هزینه سالانه فرسایش خاک در ایران بیشتر از درآمد نفتی

به گزارش المانیتور، خاک و آب جزو منابع طبیعی حیاتی هر کشوری محسوب می شوند و از عناصر کلیدی در زمینه کشاورزی هستند که بدون شک برای هر کشوری حیاتی به نظر می رسد. کارشناسان معتقدند، خاک حتی از آب هم مهمتر است، زیرا آب قابل بازیافت است اما خاک در کوتاه مدت قابلیت بازتولید ندارد.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، ایران کشوری کم آب با مساحت تقریبا 165 میلیون هکتاری است. از این میزان تنها 50 میلیون هکتار زمین قابل کشت است، اما کمتر از دو پنجم از این میزان یعنی 18 میلیون هکتار در حال حاضر برای مقاصد کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. مابقی به دلیل کمبود منابع آبی بدون استفاده رها شده است. متاسفانه، به دلیل استفاده بیش از حد از آفت کش ها و کودهای شیمیایی آلودگی همین منابع محدود خاکی را نیز تهدید می کند، در حالی که آلوده کننده های صنعتی و استفاده از آب شور موجب کاهش کیفیت خاک و پایین آمدن حاصلخیزی آن می شود.

عامل دیگری که تهدیداتی جدی را متوجه منابع خاکی ایران می سازد، فرسایش است، اما نه فرسایش از نوع طبیعی. فرسایش خاک در ایران در مرحله نخست تحت تاثیر عناصر مشخصی اتفاق می افتد که می توان آنها را به عوامل طبیعی (باد و آب) و عوامل ناشی از فعالیت های انسانی تقسیم بندی کرد. از آنجایی که اکثر مناطق ایران خشک هستند، وزش بادهای شدید موجب آسیب دیدن خاک می گردد، در حالی که آب نیز در مناطق کوهستانی و به ویژه شیب های تند خاک را فرسایش می دهد.

گروه دوم از عواملی که در ایران موجب فرسایش خاک می شوند، شامل فعالیت هایی نظیر کشاورزی، معدن کاری، ساخت و ساز، قطع درختان و چرای بیش از حد دام هستند. به ویژه قطع درختان و چرای بیش از حد موجب کاهش پوشش گیاهی می شود که عامل تسریع در فرسایش خاک است. در اثر فعالیت های ساخت و ساز، پوشش خاک از بین می رود و در مناطقی نیز آسیب می بیند اما مورد ترمیم قرار نمی گیرد. کشاورزی در شیب های تند، حفر معدن با استفاده از روش های نامناسب و یا قدیمی و استفاده بیش از حد از منابع آبی زیرزمینی نیز می تواند جزو عوامل اصلی در آسیب دیدن منابع خاک محسوب شود.

فرسایش خاک موجب کاهش باروری و حاصل خیزی خاک شود که منجر به کاهش کیفیت و افت تولید محصولات کشاورزی می گردد. در عین حال، زمانی که کیفیت زمین کاهش می یابد، توانایی اش برای نگهداری آب نیز کم می شود و این موجب تشدید وقوع سیل می شود. در ایران، علاوه بر عوامل منفی پیش گفته، فرسایش خاک همچنین موجب ایجاد یک بجران زیست محیطی دیگر یعنی ریزگردها در بسیاری از نقاط کشور به ویژه استان های جنوبی و جنوب غربی نظیر خوزستان شده است.

هرچند فرسایش خاک یک موضوع جهانی است، اما ایران یکی از بالاترین نرخ های فرسایش خاک در جهان را داراست و برخی گزارش ها نشان می دهد که ایران با دارا بودن ارقام فرسایش سالانه 2 تا 4 میلیارد تی، دومین کشور از نظر فرسایش بالای خاک در جهان است که تقریبا 4 برابر متوسط جهانی است. این موضوع نه تنها از نظر بروز چالش های مهم زیست محیطی هزینه های زیادی بر کشور تحمیل می کند، بلکه به اقتصاد ایران نیز در ابعاد گسترده ای آسیب می زد. اگر ارزش هر تن خاک را 28 دلار براورد کنیم، هزینه فرسایش خاک در ایران به 56 میلیارد دلار می رسد که بالاتر از کل درآمد نفتی کشور است که در سال 2016 به 41.123 میلیارد دلار رسید.

هرچند اقدامات انجام گرفته از سوی دولت، امیدهایی را برای حفاظت بهتر از منابع خاکی کشور ایجاد کرده است، اما به عقیده برخی کارشناسان این اقدامات کافی نیست و عموم مردم باید خود را در قبال حفاظت از خاک کشور متعهد احساس کنند.