نمی‌توانیم به دستگاه‌های اجرایی دستور دهیم
گفته می‌شود تا چند روز دیگر آلودگی شدید هوای تهران، با بارش‌های احتمالی، از بین خواهد رفت. ولی مسلما این آخرین روزهای آلودگی هوای پایتخت نخواهد بود.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اعتماد، چه‌بسا شهروندان پایتخت‌نشین تا پایان سال چندباری دوباره روزهای آلوده را تجربه کنند. در این بین یکی از نهادهایی که همواره مورد انتقاد مردم بوده و هست، شهرداری و مدیریت شهری است. شهروندان تهرانی انتظار دارند که شهرداری فکری برای حل مشکلات آلودگی هوا بکند. ولی از سویی شهرداری مدعی است که به تنهایی نمی‌تواند از عهده این امر برآید، ضمن آنکه معتقد است ورود به آلودگی هوا، جزو وظایف ذاتی آن نیست. اما اینکه این ادعا‌ها تا چه حد درست است و جایگاه شهرداری و مدیریت شهری در این آشفته بازار آلودگی چیست؟ سوالاتی هستند که زهرا صدراعظم‌نوری، رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران در این گفت‌وگو به آنها پاسخ داده است. گرچه این تحصیلکرده مدیریت محیط‌زیست در این مصاحبه مدعی است که شهرداری نقش کمتری از سایر نهادها برای مقابله با آلودگی هوا دارد.
الان حدود یک هفته است که مردم تهران به‌شدت با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند. اما آلودگی هوا تنها مختص امسال نیست. الان سال‌هاست که مردم با فرارسیدن پاییز و زمستان روزهای الوده زیادی را تجربه می‌کنند. دراین میان به نظر می‌رسد شهرداری به عنوان مدیریت شهری پایتخت باید نقش پررنگتری نسبت به سایر نهادها در مقابل این پدیده داشته باشد، ولی عملا چنین نیست و ما در چند سال اخیر اقدام خاص و ویژه‌ای از شهرداری و شورای شهر در مورد مقابله با آلودگی هوا نمی‌بینیم! ولی امسال و با روی کار آمدن شورا و شهردار جدید، مردم منتظر بودند تا زمستان ٩٦ شاهد روزهای آلوده کمتری باشیم. آرزویی که به نظر می‌رسد رویایی بیش نباشد. واقعا شهرداری و شورای شهر جدید تهران برای کاهش روزهای آلوده در پایتخت چه کرده‌اند؟
اصولا چه در جلسات ابتدایی کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای پنجم که در خرداد به صورت غیررسمی برگزار می‌شد و چه در جلسات رسمی کمیسیون که از پایان شهریورماه آغاز شد، اعضای کمیسیون تاکید ویژه‌ای بر آلودگی هوا داشته و دارند. چرا که پیش‌بینی می‌کردیم که امسال بازهم در زمستان شاهد وارونگی هوا باشیم. از همان زمان در جلساتی که داشتیم و مسوولان نهادهای مربوطه نیز در آن حضور داشتند، از آنها خواستیم که در صورت امکان روزهای آلوده را از قبل پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی کنند و اگر قرار است تعطیل کنند آن را از قبل اعلام کنند. فلسفه‌مان هم این بود که در صورتی که تعطیلی به مردم اطلاع داده شود، می‌توانند برای مسافرت برنامه‌ریزی کنند و از تهران خارج شوند. اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. یعنی می‌خواهم بگویم ما به فکر بوده‌ایم. ولی در مورد اینکه چند دستگاه در مورد بحث آلودگی هوا مسوولند، باید بگویم براساس قانون هوای پاک، ١٥ دستگاه مسوول پیگیری وضعیت آلودگی هوا و مسوول کنترل و کاهش آن هستند. در این قانون که در تابستان امسال ابلاغ شد، کاملا وظایف تک‌تک این دستگاه‌ها مشخص شده‌اند. ضمن آنکه سازمان محیط زیست نیز در این قانون به عنوان نهاد بالا دست نظارتی معرفی شده است. همین سازمان می‌توان از سایر سازمان‌های دست اندرکار بخواهد که چرا به وظایف خود عمل نکردید؟ در این میان نقشی که نمایندگان مجلس یا رسانه‌ها نیز می‌توانند داشته باشند کمتر از این ١٥ نهاد نیست. به خصوص نمایندگان تهران که به دلیل جایگاهی که دارند می‌توانند مطالبات شهروندان را بهتر و جدی‌تر از مسوولان و وزرا پیگیری کنند و حتی آنها را مورد بازخواست قرار دهند. درحالی که حیطه مدیریت شهرداری و شورای شهر بسیار محدودتر از دولت و مجلس است. ما نمی‌توانیم به سازمان‌های دیگر دستور دهیم و از آنها مطالبه داشته باشیم. ولی در عین حال ما نیز با شما موافقیم که این شرایط قابل قبول نیست و باید فکری اساسی برای آن کرد. کاری که ما می‌توانیم بکنیم برگزاری جلساتی با مدیران سازمان‌های دولتی و خارج از شهرداری برای ایجاد هماهنگی بین سازمانی است ولی همانطور که گفتم، ما نمی‌توانیم به آنها دستور بدهیم.
