اختلاف در محاسبه جمعیت بیکار

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از مهر، پس از بحرانی شدن بیکاری به عنوان یکی از ابرچالش‌های اقتصادی دولت دوازدهم، اختلافات بر سر آمار رسمی میزان بیکاری میان دستگاههای دولتی و برخی از کارشناسان آغاز شد. به این ترتیب که هر چند بر اساس آمار رسمی مرکز آمار از گزارشهای نتایج نیروی کار، جمعیت بیکار کشور حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر برآورد می شود اما برخی از کارشناسان معتقدند جمعیت بیکار کشور بسیار بیش از میزان اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران است.

اگرچه مسئولان می گویند که روش‌های محاسبه آمارهای رسمی منطبق بر روش‌های بین المللی است اما برخی کارشناسان در محافل مختلف بر این باورند که این آمار با واقعیات و مشاهدات جامعه همخوانی ندارد.

نکته قابل ذکر در بررسی میزان جمعیت بیکار و شاغل توجه به شاخص «جمعیت فعال اقتصادی» است که بر اساس تعاریف آماری، تمام افراد بالای ۱۰ سال (حداقل سن تعریف شده برای کار) که در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) و یا از قابلیت مشارکت برخوردارند (بیکار) را شامل می شوند. به بیان ساده تر جمعیت فعال اقتصادی به مجموعه افراد شاغل و بیکاری که در سن کار قرار دارند گفته می شود.

در مقابل تمام افراد در سن کاری که در هیچ یک از دو گروه شاغلان و بیکاران قرار نمی‌گیرند جمعیت غیرفعال اقتصادی محسوب می شوند.

با این وجود و اگرچه آمار و اطلاعات دقیق نخستین لازمه سیاستگذاری در مسائل و موضوعات مختلف است اما همواره میزان آمار بیکاری و اشتغال بین کارشناسان و مسئولان محل بحث و اختلاف نظر بوده است.

آمار منطبق بر واقعیات جامعه نیست

در همین زمینه حمید حاج اسماعیلی کارشناس بازار کار، با بیان اینکه در مورد آمار اشتغال با یک چالش جدی در کشور مواجه هستیم و در این زمینه اقدام جدی برای ارائه آمار منطبق با واقعیات جامعه انجام نشده است.

وی ادامه داد: در مباحث مربوط به آمار بیکاران، در حالیکه ما معتقدیم بیش از ۶ میلیون بیکار در کشور وجود دارد اما بر اساس آمار رسمی مرکز آمار جمعیت بیکار کشور فقط ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است.

حاج اسماعیلی با تاکید بر اینکه ما ناگزیر به انجام اقدامات جدی در عرصه ارائه آمار و اطلاعات مربوط به بازار کار هستیم اظهار کرد: تا زمانی که اطلاعات جامعی از بازار کار ایران نداشته باشیم آمار ارائه شده در حوزه بیکاری و اشتغال نسبی هستند. امروز بازار کار کشور فاقد یک بانک اطلاعات جامع است و همچنان در این جهت گام‌های اساسی برداشته نشده است.

این کارشناس بازار کار در پاسخ به این سوال که آمار جمعیت ۶ میلیونی بیکار بر چه اساس و بر چه مبنایی از سوی منتقدان اعلام می‌شود؟ گفت: در وهله نخست رشد جمعیت فعال کشور (مجموع جمعیت بیکار و شاغلِ در سن کار) طی بیش از یک دهه گذشته منطقی نیست؛ به عبارتی میزان جمعیت فعال به تناسب رشد جمعیت افزایش پیدا نکرده و این سوال اساسی ما از مرکز آمار است. هر چند مسئولان در پاسخ به این سوال، بر «جهش جمعیت فعال» تاکید دارند و این جهش جمعیتی را بیشتر مربوط به دهه ۶۰ می دانند اما این توجیه برای بسیاری از کارشناسان قابل پذیرش نیست.

خروج بیشتر فارغ التحصیلان از جمعیت فعال؟!

وی با یادآوری اینکه نرخ بیکاری و اشتغال از جمعیت فعال استخراج می شود، تاکید کرد: مسئولان ارائه آمار مدعی هستند از ۶ میلیون فارغ التحصیل دانشگاهی، ۳ میلیون نفر در جمعیت غیرفعال قرار دارند بنابراین جویای شغل نیستند اما ما این توجیه را نمی پذیریم؛ به این دلیل که فردی که در سن کار است و تحصیلات دانشگاهی دارد قطعا جویای شغل است، بنابراین چرا مسئولان مدعی هستند که ۳ میلیون از افراد در سن کار ، در جمعیت فعال قرار ندارند.

حاج اسماعیلی با بیان اینکه فارغ التحصیلان و جوانان قطعا باید در قالب جمعیت فعال محاسبه شوند و ما به هیچ عنوان با خروج گسترده بخش عظیمی از این افراد از جمعیت فعال موافق نیستیم، گفت: توجیه مرکز آمار از قراردادن بخش زیادی از جمعیت فارغ التحصیل و جوان کشور در جمعیت غیرفعال این است که پس از مراجعه ماموران آمار به منازل و خوداظهاری سرپرست خانوار مبنی بر درآمد مکفی، اگر فرزند این خانواده بیکار باشد، اما با توجیه اینکه خانواده به لحاظ مالی تامین است و فرزند آنها هم تمایلی به اشتغال ندارد بنابراین فرد در جمعیت غیرفعال قرار می گیرد، به این معنا که جویای شغل نیست. به این ترتیب جوانانی که غالبا بین ۲۵ تا ۳۲ سال هستند از جمعیت فعال خارج می‌شوند.

جمعیت واقعی بیکاران حداقل دو برابر آمار رسمی است

این کارشناس بازار کار ادامه داد: موضوع دیگر اینکه مسئولان مرکز آمار معتقدند افرادی که به عنوان جمعیت غیرفعال در نظر گرفته شده اند در مراکزی مانند کاریابی‌ها برای جذب در بازار کار اعلام آمادگی نکردند. همه این توجیهات یک انحراف جدی در محاسبه جمعیت بیکار و اشتغال ایجاد می کنند و همین موضوع منجر به یک اختلاف نظر بین منتقدان و مرکز آمار در خصوص اعلام آمار بیکاری شده است.

وی تاکید کرد: از طرف دیگر، موضوعی که اطمینان ما را در خصوص تعداد بیکاران بالا نسبت به آمار مرکز آمار عینیت می بخشد بحث اشتغال ناقص است به نحوی که در این نوع اشتغال افراد کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می کنند و دنبال یک شغل تمام وقت یا شغل دوم هستند.

حاجی اسماعیلی با بیان اینکه بر اساس آمار مرکز آمار حدود ۳ میلیون از جمعیت شاغل کشور، کمتر از ساعات معمول در هفته کار می کنند که تحت عنوان «اشتغال ناقص» شناخته می شود، گفت: همه این نکات نشان می‌دهند که جمعیت بیکار، حداقل ۲ برابر آمار رسمی مرکز آمار است بنابراین جمعیت بیکار کشور بسیار زیاد است که این مساله، در کف جامعه نیز مشاهده شده و محسوس است.