هشدار؛ فرش ایرانی دارد چینی می‌شود!
فرش دستباف معرف فرهنگ اصیل ایرانی است و در موزه‌های سراسر جهان چون تابلویی پر رنگ و لعاب می‌درخشد، اما اگر به داد آن نرسیم، در آینده‌ای نزدیک، به سرنوشتی مشابه دیگر صنایع دچار خواهد شد و از قافله رقابت در بازارهای جهانی عقب می‌ماند.
درواقع فعالان این صنعت نگران این موضوعند که اگر حمایت‌های لازم از صنعت فرش دستباف و هنرمندان خوش‌ذوق‌وقریحه ایرانی صورت نگیرد و اگر دیر بجنبیم، باید شاهد این باشیم که به‌زودی چینی‌ها، افغان‌ها، هندی‌ها و... جای ما را در بازارهای صادراتی تصاحب کنند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، براساس آمار منتشرشده، ارزش صادرات فرش دستباف ایران در پنج‌ماهه اول امسال ۱۲۰میلیون دلار بوده است، میزان صادرات فرش دستباف در سال ۱۳۹۵ نیز بیش از ۳۵۰میلیون دلار برآورد شد. میزان تولید فرش دستباف نیز بیش از پنج‌میلیون مترمربع است. تعداد شاغلان صنعت فرش دستباف و صنایع جانبی نیز بیش از سه‌میلیون‌نفر است که از کل شاغلان ۴۷۰هزار بافنده تحت پوشش بیمه ویژه قالیبافان قرار دارند. درحال حاضر ۱۷۰۰ تعاونی در حوزه تولید و تامین نیاز تولیدکنندگان فرش دستباف فعالیت دارند و بیش از ۶۳هزار نفر در آنها عضو هستند. رونق اقتصاد در گرو گسترش تولیدات صادرات‌محور است و در این راستا با تمرکز بر کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، گسترش صادرات غیرنفتی می‌تواند نقش مهمی را در رونق و توسعه اقتصادی کشور بازی کند. در این میان، صادرات فرش دستباف که نام آن با ایران گره خورده است، یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی کشور ما شناخته می‌شود. صنعت فرش دستباف از صنایع ارزشمند کشور است که با هزینه‌های اندک می‌تواند سهم مهمی را در افزایش اشتغال در کشور داشته باشد. این صنعت ارتباط تنگاتنگی نیز با سایر مشاغل چون رنگ‌فروش، رنگرز، نخ‌ریس، طراح، چله‌کش، صادرکننده و تجار دارد که درنهایت باعث رونق این مشاغل در بازار می‌شود.
افول صنعت فرش درصورت نبود حمایت
فرش دستباف ایرانی دارای شهرت جهانی است و توانسته در بخش صادرات در جایگاه نخست قرار گیرد و این همه به هنر دست بافندگان خوش‌ذوق‌وقریحه ایرانی بازمی‌گردد، اما با این وجود درصورت عدم‌حمایت‌های لازم از این صنعت، در آینده‌ای نزدیک باید شاهد افول این صنعت باشیم. درواقع به‌دلیل وجود رقبایی چون هندوستان، پاکستان و افغانستان، اگر به حل مشکلات موجود نایل نیایم، از دور رقابت‌ها خارج خواهیم شد. اهمیت فرش دستباف به‌لحاظ ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم بر کسی پوشیده نیست، فرایند تولید آن نیز کمترین آسیب را بر محیط زیست وارد می‌سازد و محصول تولیدی نهایی آن با سلامت انسان سر سازگاری دارد. با این وجود به‌قول کارشناسان، به‌دلیل پاره‌ای از عوامل داخلی و خارجی، فرش دستباف ایرانی در معرض خطر قرار دارد. یکی از عوامل مهم خارجی که اثر زیادی بر کاهش صادرات فرش ایرانی باقی گذاشت، مساله تحریم بود که به‌موجب آن سلایق مصرف‌کنندگان تغییر یافت و به سمت خرید و مصرف انواع کفپوش‌ها، موکت و فرش ماشینی به جای فرش دستباف روی آوردند. در دوران تحریم فرش ایرانی از سوی آمریکا، هندی‌ها توانستند گوی رقابت را از ایران بربایند و جای خالی ایران را پر کنند. درواقع کشورهایی چون هندوستان به‌دلیل وجود کارگرانی ارزانقیمت توانستند جایگاه مشخصی را در فرش دستباف به دست بیاورند، هرچند به‌گفته رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف، ایران هنوز هم در مقوله فرش‌های هنری، تجاری و آنتیک از سایر کشورها جلوتر است. مجتبی عراقچی با اعلام اینکه پیش از تحریم حدود ۴۰درصد فرش دستباف ایرانی که شامل فرش صنعتی و هنری بود، به آمریکایی‌ها فروخته می‌شد، عنوان کرد: در دوره تحریم از خریدوفروش فرش ایرانی در آمریکا جلوگیری شد، اما مجددا پس از تحریم این دست فرش‌ها مورد استقبال آمریکایی‌ها قرار گرفته و بازار آمریکا برای فرش ایران بسترهای لازم را فراهم کرده است. او با اعلام اینکه غیر از آمریکا کشورهای اروپایی نظیر آلمان، فرانسه، سوئیس و انگلستان از مشتریان فرش هنری و صنعتی ایران هستند، بیان کرد: پس از زمان تحریم تاکنون حدود ۱۰۰میلیون دلار فرش دستباف از ایران به آمریکا صادر شده و باید در این زمینه اعلام کنیم که یک‌سوم کل صادرات فرش دستباف ایران به آمریکا انجام می‌شود. علاوه بر این مشکلات خارجی، افزایش تورم، بالارفتن قیمت مواد اولیه که منجر به افزایش قیمت تمام‌شده فرش دستباف می‌شود، عملکرد ضعیف در برندینگ و تبلیغات، عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، بیمه فرشبافان و... از جمله عوامل داخلی تاثیرگذار بر صادرات فرش دستباف محسوب می‌شوند. ظاهرا مشکل بیمه چندسالی است گریبانگیر بافندگان شده و مسئولان به این مهم توجه چندانی نشان نمی‌دهند. علاوه براین موارد، کارشناسان صنعت فرش بر این اعتقادند که اعمال مالیات بر ارزش افزوده برای فرش دستباف، درآمد زیادی را نصیب دولت نمی‌کند و از سوی دیگر اثر روانی منفی بر این صنعت دارد و صنعت فرش دستباف را از نیل به اهداف اصلی و جایگاه واقعی خود بازمی‌دارد که با سیاست‌های افزایش اشتغال و تولید در تضاد است.
