آمارگیری به روش نوین نیاز کشور است

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، طرح آمارگیری «برخورداری خانوارها و استفاده‌ افراد از فناوری اطلاعات و ارتباطات - ١٣٩٦» به همت مرکز آمار ایران از ٢٩ آبان آغاز و تا ٢٩ آذر ماه ادامه دارد. هدف از اجرای این طرح که به سفارش «سازمان فناوری اطلاعات ایران» انجام می‌شود، محاسبه‌ ضریب نفوذ اینترنت و برخی شاخص‌های بین‌المللی در حوزه‌ «فناوری اطلاعات و ارتباطات» در استان‌های کشور و ارسال به «اتحادیه‌ مخابرات بین‌المللی(ITU)» برای انجام مقایسه‌های بین‌المللی است. در این طرح، با مراجعه‌ مأموران آمارگیری به خانوارهای تعیین‌شده، پرسشنامه طرح به دو شیوه‌ مصاحبه‌ حضوری و خود اظهاری تکمیل می‌شود.اما خروجی این آمارگیری چه خواهد بود و اینکه انجام چنین آمارگیری چقدر می‌تواند مؤثر واقع شود؟ برای اینکه بتوان از آمارها بخوبی بهره‌برداری کرد باید چه مواردی رعایت شود و مهمتر اینکه چرا در عصر فناوری ازشیوه‌های نوین آمارگیری استفاده نمی‌شود؟

تولید ثروت با داده‌های به روز

علیرضا یاری درباره انجام طرح آمارگیری برخورداری خانوارها و استفاده‌ افراد از ICT گفت: اهداف توسعه پایدار از مهم‌ترین دلایلی است که سازمان ملل سعی می‌کند کشورها را نسبت به دسترسی همگانی به اینترنت و برخورداری حداقلی آنها از این فناوری تشویق و کشورها را در این زمینه با هم مقایسه کند. مسلماً کشور ما نیز با توجه به توسعه زیادی که در سال‌های اخیر در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات داشته، می‌خواهد در راستای ارتقای جایگاه خود تلاش کرده و اطلاعات مربوط به شاخص‌های فوق را جمع‌آوری و به مجامع جهانی ارائه کند. این اطلاعات میزان تحقق شاخص‌های دولت نسبت به دسترسی عموم مردم را نشان داده و در خصوص میزان کاربری آن میان مردم و همچنین تأثیراتی که می‌تواند داشته باشد را تا حدی شفاف می‌کند.

یاری در پاسخ به این سؤال که این آمار‌گیری چه خروجی‌هایی در پی خواهد داشت، گفت: در اتحادیه بین‌المللی مخابرات راه دور (ITU)، شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (IDI) نشان دهنده میزان رشد فناوری اطلاعات و فناوری اطلاعات یک کشور است. شاخص IDI که سالانه از سال 2009 منتشر می‌شود، دارای اهداف اصلی مانند نرخ رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات در طول زمان، میزان پیشرفت در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، شکاف دیجیتالی، پتانسیل توسعه فناوری‌های ICT و میزان استفاده از آنها برای افزایش رشد و توسعه در شرایط قابلیت‌ها و مهارت‌های موجود و... است. این شاخص‌ها برای جامعه جهانی طراحی شده و منعکس‌کننده تغییرات در کشورها در سطوح آمادگی، به کارگیری و مهارت از توسعه ICT است و 11شاخص در سه دسته دسترسی، شدت کاربری و سطح مهارت اندازه‌گیری می‌شود.

یاری در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه برای بهره‌برداری بهینه از آمارها باید چه مواردی رعایت شود؟ گفت: در بررسی آماری در کشور متأسفانه داده‌های زیادی تولید می‌شود که به صورت متمرکز و پیوسته از آنها بهره‌برداری نمی‌شود. اکنون در عصری بسر می‌بریم که اطلاعات و داده می‌تواند ثروت زیادی تولید کند. این داده‌ها باید صحیح، به روز و جامع باشند. برای جمع‌آوری و نگهداری داده‌ها در کشور باید یک بستر مناسبی شکل گیرد که در آن بستر، هر سازمانی بتواند اقدام به جمع‌آوری و تحلیل داده‌های حوزه خود کند.

وی افزود: با ایجاد این بسترها موضوع حاکمیت داده در سطح ملی می‌تواند طرح و بررسی شود. این حاکمیت مسلماً به این معنا نیست که اطلاعات سازمان‌ها و تولید‌کنندگان داده در اختیار دیگران قرار گیرد، بلکه باید امکان جمع آوری، ذخیره‌سازی و تبادل داده شکل بگیرد تا بتوان براحتی داده‌ها را مدیریت کرد.

