سرمایه داخلی توان تامین مالی پروژه‌های نفتی را دارد؟
بسیاری از کارشناسان فعال در حوزه نفت عقیده دارند بازار سرمایه داخلی کشش پاسخگویی به سرمایه مورد نیاز صنعت نفت را ندارد.
«در مجموع بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران نیاز است»؛ این جمله‌ای است که بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران بارها آن را اعلام کرده است تا شدت نیاز صنعت پیشران کشور به نقدینگی مشخص باشد. تامین این میزان سرمایه برای جان بخشیدن به صنعت نفت ایران که سال‌ها تحت فشار تحریم‌های مالی و فنی غرب بوده، در شرایطی ضروری عنوان می‌شود که به دلایل مختلف تا کنون تنها برای ۸/ ۴ میلیارد دلار از این میزان سرمایه قراردادی قطعی با توتال منعقد شده است.
در چنین شرایطی بحث تامین مالی قراردادهای نفتی از طریق بازار سرمایه و منابع داخلی، گریزگاهی است که گاه به گاه از سوی برخی فعالان و کارشناسان مطرح می‌شود تا شاید جایگزینی برای سرمایه‌های خارجی باشد. به گزارش دنیای اقتصاد، تازه‌ترین اتفاق در این زمینه، جلسه‌ای است که روز یکشنبه همین هفته در کمیته اقتصاد مقاومتی مجلس شورای اسلامی تشکیل شد. «تامین مالی قراردادهای نفتی از طریق بازار سرمایه و منابع داخلی و تسهیل جذب آنها» در حالی هدف اصلی جلسه یاد‌شده اعلام شده است که اجرای این روش با توجه به حجم بالای سرمایه‌ای که صنعت نفت نیاز دارد، با اما و اگرهایی همراه است.
هرچند در حاشیه جلسه یاد شده، «حجم بالای نقدینگی در کشور» یکی از پتانسیل‌های تامین سرمایه پروژه‌های نفتی اعلام شده است و این‌طور به نظر می‌رسد که با توجه به نقدینگی حدود ۱۴۰۰ هزار میلیارد تومانی در کشور می‌توان سرمایه مورد نیاز پروژه‌های نفتی را تامین کرد؛ اما به نوع پروژه‌ها، میزان بهره آنها از این میزان نقدینگی یا چگونگی جذب بخشی از این نقدینگی اشاره‌ای نشده است. رئیس کمیته اقتصاد مقاومتی مجلس در این زمینه تنها به «روش‌ها و امکانات نوین بازار سرمایه که می‌توان از آنها برای تامین مالی مناسب پروژه‌های کلان نفتی استفاده کرد» اشاره و تاکید کرده است: میزان تأمین مالی از طریق بازار سرمایه طی ۱۰ سال گذشته بیش از دوازده برابر افزایش یافته به نحوی که از ۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان در سال ۸۶ به بیش از ۵۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۵ افزایش یافته است. با این حال به نظر می‌رسد آنچه صنعت نفت نیاز دارد، بسیار بیشتر از سقف سرمایه‌ای است که در سال ۹۵ از سوی بازار سرمایه تامین شده است.
آن‌طور که زنگنه پیش از این اعلام کرده بود «بخش بالادست صنعت نفت ایران به ۱۳۴ میلیارد دلار و صنعت پتروشیمی نیز ۵۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد (مجموعا ۲۰۰ میلیارد دلار) که ۷۰ درصد این میزان از منابع داخل کشور قابل تامین نیست و باید از خارج از کشور تامین شود.» به این ترتیب در حالی بازار سرمایه در بیشترین سطح موفق به جذب بیش از ۵۲ هزار میلیارد تومان سرمایه شده است که ۳۰ درصد از سرمایه‌ای که زنگنه به جذب آن از بازار داخل امیدوار است (با توجه به حجم کل سرمایه مورد نیاز صنعت نفت) چیزی حدود ۱۶۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
با توجه به این واقعیت، بسیاری از کارشناسان فعال در حوزه نفت عقیده دارند بازار سرمایه داخلی کشش پاسخگویی به سرمایه مورد نیاز صنعت نفت را ندارد. این کارشناسان با تایید حجم بالای نقدینگی در کشور، مشکل اصلی را در زیرساخت‌های بازار سرمایه کشور جست‌وجو می‌کنند. از نگاه آنها حتی اگر جذابیت‌های کافی برای حضور سرمایه‌گذاران داخلی در صنعت نفت و پتروشیمی فراهم شود؛ بازار سرمایه از توان کافی برای جذب سرمایه مورد نیاز صنعت نفت برخوردار نیست. این نقد در حالی از سوی کارشناسان وارد می‌شود که در عین حال عقیده دارند حساب پروژه‌های کوچک نفتی از پروژه‌های عظیم بخش بالادست جدا است. در حالی‌که سرمایه‌گذاری در توسعه پروژه‌های بالادستی به نقدینگی زیاد و تکنولوژی روز دنیا نیازمند است، پروژه‌های کوچک نفتی هم به لحاظ مالی و هم به لحاظ فنی محل خوبی برای ورود شرکت‌های ایرانی و جذب سرمایه‌های داخلی به شمار می‌رود.