ردپای چینی‌ها، این بار در فرش ایرانی
دو سال پیش بود که مجتبی عراقچی، رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف با اعلام این مطلب که «به‌رغم اینکه واردات فرش دستباف به کشور ممنوع است، فرش‌های هندی و پاکستانی دستباف به‌صورت غیرقانونی و قاچاق وارد کشور می‌شود»، از ورود فرش دستباف چینی به کشور خبر داد. اینجا بود که فعالان این صنعت نگران وضع معیشتی ضعیف و شکننده هنرمندان ایرانی شده و خواستار کوتاه‌کردن دست چینی‌ها از بازار فرش ایران شدند. ظاهرا چینی‌ها با کپی‌برداری از فرش ایرانی، آن را در بازارهای جهانی عرضه می‌کنند، فرشی که به‌لحاظ کیفیت هیچگاه جای نمونه ایرانی را نخواهد گرفت، هرچند ضربه جدی به بازار داخلی وارد می‌سازد.
3 مولفه اصلی برای توسعه صادرات
یک فعال اقتصادی درمورد مقوله صادرات و بازاریابی کالاهایی که با نام ایران گره خورده‌اند می‌گوید: در حوزه صادرات، مهم‌تر از همه چیز، ثبات در قوانین است. ثبات در قوانین و مقررات، ضوابط، دستورالعمل‌ها و... باید به‌صورت بلندمدت گنجانده و دیده شود. مهدی معصومی اصفهانی ادامه می‌دهد: از زمانی که ثبات ایجاد شود، یک تا دو سال زمان می‌برد تا مقدمات صادرات منظم فراهم شود. متاسفانه این مهم در کشور ما وجود ندارد و ما هر هفته شاهد یک قانون یا دستورالعمل جدید هستیم که موانعی را ایجاد می‌کنند. او می‌افزاید: به هرحال بازرگانی که قصد دارد کالای خود را به بازارهای جهانی صادر کند، باید مقدمات این امر را آماده سازد، قراردادهای لازم را آماده کند و از برنامه شش‌ماهه یا یکی دو‌ساله خود مطلع باشد؛ بدون آماده‌سازی مقدمات که نمی‌توان کالا صادر کرد. این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی می‌گوید: باتوجه به شرایط اقتصادی کشور، نمی‌توان مقدمات لازم برای امر صادرات را فراهم کرد، درنتیجه این بخش همیشه با مشکلاتی مواجه است. شرایط بخش صادرات نوسان دارد و نمی‌توان به‌صورت بلندمدت روی آن حساب کرد. معصومی اصفهانی به سه مولفه اساسی در مقوله صادرات اشاره می‌کند و در این باره می‌افزاید: ثبات در قوانین اولین مولفه‌ای است که در حوزه صادرات به آن نیازمندیم. مولفه دومی که تولیدکننده باید به آن اهمیت دهد و پیگیر آن باشد، ثبات در کیفیت محصولات است؛ تولیدکننده باید کیفیت کالای خود را مانند روز اول حفظ کند. ثبات در قیمت نیز مولفه سومی است که حتما باید مدنظر قرار گیرد. در این حالت است که ما می‌توانیم صادرات منظمی داشته باشیم و روی آن حساب باز کنیم. او می‌گوید: به‌دلیل نبود ثبات لازم، تولیدکننده مجبور می‌شود که کالای خود را به‌صورت فله‌ای صادر کند، اما اگر تولیدکننده ببیند که برنامه‌ریزی بلندمدتی برای کالای تولیدی او درنظر گرفته شده است، اقدام به برندسازی خواهد کرد. یکی از قسمت‌های برندسازی هم موضوع بسته‌بندی است که باعث می‌شود کالای ما در خارج از کشور دیده شود. معصومی اصفهانی تاکید می‌کند: صرف اینکه یک کالا دارای بسته‌بندی خوبی است، نمی‌توان آن را صادر کرد، بلکه ابتدا باید برنامه‌ریزی بلندمدتی را در نظر گرفت.
