تغییر کاربری واحدهای مسکونی عامل شب‌مرگی شهر
تهران به عنوان پایتخت کشور و بیست‌وهفتمین شهر بزرگ دنیا، با وجود دارا بودن مکان‌های تفریحی و گردشگری شب‌های خاموش و سوت و کوری دارد. در واقع با تمام امکاناتی که تهران نسبت به شهرهای دیگر دارد قانونی در آن وجود دارد که باعث شده این شهر را از ساعت 12 شب به بعد در خاموشی مطلق قرار دهد و آن هم بستن اجباری مغازه‌ها از ساعت 12 شب به بعد است.
به گزارش اقتصادآنلاین، تعادل نوشت: واقعا چه لزومی دارد که یک کلان‌شهر در یک ساعت معین بطور کامل خاموش شود و شهروندان بالاجبار ساعت 12 شب به بعد راهی خانه‌های خود شوند. بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند پس از استراحتی کوتاه در منزل برای تفریحی اندک به خیابان‌های شهر بروند اما با بسته شدن مغازه‌ها در ساعت پایانی شب عملا این امکان برای آنها وجود ندارد. بسیاری از ما شاهد بوده‌ایم که برخی فست‌فود‌ها و رستوران‌ها با وجود اینکه سفارش غذا گرفته‌اند اما به دلیل شلوغی قبل از ساعت 12 موفق به سرویس‌دهی نشده و با ترس و لرز کرکره مغازه را پایین کشیده و به شکل پنهانی کارشان را انجام می‌دهند. این در حالی است که ماموران تعزیرات نیز درست زمانی که عقربه‌های ساعت روی عدد 12 می‌ایستند در سطح شهر مشغول فعالیت شده و بعضا با لحن نه چندان مناسب به مغازه‌داران و فروشندگان تذکر می‌دهند.
بسیاری از خانواده‌ها به دلیل ترافیک و آلودگی ترجیح می‌دهند، شب‌ها تهرانگردی و تفریح کنند اما به دلیل خاموشی مطلق و اجباری در ساعت 12 شب، مجبورند قبل از ساعت 12 به این شبگردی پایان دهند که همین امر نیز باعث ترافیک در شهر، آن هم در ساعات 10 تا 12 شب می‌شود که این ترافیک در روزهای قبل از تعطیلی بسیار بیشتر است. گفته می‌شود این قانون برای حفظ امنیت شهروندان اجرا می‌شود. اما آیا شهری که پس از ساعت ۱۲ شب به خانه ارواح می‌ماند، امن‌تر است یا شهری که هویت زنده خود را حفظ کند؟ چنانچه به ناچار فردی از افراد خانواده پس از نیمه شب بخواهد به ضرورت بیرون برود، با این خیابان‌های سوت و کور، چطور جرات کند این کار را انجام دهد؟ این موضوع برای مسافرانی که شب هنگام خسته و گرسنه به تهران می‌رسندبه مراتب بدتر است.
دکتر کرامت‌الله زیاری استاد دانشگاه تهران در این باره اظهار کرد: برای تعریف منظر شبانه ابتدا به تعریف زندگی شبانه که مفهومی کلی‌تر را در بر می‌گیرد می‌پردازیم. کلیه اقدامات انسانی چه مادی و چه معنوی که برای ارتقای سطح کیفی زندگی و در ساعات شب درون جامعه انسانی رخ می‌دهد و موجب تداوم فعالیت جامعه و پویایی آن می‌گردد. زندگی شبانه آن جامعه را تشکیل می‌دهد. چه این جامعه می‌تواند یک محدوده، منطقه یا کل شهر باشد.
وی افزود: از آنجا که وسعت شهرها و تنوع کاربری‌های گسترده در آنها باعث پراکندگی زندگی شبانه در نقاط مختلف می‌شود و به دلیل مخارج سنگین تامین روشنایی، امنیت و انرژی این اماکن؛ نقاط عطف فعالیتی که محل تجمیع چندین فعالیت شبانه باشند گره‌های فعالیت شبانه را تشکیل می‌دهند. به گفته وی، با توجه به تعریف منظر که آن را پدیده‌یی نسبی، پویا و عینی-ذهنی که حاصل تعامل انسان با طبیعت و جامعه با تاریخ می‌دانیم و از آنجا که منظر شبانه نیز در همین جامعه حادث می‌شود، می‌توان همین تعریف را برای منظر شبانه نیز تعمیم داد با این تفاوت که منظر شبانه در بین گره‌های فعالیتی شبانه و خطوط واصل بین آنها که انسان‌ها پیاده‌اند و مکث و گذر و عملکردهای مختلف در کنار هم جریان دارد به وجود می‌آید و توسط اصلی‌ترین عنصر کمی خود یعنی نورپردازی، قابل درک است.
