طرح ترافیک؛ ایده پول‌ساز و دود‌ساز
دعا کردیم باد بیاید، زلزله آمد و دعا کردیم زلزله نیاید، باران آمد. این یعنی اینکه خدا همچون همیشه و در تمام تاریخ صلاح ما را بهتر از خودمان می‌داند. زلزله می‌آید که از شهر خارج شویم و وقتی خارج شدیم باران می‌آید که وقتی برگشتیم هوا آن باشد که با دعای فلان و بهمان این‌طور نمی‌شد.
بارها گفته‌ایم که آلودگی هوا اولویت‌دار‌‌ترین موضوع شهر تهران است و اگر در ارتباط با آن اقدامی صورت نگیرد به راحتی جمله چند شب پیش مهران مدیری در دورهمی، «همین‌طوری کنار هم آروم می‌میریم» رخ می‌دهد و این شوخی نیست. برای اثباتش هم نیاز به معادلات پیچیده نیست، ماسک روی صورت شهروندان و بیماران تنفسی روی تخت بیمارستان‌ها گواه این مدعاست.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، ایجاد محدودیت ساده‌ترین راه و سهل‌الوصول‌ترین سیاستی است که می‌تواند و توانسته از سوی مسئولان سازمان حفاظت از محیط‌زیست برای مقابله با این معضل خطرناک ارائه شود. فارغ از نتیجه‌ای که داشته یا نداشته است اما همین مختصر فعالیت و ساده‌ترین راهی که مسئولان شهری و کشوری جهت مقابله با آلودگی هوا و مشکلات مختلف اعمال کرده‌اند هم در حال چابک‌سازی است. چابک‌سازی به چه معنا، به این معنا که یکی از این محدودیت‌ها در شهر تهران به نام محدودیت‌های ترافیکی در حال تغییر و تحولاتی است که ثمربخشی آن وابسته به پول است. بله پول، چیزی که از ابتدای اختراع تا به امروز دیوار حائل بین خیلی از بهره‌برداری‌ها و ممنوعیت‌ها بوده و حالا مدیریت شهری تهران آن را ملاک سیاست‌های خود قرار داده است.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران از پیشنهاد حذف آرم طرح ترافیک سالانه خبر داد. این خبری بود که روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت و محتوای آن چنین شرحی داشت؛ «تهیه این طرح به‌منظور مدیریت بهینه ترافیک مناطق پرتردد پایتخت، از بین بردن رانت گروه‌های دارای سهمیه اخذ مجوز طرح ترافیک و عادلانه شدن میزان پرداختی‌ها براساس میزان تردد با خودروی شخصی در معابر شهر کلید خورده و در عین اینکه میزان پرداختی شهروندان بابت تردد در محدوده مرکزی شهر را به نحوی تنظیم می‌کند که هزینه بیشتر توسط کسانی پرداخت شود که بیشتر از خودروی شخصی و ظرفیت شبکه معابر استفاده می‌کنند، یک منبع درآمد پایدار برای شهرداری تهران ایجاد خواهد کرد.
در صورت اجرایی شدن این طرح به جای اینکه هزینه تردد در محدوده مرکزی شهر در ابتدای هر سال و در جریان فروش مجوز طرح ترافیک براساس یک تعرفه ثابت برای هر میزان استفاده و به ازای کل روزها و ساعات تردد اخذ شود، هزینه تردد خودرو در کل معابر شهر(و نه صرفا محدوده مرکزی پایتخت) به نسبت میزان تراکم ترافیک، فاصله از مراکز پرتردد شهر و زمان تردد در چند مرحله از استفاده‌کنندگان از خودروی شخصی اخذ خواهد شد. به این ترتیب که صاحبان خودرو دارای یک کارت اعتباری با قابلیت شارژ ریالی خواهند بود و هزینه تردد در معابر شهر به صورت مرحله به مرحله در هر ناحیه از شهر متناسب با هزینه پیش‌بینی شده برای همان ناحیه از شارژ کارت اعتباری آنها کسر خواهد شد. به‌عنوان مثال خودرویی که در شمال شهر حرکت خود را آغاز می‌کند، بابت تردد به سمت جنوب شهر تا محدوده میرداماد که تراکم ترافیک کمتر است، رقم کمتری می‌پردازد و در مرحله بعدی هزینه تردد تا محدوده میدان ونک قدری افزایش خواهد یافت و به همین ترتیب هر چه به مرکز شهر نزدیک‌تر می‌شود، تعرفه بالاتری می‌پردازد.»
مدیریت بهینه ترافیک، عدالت در میزان پرداختی‌ها، درآمد پایدار شهرداری و افزایش هزینه متناسب با منطقه تردد، کلید واژه‌های این اعلام شورای شهری‌ها بود که با یک نگاه دوباره و تامل بیشتر در اجرای چنین طرحی می‌توان تمام این کلیدواژه‌ها را نقض کرد.
