سرمایه ایرانی در کشورهای خارجی
عمده مباحث مطرح‌شده بعد از امضای برجام و گشایش‌های اقتصادی و سیاسی حاصل از آن، به جذب سرمایه‌گذاران خارجی و چگونگی حضور آنها در کشور برای استفاده بهتر از این فرصت طلایی مربوط می‌شود، اما با این حال هستند ایرانیانی که به سرمایه‌گذاری در دیگر کشورها علاقه‌مندند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، در این رابطه می‌توان به دو نوع سرمایه‌گذاری بد و خوب اشاره کرد که در نوع سرمایه‌گذاری به‌اصطلاح بد، به‌دلیل نبود ثبات اقتصادی، فرار سرمایه رخ می‌دهد. به عبارتی، نه‌تنها زمینه برای جذب سرمایه‌های خارجی فراهم نیست، بلکه حتی سرمایه‌های اندک داخل نیز به خارج از کشور فرستاده می‌شوند و عایدی برای کشور در بر ندارد، اما درمقابل، نوع دیگری از سرمایه‌گذاری وجود دارد که به‌ویژه در سال‌های اخیر بر آن تاکید شده است و می‌توان از آن تحت عنوان سرمایه‌گذاری خوب و سودآور نام برد؛ کشت فراسرزمینی و پالایشگاه‌سازی نمونه‌ای از این نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند که برای کشور صرفه اقتصادی دارند و با توجیه اقتصادی همراهند.
در دولت احمدی‌نژاد شاهد بودیم که به‌طور گسترده فرار سرمایه از کشور اتفاق می‌افتاد؛ درواقع از آنجایی که ثبات اقتصادی در کشور نبود، سرمایه‌گذاران ایرانی به کشورهایی چون امارات، ترکیه یا تاجیکستان می‌رفتند و در آنجا سرمایه‌گذاری می‌کردند که هیچ‌عایدی برای کشور در بر نداشت. کارشناسان بر این باورند که یکی از عواملی که موجبات رشد و توسعه اقتصادی کشورها را فراهم می‌کند، داشتن سرمایه کافی اعم از سرمایه‌های فیزیکی و انسانی است. این در حالی است که یکی از مشکلات کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌نیافته، کمبود سرمایه است. به‌عبارتی به‌دلیل وجود شرایط خاص سیاسی و اقتصادی داخلی و بین‌المللی نه‌تنها بستر برای جذب سرمایه‌های خارجی فراهم نیست، بلکه سرمایه‌های اندک داخل نیز به خارج فرستاده می‌شوند. این کارشناسان ارزشگذاری بیش از حد نرخ ارز، کسری مالی، ریسک، نرخ تورم، نرخ رشد اقتصادی، نرخ بهره بانکی، قوانین و مقررات و... را از جمله علل فرار سرمایه ذکر کرده‌اند. به‌گفته صاحبنظران اقتصادی، پدیده فرار سرمایه به هر دلیلی یا هدفی که انجام شود، اثرات قابل‌توجهی را بر متغیرهای کلان اقتصادی باقی می‌گذارد که درنتیجه آن تاثیر سیاست‌های اتخاذشده توسط دولت کاهش یافته و این نهاد در رسیدن به اهداف خود با مشکل مواجه می‌شود. ایجاد محیط اقتصادی مطمئن و باثبات مهم‌ترین عامل کنترل سرمایه در ایران است، چراکه علت اصلی فرار سرمایه از کشور ما با شرایط بی‌‌‌ثبات اقتصادی رابطه تنگاتنگی داشته و این خود به تامین مالی وابسته است.