زیاری با بیان اینکه بیشتر شهرهای بزرگ دنیا شب‌ها تعطیل نمی‌شوند و بسیاری از فعالیت‌هایی که در روز انجام می‌شود، در شب نیز این فعالیت‌ها ادامه می‌یابد، گفت: در این شهرها فعالیت اماکن تفریحی، رستوران‌ها، سینماها و مکان‌هایی نظیر اینها در شب بعد از تعطیلی شرکت‌ها، ادارات و کارخانه‌ها رونق بیشتری دارد. زیرا شهروندان بعد از فراغت از کار و استراحتی کوتاه در منزل ترجیح می‌دهند برای صرف شام به بیرون از منزل بروند و این موضوع منجر به زنده بودن شهر در شب‌ها می‌شود. وی با بیان اینکه تهران شب‌های تاریک و خلوتی دارد، اظهار کرد: نمونه این شهرها سئول در کره‌جنوبی است. شب‌ها بازاری به نام بازار زنان در این شهر وجود دارد که کالا و اجناس زنانه در آن جا خرید و فروش می‌شود و تا صبح مردم به خصوص خانم‌ها برای خرید مایحتاج خود در این بازار تردد می‌کنند. با انجام برنامه‌ریزی می‌توان چنین بازارهایی در تهران نیز راه‌اندازی کرد.
وی با بیان اینکه یکی از راه‌های زنده کردن شب‌های شهر پارک‌ها و بوستان‌ها و روشنایی بوستان‌ها و خیابان‌هاست، ادامه داد: امنیت مکان‌های عمومی از جمله پارک‌ها در شب تاثیر مهمی در جذب شهروندان دارد و درصورتی که این مهم تامین شود شهروندان نیز برای فرار از روزمرگی‌های خود و برای کمی تنوع به این اماکن می‌روند. البته اکنون امنیت وجود دارد اما برای بعد از نیمه شب هم این امنیت باید توسط نهادهای مربوطه تامین شود.
وی در این باره تصریح کرد: تهران کلان‌شهری است که برای دستیابی به جامعه‌یی پایدار، باید توجه به منظر شبانه را معطوف به ظرفیت‌هایی کند که بتواند زندگی شبانه مورد نیاز اقشار مختلف جامعه را پوشش دهد و آنها را در مسیری نظارت شده قرار دهد که برای دیگر کارکردهای شهری ایجاد مزاحمت نکند. منظری که فهم کلی شهروندان از شهر را بهبود بخشیده تا نقشه‌های ذهنی مناسبی را برایشان ایجاد سازد. فعالیت شبانه را در ادامه روز پیوند بزند، هویت هر یک از مناطق مختلف شهر را تامین کرده و در نهایت زیرساختی برای استقرار شهری پایدار فراهم آورد. این استاد دانشگاه معتقد است، زنده کردن شب‌های تهران نیاز به برنامه‌ریزی دارد تا به لحاظ اجتماعی، اقتصادی و گردشگری فعال شود. دستگاه‌های مسوول هم باید این موضوع را پذیرفته و در جهت توسعه این امر تلاش کنند.
زهرا نژادبهرام، عضو هیات رییسه شورای شهر نیز با تاکید بر اینکه شب‌مردگی برای تهران تبعات منفی اقتصادی و اجتماعی دارد، گفت: شب‌مردگی شهر تهران در برخی محله‌ها مانند مرکز شهر، بازار، لاله‌زار و برخی محلات منطقه 7 نمود بیشتری دارد. برای مثال، خیابان قزوین که بورس فروش تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی است بعد از تعطیلی مغازه‌ها بسیار خلوت شده و در روزهای تعطیل تردد در این اماکن برای شهروندان احساس ناامنی را به وجود می‌آورد. برخی پیشنهاد می‌کنند این خیابان‌ها تبدیل به بورس‌های مختلف شوند که من خیلی با این موضوع موافق نیستم. زیرا این بورس‌ها با توجه به نوع کالایی که درآن ارائه می‌شود، ساعات کار مشخصی دارند و حتی ممکن است مانند خیابان ملت یا اکباتان تک جنسیتی هم بشوند و در نهایت منجر به یک دغدغه اجتماعی شوند.
