گروکشی ترامپ در خاورمیانه

به نظر در سال جدید نیز در بر همان پاشنه خواهد چرخید. هنوز مدت زیادی از تصمیم جنجالی ترامپ درخصوص بیت‌المقدس نگذشته است که  او بار دیگر با اظهارات خود باعث تقویت احساسات ضدآمریکایی در فلسطین و مناطق اشغالی شد. ترامپ روز گذشته اعلام کرد در صورت عدم تمایل فلسطینی‌ها برای تداوم روند صلح، کمک‌های نقدی ایالات متحده به آنها را قطع می‌کند. او در توییتی در همین رابطه نوشته، ایالات متحده در قبال صدها میلیون دلار کمک، هیچ قدردانی و احترامی از فلسطینی‌ها ندیده است.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، رئیس‌جمهور آمریکا همچنین با دفاع از تصمیم خود در به‌رسمیت‌شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، این حرکت را به مثابه برداشتن مانعی بزرگ از سر راه مذاکرات صلح توصیف کرده است. کاخ سفید در حالی از تلاش برای حل مناقشه اسرائیلی-فلسطینی دم می‌زند که فلسطینی‌ها آمریکا را از صلاحیت کافی برای میانجیگری برخوردار نمی‌دانند. از نظر آنها، تصمیم به انتقال سفارت آمریکا در اسرائیل از تل‌آویو به بیت‌المقدس، بی‌طرفی این کشور را زیر سؤال برده است. در واکنش به همین تصمیم بود که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین اعلام کرد که هیچ طرحی از سوی آمریکا را برای صلح در خاورمیانه نخواهد پذیرفت و در ادامه نیز از بیت‌المقدس به عنوان پایتخت ابدی کشور فلسطین یاد کرد.

اولین پیامد تهدید ترامپ، بیش از پیش شکرآب‌شدن روابط کاخ سفید و تشکیلات خودگردان خواهد بود. سخنگوی محمود عباس در پاسخ به ادعای قطع کمک‌های مالی صراحتا خاطرنشان کرد که بیت‌المقدس فروشی نیست. بنا بر گزارش گاردین، در همین رابطه تحرکاتی از سوی فلسطینی‌ها در جهت تحریم روابط دیپلماتیک با دولت ترامپ و همچنین سازمان‌های مردم‌نهادی که از آمریکا کمک مالی دریافت می‌کنند، دیده می‌شود. این در حالی است که میری رگو، وزیر فرهنگ اسرائیل با دفاع از اظهارات ترامپ، فلسطینی‌ها را به ریاکاری متهم کرده است. بنا بر گفته تنی‌چند از مقامات فلسطینی، ترامپ در قبال به‌رسمیت‌شناختن بیت‌المقدس، وعده گرفتن چند قرارداد انحصاری را از اسرائیلی‌ها گرفته است و به همین علت تا پای جان بر موضع خود اصرار خواهد ورزید. سازمان آزادی‌بخش فلسطین نیز به رسمیت شناخته‌شدن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی ترامپ را نه‌تنها نقض قوانین بین‌المللی بلکه مهر تأییدی بر اشغال غیرقانونی این کشور از سوی اسرائیل دانسته که مانعی بزرگ بر سر راه فرایند صلح ایجاد کرده است.

خط و نشان ترامپ

البته فلسطینی‌ها تنها کشوری نیستند که در روزهای اخیر از سوی ترامپ به قطع کمک‌های مالی تهدید می‌شوند؛ روز دوشنبه نیز پاکستان از سوی رئیس‌جمهور آمریکا به قطع کمک‌های مالی تهدید شده بود. البته در توییت اخیر ترامپ، مسئله از پاکستان و فلسطین فراتر رفته است. او در توییت خود این‌طور نوشته است: «این فقط پاکستان نیست که ما در ازای هیچ به آنها میلیاردها دلار پرداخت می‌کنیم، بلکه کشورهای بسیار دیگری نیز وجود دارند». تهدید ترامپ بعد از اظهارات اخیر نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل صورت گرفت که عنوان کرده بود ایالات متحده کمک‌های خود به آژانس امداد پناه‌جویان فلسطینی سازمان ملل را متوقف خواهد کرد.

این آژانس برنامه‌هایی را در زمینه آموزش، سلامت و دیگر مسائل اجتماعی اداره می‌کند. ایالات متحده به عنوان بزرگ‌ترین حامی مالی این آژانس، به‌تنهایی ٣٠ درصد بودجه این آژانس را تأمین می‌کند. بنابراین قطع این کمک می‌تواند ضربه بزرگی به طرح‌های حمایتی این سازمان وارد کند. البته کمک‌های مالی آمریکا به همین جا خلاصه نمی‌شود و یکی از دریافت‌کنندگان اصلی کمک‌های آمریکا در طرف فلسطینی، نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان است. کمک مالی ایالات متحده به فلسطینی‌ها رقمی معادل ٢٦٠ میلیون دلار است که علاوه بر این، ٥٠ میلیون دلار نیز برای حمایت از نیروهای امنیتی در فلسطین هزینه می‌شود.  نیکی هیلی در جریان یک نشست خبری صراحتا عنوان کرد مادامی که فلسطینی‌ها به پای میز مذاکره برنگردند، ترامپ موافق تداوم این کمک‌های مالی نیست.

