جهان منتظر کنگره آمریکا نمی‌ماند
تلاش برای انزوای ایران از هیچ جبهه‌ای جواب نمی‌دهد. قریب به بیست روز پیش هیاتی از اتحادیه اروپا به سرپرستی هلگا اشمید، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران سفر کرد و در دیدارهای مجزا در تهران واصفهان از عزم قاره سبزنشین‌ها برای توسعه رابطه همه‌جانبه سیاسی – اقتصادی و امنیتی با ایران سخن گفت.
به گزارش اقتصادآنلاین، اعتماد نوشت: ایران، روسیه و ترکیه در سوچی روسیه با هم دیدار کردند و کلید نقشه راه جدیدی برای صلح و ثبات در سوریه را در قفل چرخاندند. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در تازه‌ترین دور سفرهای خود به ارمنستان و آذربایجان و روسیه سفر کرد و در تمام این مقاصد شعار تمایل تهران برای تعامل بیشتر با بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را در دستور کار قرار داد. حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان روز یکشنبه خود را در بندر چابهار به اتفاق رهبران چند کشور همسایه گذراند تا یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ترانزیتی چنددهه اخیر میان ایران و کشورهای همسایه را کلید بزند. تمام این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور یکه تاز ایالات متحده، کنگره‌نشین‌ها را وادار کرده تا نیمه دسامبر (ده روز دیگر) تکلیف باقی ماندن یا نماندن واشنگتن در توافق هسته‌ای ایران با ١+٥ را مشخص کنند. جهان اما منتظر کارشکنی‌های کاخ سفید و کرشمه‌های سیاسی کنگره ایالات متحده باقی نمی‌ماند. تهران از غرب تا قلب آسیا، از حاشیه خلیج فارس تا ساحل خزر محل ارجاع و مورد مشورت بازیگران منطقه‌ای قرار گرفته است.
طرح توسعه بندر چابهار با افتتاح فاز یک طرح توسعه بندر و اسکله شهید بهشتی با حضور حسن روحانی و مقام‌های عالیرتبه هند و افغانستان در رسانه‌های مهم بین‌المللی با واکنش‌های بسیاری روبه رو شد. خبرگزاری رویترز پس از انجام مراسم افتتاحیه در چابهار نوشت: تهران امیدوار است که با توسعه چابهار بتواند به مسیر ترانزیتی به سرزمین محصور افغانستان و آسیای میانه بدل شود. البته می‌توان گفت که این پروژه تا حدودی در رقابت با بندر گوادر در پاکستان است. سرمایه‌گذاری این پروژه که حسن روحانی افتتاح آن را برعهده داشت رقمی بالغ بر یک میلیارد دلار را شامل می‌شود که هندوستان در آن ٢٣٥ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده است. هند در مجموع رقم ٥٠٠ میلیون دلار در چابهار و در بخش شمالی عمان سرمایه‌گذاری کرده است که نزدیک‌ترین مسیر ایران به اقیانوس هند به حساب می‌آید. با این پروژه ایران می‌تواند پاکستان را که در این حوزه مهم‌ترین رقیب تهران به حساب می‌آید، دور بزند. هرچند هندی‌ها از پروژه چابهار منتفع می‌شوند اما همزمان رابطه دهلی نو - واشنگتن نیز در حال توسعه است و از این منظر دهلی نو نگرانی‌هایی درباره فرجام پروژه‌های خود با تهران در سایه سیاست‌های تند و تیزتر ایالات متحده در قبال ایران دارد. البته این خوف و رجا تاکنون مانع از نزدیک شدن هند به ایران و پیشبرد پروژه‌های مشترک میان دو کشور نشده است. هند در ماه اکتبر نخستین محموله گندم خود به افغانستان از مسیر چابهار را منتقل کرد و عملا با این اقدام بندر گوادر در پاکستان که به همت چینی‌ها تاسیس شده را دور زد.