فعالیت 24 ساعته نادر است
بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا منظر شبانه زنده دارند و مراکز تفریحی و گردشگری آنها تا صبح پذیرای شهروندان است. این در حالی است که نژادبهرام معتقد است اینگونه نیست و شهرهای بزرگ نیز در ساعت مقرر تعیین شده خاموش می‌شوند. البته ممکن است برخی مغازه‌ها باز باشد اما 24 ساعته فعال بودن در کمتر شهری وجود دارد.
عضو هیات رییسه شورای شهر با تاکید بر اینکه باز بودن شهر در ساعات بعد از نیمه شب چالش‌های دیگری را پیش‌روی شهروندان قرار می‌دهد، تصریح کرد: این موضوعی است که باید بررسی‌های زیادی از جهات گوناگون درباره آن صورت گیرد.
وی در پاسخ به اینکه باز بودن مغازه‌ها تا پاسی از شب می‌تواند به بهبود منظر شبانه تهران کمک کند و آن را از شب‌مردگی نجات دهد، گفت: چندان با این موضوع موافق نیستم. اینکه یک مغاه‌دار بخواهد تا صبح مغازه‌اش را باز نگه دارد به معنای دوری وی از خانواده است. در واقع با این کار برای از بین بردن یک مشکل معضل اجتماعی دیگر به وجود خواهیم آورد و فضای خانواده دچار چالش می‌شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا مدیریت کنونی شهر برای حل معضل شب‌مردگی برخی مناطق تهران برنامه‌یی دارد یا خیر، اظهار کرد: بله در این خصوص برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است و در گام اول خیابان 30 تیر که بعد از ساعت 5 بعدازظهر عملا خالی از تردد می‌شد با حضور اغذیه‌فروشان شکل دیگری به خود گرفته و تا پایان شب شاهد حضور شهروندان در این خیابان تاریخی هستیم. اما تاکید می‌کنم نباید به بهانه زنده کردن منظر شبانه تهران خیابان‌ها را به بورس اجناس تبدیل کنیم.
به گفته وی، خلوت بودن برخی مناطق جنوبی و مرکزی شهر به خصوص در فصول سرد سال که هوا زودتر تاریک می‌شود آثار سوء اجتماعی دارد. بنابراین باید ظرفیت‌های موجود در این مناطق را فعال کرد تا حفره‌های ناامن موجود از بین برود.
مسوولان در شرایطی دلیل خاموشی تهران را ایجاد امنیت شهروندان عنوان می‌کنند که شهروندان تجربه ماه رمضان و باز بودن بسیاری از مغازه‌ها تا زمان سحر را دارند. این موضوع همواره با استقبال شهروندان مواجه شده وبه لحاظ امنیتی هم مشکلی به وجود نمی‌آید. واقعیت این است که سبک زندگی در کلان‌شهرها می‌طلبد تا شهروندان زمانی برای تفریح ولو در حد رفتن به یک رستوران یا حتی اغذیه‌فروشی داشته باشند، امکانی که اکنون به دلیل خاموشی اجباری شهر از شهروندان دریغ شده است.
نتایج پژوهشی که مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در رابطه با وضعیت روشنایی تهران انجام داده است، مشخص می‌کند: پایتخت ایران جزو معدود کلان‌شهرهای جهان است که فعالیت در آن فقط به ساعات اداری – طول روز- محدود است در حالی که ساکنان عمده شهرهای بزرگ دنیا حتی کشورهای اسلامی، بخشی از فعالیت‌هایشان در حوزه خرید، تفریح، ورزش و گردشگری را در زمان شب انجام می‌دهند بطوری که حجم ترددهای شبانه درون‌شهری در آنها (مثلا در دوبی) دست‌کمی از روز ندارد.