روش‌هایی برای سودآوری
علاوه بر نوعی از سرمایه‌گذاری که درنتیجه آن چیزی عاید کشور نمی‌شود و به فرار سرمایه منجر خواهد شد، می‌توان از نوع دومی از سرمایه‌گذاری نام برد که درآمدزایی و سودآوری ویژه‌ای را نصیب کشور می‌سازد. در همین راستا، طی سالیان اخیر بر سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی چون پالایشگاه‌سازی یا کشت فراسرزمینی در دیگر کشورها تاکید می‌شود. در زمینه کشت فراسرزمینی به‌دلیل کمبود آب در کشور و همچنین ارزان‌بودن دستمزد کارگران کشاورزی، سرمایه‌گذاری برای فعالان حوزه کشاورزی کشورمان درآمدزاست و توجیه اقتصادی دارد. در همین راستا، تاکنون چند کشور آفریقایی، اوکراین، تاجیکستان و... تحت کشت قرار گرفتند که این مهم عمدتا توسط بخش خصوصی انجام می‌شود. محصولات مزارعی که زیر کشت قرار می‌گیرند، در صورت نیاز به کشور منتقل می‌شوند و در غیراین صورت در همان منطقه به فروش می‌رسند. در همین راستا، اخیرا خبر تشکیل انجمن کشت فراسرزمینی در اتاق شیراز توسط محمدحسن طلعتی، رئیس دفتر مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی داده شد که قرار است با هدف حفظ منابع آب کشور راه‌اندازی شود و آن‌طور که اعلام شده، می‌تواند در شرایط خشکسالی و کمبود آب راهی مناسب برای بخش کشاورزی کشور ما باشد. طرح کشت فراسرزمینی با هدف ایجاد فضایی برای اشتغال، درآمدزایی و سرمایه‌گذاری برای کشاورزی دنبال می‌شود و با اجرای آن می‌توان بخشی از مشکلات معیشتی مردم و کشور را حل‌و‌فصل کرد. البته به‌گفته فعالان اقتصادی، آنچه در این میان اهمیت دارد، این است که دولت اگر برنامه جدی در این زمینه دارد، باید هرچه سریع‌تر آن را اجرایی کند، چون کشورهای رغیب زمین‌های مرغوب را تصاحب کرده‌اند. همچنین پالایشگاه‌سازی نیز روش دیگری برای سرمایه‌گذاری فعالان اقتصادی در دیگر کشورهاست که درنهایت به‌نفع اقتصاد کشور است. در همین زمینه، کارشناسان ضمن تاکید بر لزوم پالایشگاه‌سازی در کشورهای مختلف به منظور حفظ صادرات و فروش بلندمدت، بر این باورند که اگر کشور ما در کشور دیگری مشارکت کرده و پالایشگاهی در آنجا تاسیس کند، درنهایت این پالایشگاه به نفت سنگین و سبک ایران نیاز پیدا کرده و وابستگی ایجاد می‌کند. علاوه بر این موارد نیز کشورهایی هستند که به‌واسطه توان بالای دانش مهندسی شرکت‌های ایرانی به‌ویژه در حوزه آب و برق تمایل به واگذاری طرح‌های خود به پیمانکاران ایرانی دارند. در همین راستا، اخیرا در دوازدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران و تاجیکستان، رئیس‌جمهور تاجیکستان تمایل خود را برای واگذاری طرح‌های بیشتر به پیمانکاران ایرانی با وزیر نیروی کشورمان در میان گذاشت و درمقابل رضا اردکانیان نیز اعلام کرد که «با توجه به ظرفیت آبی خوب و مناسب کشور تاجیکستان امیدواریم امکان استفاده از ظرفیت کشت فراسرزمینی در این کشور و ضرورت حل‌و‌فصل مسائل فی مابین و استفاده از ظرفیت‌های منطقه ای دو کشور فراهم شود».
بی اطلاعی از کم‌وکیف سرمایه‌گذاری ایرانیان
یک عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی می‌گوید: اگر بخواهیم این موضوع را بررسی کنیم که برای مثال آیا ایرانیان در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی علاقه‌مند هستند در خارج از کشور سرمایه‌گذاری و مشارکت کنند، پاسخ این سوال این است که بله، علاقه‌مندند، اما ما هیچ‌سرمایه‌گذاری مشترکی توسط ایرانیان در زمینه نفت،گاز و پتروشیمی در خارج از کشور نداریم. رضا پدیدار ادامه می‌دهد: آنهایی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در خارج از کشور هستند، به هیچ‌وجه اطلاع‌رسانی نمی‌کنند. الان خیلی از شرکت‌های ایرانی سهم شرکت‌های خارجی را خریداری کرده‌اند، اما هیچ‌کدام اطلاعی از کم‌وکیف آن نمی‌دهند. سوال این است که کدام ایرانی الان اطلاعات درآمدی خود را از سرمایه‌گذاری در خارج از کشور فاش می‌کند. او می‌گوید: حتی شرکت‌های دولتی و خصولتی و شخصیت‌های حقوقی هم اطلاع‌رسانی نمی‌کنند. پدیدار به مقاوله‌نامه‌های مشترک در این زمینه اشاره می‌کند و در این باره می‌افزاید: ما با برخی از کشورها مقاوله‌نامه‌های مشترک داریم که براساس آن اگر کسی بخواهد در یکی از آن کشورها سرمایه‌گذاری کند، باید درآمد خودش را به آن کشور مبنا گزارش دهد تا مالیات پرداخت کند، اما هیچ‌کسی چنین کاری را انجام نمی‌دهد. این عضو اتاق بازرگانی همچنین به ایرانیان مقیم خارج اشاره می‌کند و در این باره می‌گوید: سامانه‌ای توسط وزارت امور خارجه راه‌اندازی شده است که درصدد جذب نخبگان و سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم خارج از کشور است و از آنها برای سرمایه‌گذاری در ایران دعوت می‌کند تا درنهایت اصل و سود سرمایه‌گذاری به آنها برگردانده شود. در این زمینه سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران مجموعه‌سیاست‌هایی را آماده می‌کند تا ایرانیانی که مقیم خارج از کشور هستند، در ایران سرمایه‌گذاری کنند.
