کجا بودیم؟ به کجا رسیدیم؟

اقتصاد آنلاین -خبرکوتاه بود اما حکایتی عظیم را پشت سر دارد.هفته گذشته اعلام شد که" عملیات راه‌اندازی فازهای 15 و 16 پارس جنوبی با حضور محمود احمدی نژاد و وزیرانش آغاز شد. و این درحالی است که به باور بسیاری از کارشناسان در این هشت سال هیچ فاز پارس جنوبی به اتمام نرسید و هیچ فازی در این دولت شروع نشد که به اتمام برسد. افتتاح فازهای 6 تا 10 هم مشخص شد که تا مقدار زیادی تبلیغاتی بود و هنوز این دو پروژه نقصان هایی برای تکمیل شدن دارند.

ضمن این که موسی سوری مدیرعامل سابق شرکت نفت و گاز پارس چندی پیش در مصاحبه با خبرگزاری ها گفت: هم اکنون سکوها و چاه های دریایی فاز 15 و 16 پارس جنوبی آماده نیستند و راه اندازی پالایشگاه به ظرفیت تولید گاز ایران در بخش بالادستی اضافه نمی کند.وی با هشدار نسبت به افتتاح با عجله و نصفه و نیمه این طرح ها، نسبت به نادیده گرفتن الزامات ایمنی و HSE در افتتاح پالایشگاه فاز 15 و 16 پارس جنوبی در روزهای پایانی دولت دهم اعلام خطر کرده و گفته بود: تاخیرها قابل جبران بوده اما وقوع یک حادثه در پالایشگاه‌های گاز ترش پارس جنوبی به هیچ وجه قابل جبران و توجیه نیست ." گفتنی ست، ساخت، نصب و راه اندازی سکوهای دریایی فاز 15 و 16 یکی از مهم بخش های این پروژه گازی است اما با وجود نصب پایه سکوها هیچ یک از سکوهای دریایی نصب نشده است. درهمین حال به اذعان بیژن نامدار زنگه که این روزها از وی به عنوان زینه پیشنهادی وزارت نفت در دولت روحانی نام برده می شود " دولت اصلاحات در فازهای 4 و 5 پارس جنوبی در عرض 43 ماه یک فاز را از صفر به تولید رساند اما، فازهای 9 و10 پارس جنوبی که هشت سال پیش با پیشرفت 60درصد به این دولت تحویل شد، هنوز به اتمام نرسیده است. گویا اینها هم مانند قنات حاج میرزا آغاسی است که برای مملکت گازی ندارد اما برای برخی نان دارد. ماپنج فاز پارس جنوبی را تکمیل کردیم و پنج فاز را با پیشرفت فیزیکی بالای 60درصد تحویل دادیم."

به این ترتیب سوالی که دراین میان به وجود می آید این است که پارس جنوبی که محمود احمدی نژاد و دولتش مدعی هستند طی این هشت سال تکمیل شده است و در واقع عملکرد دولت اصلاحات را زیر سوال می برند در هر کدام از این دولت ها چقدر تکمیل شده است چرا که طبق گفته زنگنه بیش از 60 درصد فاز 9 به بعد اماده بوده و به دولت احمدی نژاد تحویل داده شده اما این دولت چنین چیزی را قبول نمی کند.

آن طور که آمار و ارقام نشان می دهد نزدیک به نصف ذخایر گاز طبیعی ایران در میدان پارس جنوبی مشترک با کشور قطر قرار دارد به طوری که شرکت نفت و گاز پارس حجم ذخایر گاز در این میدان مشترک ایران را حدود 14 تریلیون مترمکعب اعلام کرده است

به این ترتیب پارس جنوبی در ردیف بزرگترین میدان فراساحلی گاز جهان نقش تعین کننده ای در صنعت نفت و اقتصاد کشور دارد به طوری که از گاز و سایر برش‌های گازی این میدان همچون اتان، متان، مایعات و میعانات گازی می توان به طور همزمان به منظور توسعه پتروشیمی ها، تزریق به مخازن نفت، گازرسانی به نیروگاه ها، صنایع و کارخانجات مادر تخصصی کشور استفاده کرد.توسعه این میدان گازی در دو دهه گذشته فراز و فرودهای متعددی را تجربه کرده است به طوری‌که قطر با استفاده از فرصت 8 سال جنگ تحمیلی ایران با رژیم بعث عراق، توسعه این میدان فراساحلی را آغاز کرد و ایران با تاخیری حدود 12 ساله اولین فاز این میدان مشترک را در مدار بهره‌برداری قرار داد.