شهرهایی که دچار تعطیلی شبانه هستند، عملا یک‌سوم زمان زنده شهر را از کاربران و شهروندان دریغ می‌کنند و به همین نسبت کاهش روابط اجتماعی، کاهش رشد اقتصادی را در شهر با خود به همراه می‌آورند. برای مقابله با چنین اتفاقاتی می‌توان به توسعه فضای شهری شبانه و توزیع متناسب فضاهای شبانه در سطح شهر پرداخت تا بسیاری از مردم با دسترسی آسان به چنین فضاهایی برای استفاده از چنین فضاهایی بتوانند نیازها و خواسته‌های خود را برآورده سازند و محدودیتی در روابط و خواسته‌های خود نداشته باشند.
یکی از فوایدی که شهرهای بدون تعطیلی به ارمغان می‌آورند، رشد اقتصادی است. در چنین شهرهایی تمام 24 ساعت روز در اختیار کاربران است و می‌توانند بازه زمانی اقتصادی خود را گسترش دهند. در شهری که فعالیت‌های شبانه و روابط اجتماعی مردم محدود به زمان مشخصی نیست، بسیاری از ترددهای روزانه کاسته می‌شود و در نتیجه آلودگی و ترافیک نیز به میزان قابل توجهی کم خواهد شد و همچنین شهر تهران می‌تواند با چنین راهکارهایی زمان‌های تاریک را از بزه و ناامنی خالی کند و امنیت را به شب‌های تهران هدیه دهد. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان شهری معتقدند ارتقای هویت شبانه شهر، افزایش امنیت اجتماعی با حضور مردم در فضاهای شهری، ارتقای سطح گردشگری شبانه و کمک به اقتصاد پایدار شهری، بهبود نورپردازی شبانه شهر و از بین بردن آلودگی‌های نور از جمله آثار مثبت لایحه روشنایی و نورپردازی فضاهای شهر تهران است. همچنین استفاده از پتانسیل‌های زیست شبانه برای بازآفرینی هویت شهری، توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فراغتی شهر و سرزندگی شبانه شهر برای شهری مانند تهران ضرورتی غیرقابل انکار است.
امکان فعالیت 24 ساعته فراهم شود
زهرا صدراعظم نوری رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری نیز در پاسخ به اینکه آیا کلان‌شهر تهران قابلیت تبدیل به یک شهر 24 ساعته شدن را دارد یا خیر عنوان کرد: نوع فعالیت مراودات، مناسبات در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها با شهرهای کوچک بسیار متفاوت است. بسیاری از کلان‌شهرهای دنیا به شکل 24 ساعته فعال هستند و گروه‌های مختلف شهروندان در آن فعالیت می‌کنند. شهر تهران نیز باید متناسب با ویژگی‌های خودش تعریف شده و سازو کارهای متناسب با این شهر فراهم شود. در واقع باید شرایطی مهیا شود تا تمام گروه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی که قصد فعالیت در این شهر رادارند بتوانند در مقاطع مختلف 24 ساعت به فعالیت خود بپردازند. رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری در پاسخ به اینکه گفته می‌شود دلیل خاموشی شهر تهران ایجاد امنیت برای شهروندان است آیا این دلیل خوبی برای خاموشی شهر تهران است یا خیر، اظهار کرد: در این زمینه باید ضوابط را بررسی کرد و دید که تا چه اندازه امکان فعالیت شبانه در شهر وجود دارد. آن چه واضح است شهرداری در معابر عمومی امکان ورود دارد و باید در این فضاها امکان و ایمنی لازم را برای تردد شهروندان فراهم کند. وی نورپردازی شهر را یکی از آیتم‌های تاثیرگذار در زندگی شبانه شهر برشمرد و گفت: در یک نظرسنجی از شهروندان تهرانی درباره مشکلات شهر سوال شده بود، یکی از مواردی که شهروندان به آن توجه نشان داده و در سطح بالایی به آن اشاره کرده بودند به وضعیت نورپرداری شهر بر می‌گشت. شهروندان به دلیل نبود نورپردازی مناسب و روشنایی کافی در بسیاری از مناطق، هنگام شب احساس نا امنی می‌کنند و این موضوع تبدیل به یک معضل شده است.