ابوالفضل قناعتی، عضو سابق کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران با انتقاد از اجرای این طرح ابتدا به چرایی ایجاد محدودیت به صورت کلی پرداخت و گفت: «محدودیت یا محدوده یعنی اینکه با توجه به شرایط خاصی محل و منطقه‌ای خاص را ایجاد کنیم که اتومبیل‌ها بنا به ضرورت و با مجوز، اجازه ورود به آن را داشته باشند. حالا علت ایجاد چنین محدوده‌ای چیست؟ علت این است که تهران به دلیل دارا بودن حجم بالایی از اتومبیل در حال تردد با مشکلات عدیده‌ای روبه‌روست و این مشکلات به دلیل تمرکز مشاغل و ادارات در مرکز شهر معضلاتی را برای شهروندان ایجاد کرده است. آلودگی هوا، ترافیک و... مشکلاتی است که همواره گریبانگیر تهران و تهرانی‌ها بوده است و برای تقابل با این دست از مشکلات مدیریت شهری تصمیم گرفته است تا محدودیت‌هایی را در ساعاتی خاص برای تردد اتومبیل‌ها ایجاد کند.»
وی با اشاره به ایرادات وارد بر این طرح ادامه داد: «از نظر بنده این طرح با چند مشکل اساسی روبه‌رواست. انگیزه اصلی شهرداری و مجموعه مدیریت شهری از ایجاد چنین طرح‌هایی کسب درآمد پایدار و هنگفت است در حالی که این راه کسب درآمد یعنی معامله مصالح شهری و شهروندان با درآمدزایی و به فراموشی سپرده شدن اصل موضوع یعنی آلودگی هوا و معضل ترافیک.»
عضو سابق کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران اظهار داشت: «ایراد بعدی از این منظر قابل بررسی است که به‌عنوان مثال فردی بنابر اقتضائات شغلی مجبور به ورود به محدوده طرح ترافیک است و باید روزانه مبالغی را به خاطر این جریان بپردازد و جمع این پرداختی‌ها ماهانه مبلغ زیادی را شامل می‌شود و همین موضوع تاثیر مستقیمی روی فعالیت شغلی و اقتصادی او به‌عنوان یک کسبه خواهد داشت و به افزایش قیمت محصول او و جبران این هزینه خواهد انجامید و این یعنی بروز نوعی معضل اقتصادی غیرمستقیم.»
قناعتی در ادامه افزود: «ایراد سومی که می‌توان به این طرح وارد کرد و از جهتی می‌توان اصلی‌ترین آسیب اجرای چنین طرحی دانست، بی‌عدالتی اجتماعی است. تا به امروز افراد با هر طبقه اجتماعی و میزان درآمد و دارایی مجوز ورود به طرح را نداشتند، یعنی این‌گونه نبوده که «خب من کارت می‌کشم و وارد طرح می‌شوم» یعنی میزان هزینه مهم نیست و محدودیتی وجود ندارد اما حالا هرکسی که پولدار است بدون توجه به سایرین و بدون وجود محدودیت خاصی وارد طرح می‌شود و درنهایت پولش را می‌دهد. ایجاد چنین فضایی در نهایت به افزایش فاصله طبقاتی دامن خواهد زد.»
وی با بیان این نکته که سیاستگذاران شهری همواره در جهت تشویق مردم به عدم استفاده از وسایل حمل‌ونقل شخصی گام برداشته‌اند، افزود: «ایجاد و اجرای چنین طرحی در تضاد آشکار با سیاست‌های قبلی و فعلی سیاستگذاران شهری بوده است که مردم را به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی تشویق می‌کردند. این طرح به نظر من کارشناسی نشده است و فرصت‌ها و تهدید‌هایی که ایجاد می‌کند مورد مطالعه قرار نگرفته است.»
عضو سابق شورای شهر تهران با اشاره به سنت‌های قبلی در رابطه با ارائه طرح ترافیک به شخصی سوار‌ها خاطرنشان کرد: «در دوره‌های قبلی و در زمان شورای چهارم شهرداری، آماری مبنی‌بر تعداد اتومبیل‌ها و میزان آسیب‌هایی که تردد آنها در شهر ایجاد می‌کند در اختیار شورا می‌گذاشت و شورا با توجه به آن سقفی تعیین می‌کرد که شهرداری با نگاه به آن به فروش طرح به مردم اقدام می‌کرده است. شهرداری فعلی متاسفانه فقط به کسب درآمد می‌اندیشد و حتی راه صحیح این کسب درآمد را هم نمی‌داند، بر همین اساس درصدد درآمدزایی از هر حفره‌ای است.»
اعضای شورای شهر فعلی هم علی‌رغم تماس‌های بسیار طبق روال گذشته و موضوعات سابق پاسخگو نبودند تا تنها به پاسخ‌های مختصر آنها به خبرگزاری‌ها بسنده و این‌طور نتیجه‌گیری کنیم که اجرای این طرح‌ها بدون درنظر گرفتن تبعات ناشی از آنها نمی‌تواند اثرات مثبتی را برای شهر و شهروندان به دنبال داشته باشد و در تهرانی که هر روز طبقه‌ای خاص از اقشار مختلف جامعه دست به اعتراض جهت دریافت حقوق خود می‌زنند، فاصله طبقاتی و موضوعات بهداشتی و سلامت بیش از پیش دچار تزلزل و مشکل شود.
