه در سال ۲۰۱۷ به‌طور فزاینده‌ای از جنوب شرقی آسیا بوده است. یکی از بیشترین رشد گردشگران ورودی به روسیه را چینی‌ها داشته‌اند که در فاصله ۹ ماه بین ژانویه تا سپتامبر ۲۰۱۷، حدود ۲/ ۱ میلیون سفر به این کشور صورت داده بودند. این میزان حدود ۱۶ درصد بیشتر از آمار مدت مشابه سال ۲۰۱۶ است. اتباع کره‌جنوبی نیز با ۲۰۰ هزار سفر که افزایش ۴۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته و ژاپنی‌ها با ۸۴ هزار سفر که ۲۲ درصد بیش از مدت مشابه سال گذشته است، رشد قابل توجهی داشته‌اند. براساس اطلاعات سازمان‌های رسمی کشور روسیه، چین نخستین مکان را از نظر افزایش مطلق تعداد سفرهای گردشگران ورودی به روسیه در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۷ تجربه کرده است. تعداد ورودی‌های اتباع چینی به روسیه در این مدت ۱۷۱ هزار نفر در مقایسه با سال گذشته افزایش داشته است.
اما هند با ۵۷ هزار سفر و رشد ۲۱ درصدی، تایلند با ۳۳ هزار سفر و رشد ۵۷ درصدی و ویتنام با ۳۳ هزار سفر و رشد ۱۰ درصدی، افزایش قابل‌توجهی از نظر تعداد گردشگران ورودی به روسیه تجربه کرده‌اند. افزون بر این، تعداد گردشگران ورودی به روسیه از کشورهای غربی در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۷ نیز افزایش یافته است. در این مدت، نیم میلیون آلمانی، ۱۴۹ هزار فرانسوی، ۴۸ هزار هلندی، ۴۳ هزار اتریشی، ۳۹ هزار نروژی و ۳۰ هزار بلژیکی از روسیه بازدید کردند و سفرهای ورودی این کشور از کشورهایی مانند فنلاند، ایتالیا و سوئد کاهش یافت. نکته دیگر حائز اهمیت، این است که سفر آمریکایی‌ها به روسیه رشد ۱۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته پیدا کرده و به ۲۵۳ هزار سفر رسیده است. این رقم برای بریتانیا ۱۵۳ هزار، برای کانادا ۴۶ هزار و برای استرالیا ۴۲ هزار سفر است.
وضعیت گردشگران خروجی روسیه
ترکیه که به رتبه نخست مقاصد گردشگری روسیه دست پیدا کرده، رشد ۷۱۷ درصدی نسبت به ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۶ را تجربه کرده است. چین نیز با رشد ۲۵ درصدی، در این مدت پذیرای یک میلیون و ۴۷۸ هزار گردشگر روسی بوده. گرجستان نیز رشد ۳۵ درصدی در ورود گردشگران روس را تجربه کرده و مجموع ورودی‌های آن به ۸۰۲ هزار نفر رسیده است. این سه کشور، در مجموع بیشترین تعداد را از نظر اضافه شدن گردشگران خروجی روسی نسبت به ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۶ داشته‌اند و علاوه‌بر این در میان ۱۰ مقصد محبوب گردشگران روس نیز جای دارند.
مقاصد ساحلی جنوب شرقی آسیا از جمله تایلند و ویتنام و نیز سواحل دریای کارائیب مانند جمهوری دومینیکن و کوبا جزو مقاصدی بوده‌اند که با افزایش ورود گردشگران روس مواجه شده‌اند. علاوه‌بر این، در خاورمیانه روس‌ها جذب امارات متحده عربی شده‌اند؛ به گونه‌ای که ورود آنان به این کشور عربی در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۷ به ۴۵۴ هزار نفر رسیده که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۶ رشد ۴۱ درصدی نشان می‌دهد. رژیم اشغالگر قدس نیز با افزایش ۲۰ درصدی نسبت به ۹ ماه نخست سال گذشته، ۲۵۶ هزار گردشگر روس را جذب کرده است. گردشگران برون‌مرزی روسیه به جمهوری‌های سابق شوروی نیز رشد نشان می‌دهد. برای مثال سفر اتباع روس به جمهوری آذربایجان در فاصله ژانویه تا سپتامبر ۲۰۱۷ به ۵۶۷ هزار نفر رسید که افزایش ۱۶ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن نشان می‌دهد. این تعداد برای ارمنستان نیز به ۲۷۹ هزار نفر رسید که رشد ۳۲ درصدی نسبت به ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۶ را ثبت کرده است. علاوه‌بر این کشورها، گرجستان نیز با رشد ۳۵ درصدی در بازه ذکر شده موفق به جذب ۸۰۲ هزار گردشگر خارجی شد.