با این وجود بسیاری از کارشناسان از نحوه توسعه پارس جنوبی به عنوان بهترین سنگ محک برای سنجش عملکرد وزیران نفت یاد می کرده و تاکید می کنند: نحوه توسعه پارس جنوبی مشخص کننده عیار مدیریتی وزیران نفت در طول دو دهه گذشته تاکنون است.

دوران اصلاحات

بر اساس آن چه چندی پیش خبرگزاری مهر منتشر کرد در دوران وزارت 8 ساله بیژن زنگنه، پارس جنوبی دوران شکوفایی خود را تجربه کرد و با مشارکت شرکت هایی همچون توتال فرانسه، انی ایتالیا، گازپروم روسیه، پتروناس مالزی و چندین و چند شرکت ریز و درشت بین‌المللی پنج فاز این میدان مشترک گازی با ظرفیت اسمی 125 میلیون متر مکعب در مدار بهره برداری قرار گرفت.هم چنین براساس آن چه زنگنه خود گفته است دولت اصلاحات در فازهای 4 و 5 پارس جنوبی در عرض 43 ماه یک فاز را از صفر به تولید رساند.

دولت احمدی نژاد

توسعه فاز ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی هفت سال پیش در سال اول ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد آغاز شد، اما با گذشت مدت زمان پیش بینی شده برای بهره برداری، هنوز امکان تولید و پالایش گاز طبیعی در آن وجود ندارد.

با این حال اما محمود احمدی نژاد بارها مدعی شد که بیشتر فعالیت ها در پارس جنوبی در دولت وی انجام شده است .او گفته بود «پالایشگاه گاز پارسیان که بزرگترین پالایشگاه گازی کشور است در همین دولت کلید خورد، ‌در همین دولت هم تمام شد. اصلا ما نرسیدیم برویم افتتاح کنیم. بسیاری از پتروشیمی‌ها، اینهاست، بعضی از فازهای پارس جنوبی، فاز 9 و 10 در این دولت شروع شد، در این دولت هم تمام شد.»

این گونه بود که بیژن زنگنه وزیر اسبق نفت در خرداد ماه 1388 به احمدی نژاد نامه نوشت و گفت :در خصوص بیانات جنابعالی، اگر از منظر منافع ملی به موضوع نگاه کنیم، به نظر اینجانب چندان فرقی ندارد که یک طرح را چه کسی شروع کرده و چه کسی به پایان رسانده است و آنچه مهم است منافع ملی ایران و ایرانیان و این است که به هر حال منفعتی به مردم برسد و خدمتی برای آنان انجام شود، لیکن با توجه به اهمیتی که گزارش‌های ریاست‌جمهوری و مقامات عالیرتبه نظام برای مردم دارد، بر خود لازم دیدم که مطالب زیر را به استحضار برسانم:

1.در خصوص آنچه درباره طرح پارسیان اعلام کرده‌اید که این طرح در دولت نهم آغاز و به اتمام رسیده است، به استحضار می‌رساند که طرح جامع پارسیان، شامل توسعه میدان‌های گازی تابناک، شانول، وراوی و هما و ایجاد پالایشگاه پارسیان در منطقه عمومی لامرد و مُهر در دو فاز طراحی شده و به اجرا درآمده استفاز اول این طرح شامل احداث و تکمیل 12 حلقه چاه در میدان تابناک و نیز احداث پالایشگاه مرحله اول پارسیان با ظرفیت نم‌زدایی 20‌میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز در تاریخ 25 شهریور 1382 تکمیل و در حضور جمع کثیری از مسوولان استان‌های فارس و بوشهر توسط جناب آقای خاتمی رییس جمهور وقت افتتاح شد و اخبار آن در همان زمان از شبکه سراسری پخش شد و مستندات آن نیز در آرشیو سیمای جمهوری اسلامی موجود می‌باشد. با افتتاح این طرح در سال‌های 1382 و 1383 جمعا بالغ بر 2هزار‌میلیون متر مکعب گاز طبیعی از طریق خطIGAT ا4 به شبکه سراسری گاز تزریق شد.

به نوشته زنگنه قرارداد مربوط به فاز 2 پالایشگاه پارسیان پس از برگزاری مناقصه و تعیین برنده آن در تاریخ 11 مهر ماه 1382 بین شرکت ملی گاز ایران و شرکت‌های پایندان و مدیریت طرح‌های صنعتی ایران به امضا رسید. همچنین اجرای بخش دیگری از تاسیسات پالایشگاه به شرکت نفت مناطق مرکزی ابلاغ شد که در مجموع پیشرفت فیزیکی کلی پالایشگاه تا پایان دولت جناب آقای خاتمی در مرداد 1384 به میزان 36‌درصد بوده است. میزان پیشرفت طرح‌های توسعه میدان‌های تابناک، شانول، وراوی و هما نیز تا پایان دولت آقای خاتمی به ترتیب 90‌درصد، 60‌درصد، 9/65‌درصد و 49‌درصد و پیشرفت فیزیکی کلی پالایشگاه 36‌درصد بوده است. جالب آن است که مجری توسعه این میدان‌ها در دولت جناب آقای خاتمی شرکت نفت مناطق مرکزی به مدیریت جناب آقای نوذری وزیر فعلی نفت بود و تقریبا می‌توان گفت که همه دست‌اندرکاران این طرح اکنون نیز در عالی‌ترین سمت‌های شرکت ملی نفت ایران مشغول به کارند.

