بی‌برنامگی برای طلای سیاه
تصمیم گیری‌های ناگهانی و سیاست‌های اشتباه، تیشه به ریشه اقتصاد ایران می‌زند.
در حالی طلای سیاه این روزها به اوج خود نزدیک شده که پیش‌بینی‌های متفاوتی برای آینده نفتی دنیا مطرح می‌شود و این صحبت‌ها هر روز رنگ تازه‌تری به خود می‌گیرند؛ به‌گونه‌ای که این اواخر بلومبرگ اعلام کرده که قیمت نفت تا قبل از کریسمس به 80 دلار در هر بشکه می‌رسد. از سوی دیگر برخی کارشناسان داخل کشور، اعتقادی به این پیش‌بینی‌ها ندارند و معتقدند که بازیگران عرصه سیاست شاید باعث ایجاد تحولاتی در قیمت نفت شده و نرخ آن را با نوساناتی همراه کنند اما این تغییرات اگر رقم بخورد، ماندگار نخواهد بود و دولتمردان ایرانی نباید دل خود را به اظهارنظرهای بازیگردانان حوزه نفت خوش کنند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، البته در این میان، تنش‌های اقتصادی که به وجود آمده ،تاثیراتی در افزایش نرخ نفت داشته است؛ برای مثال بالاگرفتن تنش میان عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده نفت اوپک با برخی همسایگان خود، موجب افزایش قیمت نفت به بیش از 60دلار در هر بشکه شده که این جهش قیمت برای اولین بار از سال 2015میلادی اتفاق افتاده است. در هفته‌های گذشته نیز به دلیل کاهش تولید نفت اوپک و برخی از غیر اوپکی‌ها، در راستای باز گرداندن مجدد توازن به بازار نفت و کاهش عرضه بیش از حد، قیمت نفت افزایش پیدا کرده است. با این تفاسیر، عده‌ای معتقدند که آمریکا و عربستان از افزایش قیمت نفت استقبال می‌کنند زیرا آمریکا نقشه‌هایی برای نفت کشیده است و قصد دارد بازیگردانی و قدرت نفتی دنیا را به دست بگیرد. این روزها دولت‌آمریکا سعی دارد با از میان برداشتن موانع سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و اجازه حفاری چاه نفت در بخش بیشتری از آمریکا، توان تولید کشور را افزایش دهد و خود را به‌عنوان کشوری که نه تنها از نظر اقتصادی جایگاه اول را دارد بلکه یک صادر کننده بزرگ نفت است نیز معرفی کند. در این صورت تقابل با کشورهای خاورمیانه و حذف شدن نفت آن‌ها از بازار نمی‌تواند دیگر قیمت را در سطح جهان متاثر کند.
درآمد نفتی ایران تا ۲۰ سال آینده
سناریوهای زیادی در خصوص آینده اقتصاد ایران و تولید نفت به میان می‌آید که خوشبینانه‌ترین حالت آن، افزایش ظرفیت تولید نفت ایران با شیب ملایمی در دهه‌های آتی است که تا قبل از سال ۲۰۲۰ و ۲۰۳۰ به ترتیب به چهار و ۴.۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. البته اگر پروژه‌های افزایش ضریب بازیافت به طور کامل اجرایی شوند، به صورت بالقوه شاهد تداوم این روند تا سال ۲۰۴۰ خواهیم بود. براساس برآوردهای سازمان اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) از قیمت نفت خام به‌عنوان ارقام مبنا، انتظار می‌رود ناخالص درآمد سالانه ایران از فروش نفت خام تا اواسط دهه بعدی به سطح سال‌های ۲۰۱۱ و 2012 خود یعنی در حدود ۱۵۰ میلیارد دلار (با فرض ثبات دلار سال ۲۰۱۶ ) برسد. با این وجود درآمد نفتی این کشور هنوز به طور تقریبی ۳۰ درصد از درآمد دولت و بیش از ۲۰ درصد از ارزش افزوده ناخالص واقعی را تشکیل می‌دهد.
حرکت به سمت دوره جدید
علاوه بر پیشرفت اخیر در متغیرهای اساسی بازار انرژی در جهان که تاثیر معکوسی بر اقتصادهای وابسته به نفت گذاشته است، ایران (با وجود داشتن ذخایر وسیع) با موانع قابل توجهی برای افزایش تولید نفت خام خود در میان‌مدت و بلندمدت روبه‌رو بوده است. با تولید بیش از ۷۲ میلیارد بشکه نفت تاکنون، صنعت نفت ایران به سمت دوره جدیدی در حرکت است که در آن جبران کاهش طبیعی در میادین بالغ آن فقط از طریق استخراج نفت از منابعی که به آسانی قابل بازیافت نیستند (مانند نفت سنگین، EOR و آب ژرف) امکان پذیر است. با استفاده از برآوردهای سازمان اطلاعات انرژی آمریکا از قیمت نفت خام، انتظار می‌رود تا درآمد ناخالص سالانه ایران از فروش نفت خام، در اواسط دهه بعدی، به سطح سال‌های ۱۲ -۲۰۱۱ یعنی ۱۵۰ میلیارد دلار (با فرض ثبات دلار سال ۲۰۱۶) برسد.
نیازمندی به فناوری‌های نوین
از آنجایی که ایران، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز به شمار می‌آید اما هنوز پیشرفتی در حوزه تکنولوژی در این بخش‌ها حاصل نشده، اکنون صنعت نفت و گاز ایران به شدت نیازمند جذب فناوری نوین و سرمایه خارجی است. برای نیل به این هدف، دولت ایران در نظر دارد تا از طریق ارائه حدود ۵۰ پروژه نفتی و گازی به سرمایه‌گذاران خارجی و شرکت‌های نفتی بین‌المللی، برای صنایع بالادستی خود در برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی رقم ۲۰۰-۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه جذب کند. از این‌رو سرمایه‌گذاری در این بخش بهتر از گذشته پیش می‌رود اما هنوز به حالت مطلوب خود نرسیده است و سنگ‌اندازی‌هایی در این زمینه صورت می‌گیرد. حالا مانند دیگر کشورهای صادرکننده نفت در خاورمیانه، اقتصاد ایران نیز به شدت به مصرف نفت و فرآورده‌های آن وابسته است؛ به همین‌دلیل باید تغییراتی در حوزه سیاست‌گذاری‌ها و توسعه فناوری‌ها انجام شود.