در حال حاضر، جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ، مأموریت ازسرگیری مذاکرات صلح میان فلسطینیان و اسرائیلی‌ها را برعهده دارد؛ مسئله‌ای که با انتقادهای زیادی همراه بوده است. البته انتخاب یک وکیل طرفدار شهرک‌سازی اسرائیلی‌ها در مناطق اشغالی به نام دیوید فریدمن نیز مزید بر علت شد تا انتقادها از دولت ترامپ درخصوص سیاستش در قبال نزاع فلسطینی-اسرائیلی بالا بگیرد. به نظر تصمیم اخیر ترامپ برای قطع کمک‌های مالی به تشکیلات خودگردان و آژانس امداد پناه‌جویان فلسطینی سازمان ملل را نیز باید قطعه دیگری از پازل عدم آگاهی ترامپ از مکانیسم ظریف حفظ صلح نسبی میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها دانست. در رویکرد دولت کنونی آمریکا دو چیز واضح است؛ نخست اینکه این دولت کمک‌های مالی خارجی را شکلی از اهرم فشار می‌داند و همچنین توسل دولت‌های قبلی آمریکا به راهبرد سنتی مذاکره برای رسیدن به صلح را خطا و محتوم به شکست می‌داند.

تشکیلات خودگردان در نقطه بدون بازگشت

شاید در نگاه نخست قطع کمک‌های مالی به نفع اسرائیلی‌ها به نظر‌ آید، اما این آتشی است که دودش به چشم خود اسرائیل نیز خواهد رفت. در حال حاضر فقیرترین و محروم‌ترین اقشار مردم فلسطین در اردوگاه‌های تحت حمایت آژانس امداد پناه‌جویان فلسطینی به سر می‌برند. این اردوگاه‌ها در مناطقی چون رام‌الله، جنین و کرانه باختری واقع شده‌اند که مأمن بسیاری از گروه‌های فلسطینی محسوب می‌شود. درواقع انتفاضه اول و دوم و همچنین جنبش‌های فتح و حماس از دل همین اردوگاه‌ها سربر آوردند. این در حالی است که از زمان انتفاضه دوم، بسیاری از سلاح‌ها همچنان در این اردوگاه‌ها و تحت‌نظر تشکیلات خودگردان باقی مانده است. مداخله ترامپ و نیکی هیلی می‌تواند وضعیت شکننده فعلی را که میان گروه‌های رادیکال و تشکیلات خودگردان ایجاد شده، برهم بزند. درواقع جامعه جهانی  به رهبری ایالات متحده برای سالیان متمادی است که با کمک‌های مالی خود تداوم فعالیت تشکیلات خودگردان را بیمه کرده‌اند و برهم‌زدن این وضعیت، تشکیلات خودگردان را در شرایط بغرنجی قرار می‌دهد. در همین رابطه، جرمی بن امی، از یک گروه لیبرال یهودی آمریکایی به نام «جی استریت» نیز قطع کمک‌های مالی آمریکا به فلسطینیان را تهدیدی مستقیم علیه امنیت و رفاه اسرائیل توصیف کرده است زیرا از نظر او، نیروهای امنیتی فلسطین نقش مهمی در مبارزه با تروریسم دارند. به نظر این مسئله‌ای است که هم ترامپ و هم هیلی از درک آن عاجزند یا اگر هم درک می‌کنند، خود را به آن راه زده‌اند.

درواقع ترامپ به فرایند صلح در خاورمیانه مانند معامله ملک نگاه می‌کند. همین درک سطحی از مذاکرات صلح باعث شده ترامپ، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین را به نقطه‌ای بدون بازگشت سوق دهد؛ نقطه‌ای که این تشکیلات دیگر چیزی برای ازدست‌دادن نخواهد داشت. رویه‌ای که کاخ سفید در قبال تشکیلات خودگردان و فلسطینی‌ها به کار گرفته، هیچ تفاوتی با اخاذی ندارد و با این اوصاف آمریکا نمی‌تواند مدعی میانجیگری در مذاکرات صلح و رسیدن به یک توافق نهایی شود. به نظر همان‌طور که یکی از مقامات تشکیلات خودگردان به گاردین گفته است، «ترامپ مسئله شرف را در نظر نمی‌گیرد؛ چیزی که فلسطینی‌ها برای آن حاضرند جانشان را بدهند».