حرکت مرکز آمار به سمت شیوه‌های نوین

سهیل تقوی کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه اکنون دیگر روش مراجعه‌ مأموران آمارگیری به خانوارهای تعیین‌شده و ارائه پرسشنامه طرح به دو شیوه‌ مصاحبه‌ حضوری و خود اظهاری در دنیا منسوخ شده است گفت: 40 سال پیش یعنی قبل از عصر فناوری از این شیوه استفاده می‌شد و اکنون ما عصر فناوری را نیز رد کرده‌ایم و در عصر داده کاوی و تحلیل داده‌ها و بیگ دیتا قرار داریم. بنابراین مرکز آمار کشور برای آمارگیری بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات باید به شیوه‌های نوین مانند آمارگیری از طریق بیگ دیتا روی آورد.

تقوی افزود: ما در کشور پایگاه داده‌های زیادی در بخش‌های ثبت احوال، املاک، فرهنگ، سلامت و... داریم از این‌رو براحتی می‌توان از این نوع داده‌ها استفاده کرد و دیگر نیازی به سرشماری و مراجعه حضوری به خانوارها نیست چرا که براحتی می‌توان با تجمیع داده‌ها و همگرا کردن آنها به اطلاعات خوب و حتی پنهان دسترسی پیدا کرد.

کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه اکنون دیگر به‌دست آوردن اطلاعات دسترسی‌ها، اطلاعات خیلی خاصی محسوب نمی‌شود، گفت: در حال حاضر بحث مهمتر مصرف کاربران از اینترنت و کشف نقاط پنهان است.با داده‌های انبوه که در شبکه‌های اجتماعی، موبایل، اینترنت و... وجود دارد با تکنیک‌ها و الگوهای جدید، می‌توان اطلاعات مورد نیاز را به‌دست آورد؛ داده‌هایی که با روش‌های آمارگیری ساده قابل دسترسی نیست بنابراین باید مرکز آمار هم به سمت آمارگیری با شیوه‌های نوین حرکت کند، چرا که توانمندی این نوع آمار‌گیری در کشور وجود دارد و شرکت‌هایی نیز در این زمینه فعال هستند.

تقوی افزود: شاید برخی بگویند که شیوه‌های نوین آمارگیری هزینه بر است ولی باید گفت شیوه‌های سنتی هزینه برتر هستند.از سوی دیگر با استفاده از آمارگیری شیوه‌های نوین، اطلاعات به لحظه به روز خواهد شد و دیگر شاهد ارائه اطلاعات چند سال قبل کشور خود به مجامع بین المللی نخواهیم بود.

این کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه شاید عده‌ای بگویند با شیوه‌های نوین به حریم خصوصی افراد وارد می‌شویم، گفت: حقوقدانان نظرات متفاوتی در این زمینه دارند و عده‌ای معتقد هستند که وقتی فردی از خانه خود بیرون می‌آید و در اجتماع فعالیت دارد دیگر حریم شخصی معنایی ندارد از این‌رو می‌توان از برخی داده‌ها استفاده کرد. به‌عنوان نمونه انگلستان اخیراً طرحی را تصویب کرده است که برای آمارگیری از گوشی‌های تلفن همراه افراد استفاده می‌کند. با این روش میزان دسترسی‌ها مشخص می‌شود و بسیاری دیگر از آمار قابل دسترسی خواهد بود.

تقوی درباره خروجی این آمارگیری نیز گفت: با آمارگیری، اطلاعات و داده‌های زیادی جمع‌آوری می‌شود که برخی از اطلاعات باز و غیرمحرمانه هستند که معمولاً مرکز آمار برای استفاده عموم و تحقیق و پژوهش و... آن را منتشر می‌کند و بخشی از اطلاعات هم که محرمانه هستند در اختیار مسئولان و نهادهای مربوطه قرار می‌گیرد تا از آنها بهره‌برداری شود و مهمتر اینکه اطلاعات به مجامع جهانی ارسال می‌شود.

مهیا کردن زیرساخت برای آمار‌گیری نوین

علیرضا هاشمی گلپایگانی مدرس دانشگاه امیرکبیر نیز درباره این طرح آمارگیری گفت: شیوه پیمایشی روش منسوخی نیست ولی تناقضی نیز با شیوه‌های نوین ندارد و می‌توان در کنار روش پیمایشی از شیوه‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات نیز استفاده کرد تا این دو همدیگر را تکمیل کنند. بنابراین باید زیرساخت‌های روش‌های نوین آماری در کشور مهیا شود تا به صورت دائم مورد استفاده قرار بگیرد.

هاشمی گلپایگانی در ادامه گفت: به‌عنوان نمونه می‌توان به شرکت‌های تأمین‌کننده خدمات اینترنتی مراجعه کرد، چرا که این شرکت‌ها تعدادی مشترک با مشخصات، کد ملی و... را در اختیار دارند از این‌رو می‌توان متوجه شد که جزو چه خانواری هستند و به اطلاعات دسترسی‌ها و... دست یافت ولی باید گفت در این میان بحث حریم خصوصی افراد به میان می‌آید و از این‌رو نمی‌توان براحتی از این شیوه‌ها بهره برد؛ البته می‌توان آنها را گمنام‌سازی کرد.