۳/ ۵ میلیون روس در همسایگی ایران
مروری بر آمار ذکر شده نشان می‌دهد همسایه‌های ایران چندین میلیون نفر گردشگر روس در ۹ ماه ۲۰۱۷ جذب کرده‌اند؛ حال آنکه ایران به‌رغم روابط سیاسی مناسبی که با روسیه دارد، نتوانسته حتی ۹ هزار نفر روسی را به بازدید از ایران جلب کند. تنها ۴ کشور ترکیه، جمهوری آذربایجان، امارات متحده عربی و ارمنستان حدود ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از گردشگران روس را جذب کرده‌اند؛ رقمی که معادل ۱/ ۱۷ درصد از گردشگران خروجی روسیه را تشکیل داده است. این نتایج ناامیدکننده برای گردشگری کشورمان می‌تواند این سوال را ایجاد کند که کشورهای دیگر چه کرده‌اند تا به چنین موفقیتی در جذب گردشگران روس دست یافته‌اند و ایران چه اقداماتی در این خصوص می‌تواند انجام دهد.
اقدامات موثر در جذب روس‌ها
بررسی اقدامات موثر کشورهای دیگر گویای چند نکته مهم درخصوص جذب گردشگران روس است. بررسی‌های انجام گرفته نشان می‌دهد که در میان روس‌ها بازاریابی مبتنی بر تعریف کردن برای یکدیگر اثری قدرتمند دارد. گردشگران روس، در بسیاری از موارد، از خانواده یا دوستانشان هنگام انتخاب مقصد سفر، توصیه می‌گیرند. آژانس‌های سفر نیز نقش مهمی در فرآیند تصمیم‌گیری ایفا می‌کنند؛ به‌رغم این حقیقت که استفاده از اینترنت برای برنامه‌ریزی سفر و رزرو کردن افزایش یافته است.
مساله دیگر اهمیت دادن به طبخ غذاهای محلی است؛ روس‌ها تنوع غذاهایی مانند اروپایی و مدیترانه‌ای را دوست دارند و معمولا در مورد قیمت آن نگرانی به خود راه نمی‌دهند. با این حال در بسیاری از موارد خدمات رستوران‌ها به‌طور کامل انتظارات مورد نظر گردشگران روس را برآورده نمی‌کند و بسیاری از آنان در مورد خدمات رستوران‌ها بیشتر از سایر ملیت‌ها گلایه می‌کنند. غذاهای محلی به شدت بر اعتبار مقصد مورد نظر روس‌ها و تصمیمشان نسبت به بازگشت به آن کشور موثر است. موضوع چهارم این است که روس‌ها در تعطیلات خود پول زیادی خرج می‌کنند. با این حال، به‌طور کلی، مشتریان پرتوقع‌تری نیز هستند. به‌طور متوسط، گردشگران روسیه در قیاس با گردشگران سایر کشورها تمایل دارند تا ۱۲ درصد بیشتر پول نقد خرج کنند. علاوه‌بر این، آنان اغلب به صورت خانوادگی یا یک گروه سازماندهی‌شده سفر می‌کنند؛ بنابراین خریدهای بیشتری کرده و از لذایذ غذایی بیشتری بهره‌مند می‌شوند و جاهای بیشتری را نیز می‌بینند.
روس‌ها همچنین ترجیح می‌دهند تا در هتل‌های کلاس متوسط یا بالاتر اقامت کنند که کیفیت آن معمولا راضی‌کننده است؛ با این حال، آنها گاهی اوقات در مورد ضعف مهمان‌نوازی نیز شکایت می‌کنند. موضوع پنجم که گردشگران روس به آن اهمیت زیادی می‌دهند، محیط‌زیست باکیفیت است. مقاصدی که بر مزایای محیط‌زیست خود تاکید کرده‌اند، می‌توانند گردشگران روس را به خود جلب کنند. روس‌ها علاقه زیادی به لذت بردن از مناظر زیبا، آب و هوای مطبوع و خوشایند و تمیزی شهرهای مورد بازدیدشان دارند. با توجه به مواردی که گفته شد، ضعف زیرساخت‌های ایران به‌خصوص در مورد اقامت باکیفیت می‌تواند مشکلاتی را در خصوص استقبال آنان از ایران ایجاد کند و بازاریابی دهان به دهان مثبت را به وجود نیاورد. از سوی دیگر توجه به پتانسیل‌های ایران می‌تواند پای گردشگران روس را به ایران باز کند. غذاهای لذیذ ایرانی و آب و هوای متنوع کشورمان می‌تواند پتانسیل خوبی برای این کار به وجود آورد. در این صورت ایران می‌تواند علاوه‌بر مسلمانان روسیه، سایر اتباع این کشور را نیز جلب کند و درآمدهای مناسبی از این طریق به دست آورد.