شما به همه اشاره کردید به جز وظایف خود شهرداری. درحالی که شهرداری به عنوان مدیریت شهری علی‌القاعده باید مسوولیت بیشتری در این زمینه داشته باشد.
ببینید، ما باید ببینیم که سهم مدیریت شهری در بحث آلودگی هوا چقدر است؟ اینکه امروز گفته می‌شود چرا شهرداری و شورا کاری برای حل مشکل آلودگی هوا انجام نمی‌دهد، کمی بی‌انصافی است. چون اتفاقا، شهرداری سهم کم و اندکی را در بین سازمان‌های مرتبط برای مقابله با آلودگی هوا برعهده دارد. نمی‌گویم این سهم مهم نیست بلکه می‌گویم این سهم کم است. عامل آلودگی هوای تهران چیست؟ منابع متحرک یا همان ماشین‌ها که منشا ٧٠ تا ٨٠ درصد آلودگی تهران هستند. کنترل و نظارت روی خودروها چقدر در حوزه وظایف شهرداری است؟ خودرو را چه کسی تولید می‌کند؟ چه افرادی وارد می‌کنند و چه کسانی استاندارد بودن‌شان را تایید می‌کنند؟ چه کسانی بنزین را تولید می‌کنند و بر کیفیت آن نظارت دارند؟ چه سازمانی مسوول نوسازی خودروهای فرسوده است؟... اینها در اختیار مدیریت شهری نیست. اما در عین حال مدیریت شهری باید تمام تلاشش را بکند تا حمل و نقل عمومی و به خصوص حمل و نقل ریلی یا همان مترو را به عنوان حمل و نقل «پاک» توسعه دهد. ما برای این امر، برنامه‌ریزی جدی کرده‌ایم. هم شهرداری و هم شورا عزمی جدی برای تحقق این مساله دارند. تمرکز مان هم روی افزایش واگن‌ها و تجهیزات است نه افزاش خطوط مترو. الان دولت مصوبه‌ای دارد که براساس آن باید ٢ هزار واگن برای کلانشهرها تامین کند. هزار واگن از این تعداد متعلق به تهران است. اگر دولت به تعهدش عمل کند و واگن‌ها تامین شود، ظرفیت مترو چند برابر امروز خواهد شد.
باز هم اقداماتی داشته‌اید؟
بله. اقدامات زیادی داشته‌ایم. مثلا در بودجه سال آینده دیده شده که خودروهای سنگین شهرداری باید به فیلتر مجهز شوند. خود این مساله می‌تواند نقش موثری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
خب خیلی از این خودروها متعلق به پیمانکاران است!
دقیقا. آنها نیز ملزم شده‌اند که باید فیلتر دوده نصب کنند.
بخش اعظمی از آلودگی هوای تهران متعلق به موتوسیکلت‌هاست. قرار بود موتورهای کاربراتوری جای خود را به موتورهای برقی بدهند ولی عملا این اتفاق نیفتاد و به نظر می‌رسد این طرح نیز به فراموشی سپرده شده باشد! مدیریت شهری برای ساماندهی این موتورها چه کرده است؟
همانطور که گفتید درصد بالایی از آلودگی هوای تهران به موتوسیلکت‌ها تعلق دارد. ما در تهران بیش از ٣ میلیون خودرو پلاک شده داریم؛ موتورهایی که هر کدام چند برابریک خودرو آلودگی ایجاد می‌کنند. اگر برای تعویض موتورهای کاربراتوری به برقی، تسهیلاتی ارزان‌قیمت در نظر گرفته شود مردم هم به آن اقبال نشان خواهند داد. ما هم به عنوان مدیریت شهری حاضریم هر کاری که در این مورد از دستمان برمی‌آید، انجام دهیم.
گفته می‌شود کامیون‌ها و خودروهای سنگین، یکی از مهم‌ترین منشا‌های آلودگی هوا هستند. چرا شهرداری فکری برای معاینه فنی آنها نمی‌کند؟
معاینه فنی خودروهای سنگین برعهده وزارت راه و شهرسازی است. ما هم فقط می‌توانیم بگوییم انتظار داریم که آنها این مساله را جدی بگیرند.
در بین سخنان‌تان اشاره‌ای داشتید به جایگاه سازمان محیط زیست در هدایت و هماهنگی بین سازمان‌های مرتبط به موضوع آلودگی هوا. ولی در عمل، به نظر نمی‌رسد این سازمان کار خاصی انجام داده باشد. فکر نمی‌کنید این نهاد باید خیلی قوی‌تر از اینها وارد گود شود؟
دقیقا. ما هم جلسات متعددی با مدیران این سازمان داشته‌ایم. فقط می‌توانم بگویم که «امیدواریم» این سازمان تلاش بیشتری برای تثبیت جایگاه مهم خود در دولت و بین نهادهای مختلف داشته باشد و بتواند از عهده وظیفه نظارتی کلیدی خود در موضوع آلودگی هوا برآید. گرچه متاسفانه به نظر می‌رسد هم‌اینک در این امر چندان موفق نبوده است.
