کاهش سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور/ ضریب امنیتی و اعتباربخشی به دسته‌چک بازگشت
برمبنای نتایج سامانه چکاوک در آذرماه سال ۱۳۹۶ سهم ارزشی چک‌های برگشتی نسبت به آبان ماه سال جاری کاهش و نسبت به آذرماه سال گذشته افزایش یافته است همچنین سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به آبان ماه سال جاری و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است.
به گزارش اقتصاد آنلاین، در آذرماه سال ۱۳۹۶ درکل کشور حدود ۹.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ۶۲۵ هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد، بالغ بر ۱.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ۱۳۵هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است.
به این ترتیب در کل کشور، ۱۵.۳ درصد از تعداد و ۲۱.۶ درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌ای آذرماه سال جاری را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل کاهش و نسبت به آذرماه سال گذشته افزایش یافته است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است (جدول شماره ۲).
در آذرماه سال ۱۳۹۶ درتهران حدود ۳.۳میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۳۷۲ هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد، بالغ بر ۴۷۸ هزار فقره چک به ارزشی حدود ۷۵ هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است (جدول شماره ۱).
به این ترتیب، ۱۴.۶ درصد از تعداد و ۲۰.۱ درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌ای آذرماه سال جاری در تهران را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل کاهش و نسبت به آذرماه سال گذشته افزایش یافته است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است.
بر طبق آمار موجود، بخش عمده‌ای از چک‌ها به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است، به‌طوری‌که در آذرماه سال جاری در کل کشور ۹۷.۱ درصد از تعداد و ۹۵.۸ درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
در آذر ماه سال جاری در استان تهران ۹۶.۴ درصد از تعداد و ۹۵.۴ درصد از ارزش کل چک های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است( جدول شماره ۳).
علی‌رغم پیشرفت بانکداری الکترونیک در روش‌های نوین پرداخت چک به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم مبادلات همواره نقش خود را در تسویه حساب‌های خرد و کلان حفظ نموده است. اگر چه طی دو دهه اخیر به دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، ابزارهای پرداخت الکترونیکی به مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک شد. اما به دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به‌خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.
بانک مرکزی در راستای شفاف سازی و مقاوم‌سازی اقتصاد، علاوه بر تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) و به‌خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) را با هدف ایجاد زمینه و امکان نظارت مؤثر بر سازوکار صدور دسته چک در دستور کار قرار داده است.
با رونمایی از سامانه صیاد عملا گام اجرایی برای پیاده‌سازی سامانه یکپارچه چک درکشور برداشته شد. با راه‌اندازی این سیستم، بانک مرکزی موفق به صدور چک‌های یکپارچه می‌شود و همچنین اطلاعات چک به‌صورت آنلاین در دسترس متقاضیان است که امکان شناسایی و اعتبارسنجی را فراهم می‌کند. این سیستم سبب منحصر به فرد بودن چک و آنلاین بودن آن، بدون در نظر گرفتن بانک صادر‌کننده می‌شود. سامانه‌ای که چهار هدف «ارتقای ضریب امنیتی و اعتباربخشی به برگه چک»، «استانداردسازی جانمایی مورد نوشتاری و کاهش عملیات تصدی‌گری»، «بررسی‌صلاحیت‌دارنده دسته‌چک از طریق سامانه‌های اعتبارسنجی بانک مرکزی» و«ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های ناشی از تبانی شعب در صدور دسته‌چک» را دنبال می‌کند.
انتظار می رود که با تکمیل و راه‌اندازی سامانه مزبور راهکاری برای کاهش چک‌های برگشتی ایجاد شود و سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.