وی ادامه داد: براساس این نظرسنجی و نیز در خواست‌های شهروندان بحث نورپردازی و منظر بصری شبانه شهر یکی از نیازهای شهروندان به شمار می‌رود که به پویایی، نشاط، تحرک و زیبایی شهر کمک می‌کند. از سوی دیگر نبود یک نظام منسجم نورپردازی و روشنایی کافی می‌تواند در شهروندان احساس وحشت و ناامنی ایجاد کرده و در درازمدت آن محل یا منطقه خالی از سکنه و هر گونه رفت و آمد شود. همانند آنچه در منطقه بازار تهران به وجود آمده است. وی ادامه داد: بهترین روش این است که در خیابان‌های اصلی و عمومی نورپردازی به گونه‌یی باشد که امکان تردد تسهیل شده تا شهروندان بتوانند در شرایط مناسب و ایمن تردد کنند. همچنین با نورپردازی مناسب جلوی بزهکاری و ناامنی گرفته می‌شود.
وی ادامه داد: بهترین راهکار برای رفع شب‌مردگی تهران این است که در محله‌های مختلف ترکیبی از سکونت و کار ایجاد شود تا تعادل مورد نظر به وجود آید و شهر از حالت مردگی خارج شود. این موارد باید در طرح تفضیلی بررسی و در بازنگری طرح تفضیلی مورد تجدید نظر قرار گیرد.
خاموشی شهر تهران در برخی مناطق نمود بیشتری دارد. مناطق مرکزی و جنوب شهر تهران و درحتی برخی مناطق شمالی مانند منطقه 6 با تعطیلی ادارت و شرکت‌ها هیچ گونه ترددی صورت نمی‌گیرد و این موضوع رفت و آمد را برای ساکنان این محله‌ها سخت کرده است. بنابر آمارها بسیاری از ساکنان این مناطق به همین دلیل محل زندگی خود را ترک کرده و به مناطق دیگر کوچ کرده‌اند و در نتیجه شرایط برای باقی ساکنان به مراتب سخت تر شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که در چهار منطقه ۶، ۷، ۱۱ و ۱۲ شهر تهران که هسته پایتخت را شکل داده‌اند، فقط ۱۳ درصد از کل جمعیت ۸ میلیون و ۱۷۶ هزار نفری این کلا نشهر در آنها سکونت دارند و بطور متوسط ۲۵۰ هزار نفر در هر یک از این ۴ منطقه شهری ساکن هستند، این در حالی است که متوسط حجم ساکنان مناطق اطراف هسته مرکزی، بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر است و در برخی از این مناطق، شتاب تبدیل ساختمان‌های مسکونی به مجتمع‌های اداری شیب تندی یافته است و چهره غالب محدوده مرکزی تهران که در گذشته کاملا مسکونی بود، هم‌اکنون به محل کار و فعالیت تبدیل شده است.
منطقه ۱۲ تهران نمونه محقق شده از پدیده شب‌مردگی در پایتخت است که اکنون انواع معضلات اجتماعی در منطقه ۱۲ همچون محله هرندی یا در بافت‌های تاریخی این منطقه را شاهد هستیم. این منطقه اگرچه جزو هویت و پیشینه تهران است، اما افزایش تعداد بناهای تاریخی خالی از سکنه، این محلات را آماده بروز آسیب‌های اجتماعی کرده است. آمارهای رسمی حاکی است، در فاصله سال‌های 90 تا 92، تحت‌تاثیر تغییر کاربری ساختمان‌های مسکونی به عمدتا اداری و بعضا تجاری در مناطق مرکزی شهر تهران، بین یک تا 3هزار نفر از جمعیت هر یک از 4 منطقه شکل‌دهنده هسته شهر کاسته شده است.
مدیریت قبلی شهر تهران برای مهار پدیده «تخلیه جمعیتی» در مرکز پایتخت، فاز اول طرح «احیای محدوده مرکزی» در مناطق حدفاصل 4 بزرگراه اصلی را آغاز کرد. این طرح در کلان‌شهرهای دنیا با عنوان DownTown پیاده شده و در تهران طی 5 فاز، با هدف نجات دست‌کم 4 منطقه از «شب‌زدگی» و تغییر چهره مرکز شهر از کار و فعالیت به محیط‌‌های گردشگری، عملیاتی می‌شود.