رسانه‌های هندی نیز با انتشار عکس‌هایی از حسن روحانی در چابهار به استقبال این پروژه مشترک رفتند. تایمز هند در این باره نوشت: با افتتاح فاز یک چابهار، هند و افغانستان اکنون می‌توانند از سد پاکستان عبور کنند. این بندر برای هندی‌ها از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است چرا که توانستند بدون نیاز به پاکستان به خاک افغانستان و آسیای میانه دسترسی پیدا کنند. ایران، افغانستان و هندوستان تعهد خود به اجرایی کردن این پروژه را اعلام کرده‌اند و به نظر می‌رسد که همه‌چیز طبق برنامه‌ریزی در حال پیشروی است. این همکاری سه‌جانبه می‌تواند به توسعه اقتصادی و تجاری سه کشور منتهی شود و البته این مساله جدا از فرصت‌سازی جغرافیایی است که این پروژه برای افغانستان محصور به وجود می‌آورد. در نتیجه این پروسه، افغانستان مسیرهای فرعی برای دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و جهانی پیدا کرد. مقام‌های هندوستان اعلام کردند که هر سه کشور در جریان نشست‌های مشترک در دو روز گذشته در چابهار توافق کرده‌اند که بر کیفیت و کمیت تلاش‌ها برای افزایش اتصال‌های منطقه‌ای بیفزایند و در این مسیر متصل شدن بیشتر جغرافیایی سه کشور به هم، چابهار از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. هرچند این پروژه باید به تصویب مجلس ایران و پارلمان هندوستان برسد اما به نظر می‌رسد که در مسیر این تصویب گره خاصی وجود ندارد و گام‌ها طبق روال برداشته خواهند شد. بسیاری از تحلیلگران مسائل منطقه اعتقاد دارند که این پروژه طرح بسیار هوشمندانه و استراتژیکی است و می‌تواند با انحصارطلبی‌های مشترک چین و پاکستان مقابله کند. ایران، افغانستان و هندوستان در حال کار بیشتر برای استعداد‌یابی‌های گسترده‌تر از این بندر هستند تا ببینند که چگونه می‌توانند به اشکال متفاوت از آن بهره‌برداری کنند. رییس‌جمهور ایران در سخنرانی افتتاحیه فاز یک تاکید کرد که کشورهای این منطقه باید از تمام مسیرهای ممکن زمینی، دریایی و هوایی به هم متصل شوند. در حالی که پاکستان اجازه استفاده هند از خاک خود را نمی‌دهد این مسیر می‌تواند به راحتی سه کشور را به هم متصل کند. هند و افغانستان در چندسال اخیر کار مشترک برای مقابله با سنگ اندازی‌های اسلام‌آباد در مسیرهای تماس دهلی‌نو با آسیای میانه و افغانستان را آغاز کرده‌اند.
رسانه‌های پاکستانی در پوشش خبری افتتاح فاز یک بندرچابهار ترجیح دادند که به احتمال بازگشت تحریم‌های ایران توسط کنگره ایالات متحده بیشتر تمرکز کنند تا ذات پروژه مشترک سه جانبه. یک رسانه پاکستانی در این باره نوشت: مراسم افتتاح فاز یک بندر چابهار در حالی انجام گرفت که کنگره امریکا باید تا چند روز دیگر درباره سرنوشت برجام در این کشور به اجماع برسد. با این وجود در مراسم افتتاح فاز یک، ٦٠ نماینده از ١٧ کشور از جمله سه کشور اصلی پروژه یعنی ایران، افغانستان و هندوستان حضور داشتند. ایران پس از آنکه توافق هسته‌ای با جهان را در سال ٢٠١٥ به سرمنزل مقصود رساند موفق شد پروسه ورود به بازارهای جهانی و پیشبرد پروژه‌های نیمه‌کاره مانده یا جدید را آغاز کند. با این وجود سیاست‌های دولت جدید ایالات متحده در عدم تایید پایبندی تهران از یک سو و واگذار کردن سرانجام پرونده به کنگره از سوی دیگر بر حجم ابهام‌ها نسبت به عادی‌سازی کامل رابطه اقتصادی جهانی با ایران افزوده است. با برداشته شدن تحریم‌ها که از ژانویه ٢٠١٦ عملی شد، اروپا، چین، هند، روسیه و سایر کشورها و بلوک‌های بین‌المللی روند بازگشت به ایران و بازار این کشور را آغاز کردند. در قریب به دو سال گذشته از عمر اجرای برجام، قراردادهایی به ارزش چند میلیارد دلار و همچنین سرمایه‌گذاری‌های کلان از سوی کمپانی‌ها و نهادهای متفاوت هندی، چینی، روسی و اروپایی و حتی امریکایی در ایران صورت گرفته است. با این وجود در ماه اکتبر، وزارت خزانه‌داری امریکا بر لیست تحریمی افراد حقیقی و حقوقی که در ارتباط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران هستند، افزود. سپاه در فعالیت‌های ایران در بنادر سهم مهمی را به خود اختصاص داده است و قرارگاه خاتم‌الانبیا در پروسه ساخت و ساز بندر چابهار سهم دارد. با این وجود به نظر می‌رسد که هندوستان در پروژه چابهار بی‌گدار به آب نزده است و از امریکا چراغ سبز لازم برای حرکت کردن ایمن در این مسیر سرمایه‌گذاری را دریافت کرده است. رکس تیلرسون، وزیر خارجه ایالات متحده در سفر ماه اکتبر به هندوستان در دیدار با مقام‌های کشور میزبان اعلام کرد که واشنگتن به دنبال دخالت در تجارت‌های قانونی با تهران نیست چه طرف این تجارت هند باشد و چه کشورهای اروپایی.