وی هم چنین خاطر نشان کرد :"حداث خط لوله انتقال میعانات گازی این پالایشگاه به عسلویه نیز از جمله طرح‌هایی بود که در دولت جناب آقای خاتمی آغاز شد و به پایان رسید. من نمی‌دانم که چه کسی به شما گزارش داده است که طرح پارسیان در دولت شما آغاز شده و به اتمام رسیده است."

به نوشته آن روزهای زنگنه عموم پتروشیمی‌هایی که احمدی نژاد تاکنون افتتاح کرده در زمان دولت آقای خاتمی آغاز شده و پیشرفت فیزیکی بعضی از آنها در زمان تحویل دولت به وی در مرداد 84 بوده است.

جدول عملکرد دولت سید محمد خاتمی در بخش پتروشیمی
نام پروژه	میزان درصد انجام شده
واحد دوم پتروشیمی شهید تندگویان		91‌درصد
پتروشیمی فناوران (اسید استیک)		92‌درصد
پتروشیمی مارون (الفین هفتم)		97درصد
پتروشیمی لاله (پلی اتیلن سبک)		91درصد
پتروشیمی پارس (واحد استحصال اتان و گاز مایع)		98درصد
پتروشیمی غدیر (آمونیاک و اوره چهارم)		97درصد
پتروشیمی زاگرس (متانول چهارم)		96درصد
پلیمر آریاساسول (الفین نهم)		81درصد
پتروشیمی جم (الفین دهم)		91درصد
پتروشیمی نوری (آروماتیک چهارم)		94درصد

به گواه بیژن زنگنه تمامی این پتروشیمی‌ها حداکثر باید در سال 1385 به بهره‌برداری می‌رسید که به دلیل مشکلات مدیریتی در صنعت پتروشیمی با تاخیر زیاد به بهره‌برداری رسیدند.

طبق آن چه آمار اعلام کرده است در شرایط فعلی هیچ‌یک از 24 حلقه چاه دریایی، 2 سکوی اصلی فراساحلی، خط لوله انتقال گاز از دریا به پالایشگاه ساحلی و 3‌‌ واحد نهایی شیرین‌سازی‌ گاز در پالایشگاه آماده راه‌اندازی نیستند، اما تنها یکی از واحدهای شیرین‌سازی‌ گاز این پروژه راه‌اندازی و تحت عنوان کل فاز 15و 16 پارس‌جنوبی افتتاح شد. پیش از این قرار بود طی 35 ‌ماه این فازها توسعه یابد که در حال حاضر 25‌ ماه از پایان این مهلت گذشته است. حسن روحانی، رئیس جمهور منتخب ایران در زمان تبلیغات انتخاباتی، از این وضعیت انتقاد کرده و دولت آقای احمدی نژاد را مقصر عقب ماندن ایران از کسب درآمد و اشتغال در منطقه اقتصادی پارس جنوبی خوانده بود.

عملکرد وزیران نفت در توسعه پارس جنوبی از ابتدا تاکنون
نام وزیر نفت	مدت وزارت	تعداد فازهای راه اندازی شده پارس‌جنوبی	تعداد قراردادهای امضا شده در پارس‌جنوبی
بیژن زنگنه	8 سال	پنج فاز پارس جنوبی	5 فاز 6 تا 10 پارس جنوبی
سیدکاظم وزیری هامانه	آغاز دولت نهم تا مرداد 1386	-	4 فاز 15 تا 18 پارس جنوبی
غلامحسین نوذری	مرداد 1386 تا پایان دولت نهم	پنج فاز پارس جنوبی	4 فاز 12، 11، 20 و 21 پارس جنوبی
سیدمسعود میرکاظمی	آغاز دولت دهم تا خرداد 1390	راه‌اندازی چاه‌های دریایی فاز 10 پارس جنوبی	6 فاز 13، 14، 19، 22 تا 24 پارس جنوبی
رستم قاسمی	مرداد 1390 تاکنون	-	تجدید مناقصه بخش دریایی فاز 11 پارس جنو بی