تغییر کاربری واحدهای مسکونی
محمد سالاری رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر با اشاره به تحقیقات انجام شده توسط کمیسیون شهرسازی در خصوص شب‌مردگی شهر تهران از شب‌مردگی تدریجی برخی محلات از جمله منطقه 6 خبر داده و گفته بود: آماری که شهرداری منطقه 6 به شورا ارائه کرده، نشان می‌دهد که طی چند سال اخیر در این منطقه حجم تغییر کاربری‌های مسکونی به اداری 55 درصد رشد داشته است و همین امر سبب می‌شود به تدریج کل منازل مسکونی این منطقه به دلیل نیازهایی که از سوی سازمان‌ها برای ایجاد شرکت‌های اداری و خدماتی وجود دارد تخلیه و تغییر کاربری داده شود.
به گفته وی مجموعه مدیریت شهری باید نسبت به این موضوع تصمیم‌گیری اساسی انجام دهد و این تهدید را در نظر داشته باشد. لازم است صدور مجوزهای تغییر کاربری‌های مسکونی به اداری در کوچه‌ها و محلات مسکونی مناطق مرکزی شهر محدود شود؛ چراکه بر مبنای طرح تفصیلی راسته‌ها و بورس‌های تجاری و اداری به شکل مستقل از محلات مسکونی تعریف شده‌اند.
اما از آنجا که چنین تغییر کاربری‌هایی از یکسو برای مالکان توجیه اقتصادی دارد و از سوی دیگر شهرداری در کوتاه‌مدت می‌تواند منابع مالی خوبی از این محل کسب کند به صورت گسترده اتفاق می‌افتد؛ البته در بلندمدت هزینه‌های زیادی را بر شهر و مدیریت شهری تحمیل خواهد کرد. قرار است کمیته‌یی با حضور صاحب‌نظران برای تدوین راهکارهای جلوگیری از ایجاد شب‌مردگی در مناطق مرکزی شهر تشکیل شود. محمد حقانی عضو سابق شورای شهر تهران نیز در این باره گفت: هنوز راهکار پارلمان شهری برای حل مشکل شب‌مردگی پایتخت چندان جدی گرفته نشده است. قرار بود یک سال پس از تصویب طرح جامع روشنایی و نورپردازی فضاهای شهری در شورا «نقشه جامع نورپردازی شهری» به همراه چارچوب‌ها، ضوابط و معیارهای کلی نورپردازی شهری برای هماهنگی در اجرای طرح‌های مختلف در سطح شهر تهیه شود. اما در شورای قبلی به این موضوع رسیدگی نشد. وی ادامه داد: شب‌مردگی تهران حاصل تصمیمات اشتباه مدیران شهری در دوره‌های گذشته است که با صدور مجوزهای ساخت و ساز تجاری در بخشی از مناطق شهر رسما باعث تخلیه این مناطق از سکنه شدند. عدم وجود نشاط شهری در تهران به وضوح دیده می‌شود. حقانی ادامه داد: متاسفانه شاهد هستیم منطقه 12 به مرکزی امن برای معتادان متجاهر تبدیل شده است و شهرداری عوض پرداختن به موضوعاتی نظیر رفع شب‌مردگی مناطق به این موضوع دامن زده است. در واقع شهرداری به کارهایی که در حوزه تخصص‌اش نیست ورود پیدا کرده است. شهرداری وظیفه جمع کردن معتادان را ندارد و باید به نهادهای متولی این امر کمک کند. اینکه مجموعه بهاران را در داخل مناطق ایجاد کرده‌اند در دل شهروندان ایجاد رعب و وحشت می‌کند. وی تاکید کرد: شب‌مردگی ریشه‌های عمیق و علل متفاوت دارد که هر کدام جای بحث دارد یکی از این مشکلات به عدم نورپردازی مناسب شهر بر می‌گردد. کسبه می‌توانند در شادابی شهر نقش داشته باشند. این را هم باید در نظر داشت که ساعت کار در همه جای دنیا برای کسبه وجود دارد و اینکه شهر را 24 ساعته فعال کنیم لزوما منجر به شادابی شهر نمی‌شود.
