تولید ۹۰درصد زعفران دنیا در ایران
زعفران گیاهی دارویی با خواصی منحصر به فرد است که به عنوان یک محصول ارزآور، اثرگذاری مستقیمی بر کاهش صادرات کالاهای غیرنفتی دارد.
همچنین در این دوران که با بحران کم آبی به صورت جدی روبه‌رو هستیم، زعفران محصولی اقتصادی برای کشاورزان محسوب می‌شود. محصولی کم آب‌بر، با اشتغال‌زایی بالا که در هفت تا 9 سال قابل بهره‌برداری است و نیازی به فناوری پیچیده، ماشین‌آلات سنگین و انبارهای ویژه‌ای ندارد. آمار و ارقام نشان‌دهنده آن است که تاکنون به طور متوسط سالانه با افزایش سطح زیر کشت با روند روبه رشد تولید زعفران مواجه بوده‌ایم و پیش بینی می‌شود امسال نیز طبق روال سال‌های گذشته، شاهد همین روند باشیم.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، درحال‌حاضرایران، تولیدکننده بیش از 90 درصد طلای سرخ جهان شناخته می‌شود اما از منافع اقتصادی آن تاحدودی بی‌بهره است. امروزه شاهد آن هستیم که جایگاه اقتصادی ایران در تجارت این محصول، هر سال ضعیف و ضعیف‌تر شده و همچنان خطر سقوط رتبه تجاری ایران در این زمینه وجود دارد. فعالان و کارشناسان در این بخش، مهم‌ترین چالش زعفران را نبود اراده‌ای ملی برای حمایت از جایگاه ویژه این محصول در سراسر جهان می‌دانند.
گنجینه ژنتیکی به سرقت رفته‌است
بزرگ‌ترین مشکلی که امروزه در مورد پیاز زعفران در کشور ما وجود دارد، قاچاق آن به خارج از کشور به‌ویژه‌افغانستان است و به نوعی دزدی گنجینه ژنتیکی به حساب می‌آید که با وجود غیرقانونی بودن آن همچنان به صورت وسیعی توسط سودجویان انجام می‌شود. این درحالی است که ما در کشورمان با کمبود پیاز مورد نیاز مزارع کشت زعفران در برخی نواحی روبه‌رو هستیم. به عنوان مثال طبق آمارهای مطرح شده توسط کارشناسان در استان کرمانشاه، مهم‌ترین مشکل زعفران‌کاران، عدم دسترسی به پیاز زعفران برای توسعه سطح زیر کشت است. گفته شده تنها 20 تن سهمیه برای کل استان در نظر گرفته‌اند که فقط برای سه هکتار از اراضی این استان کافیست و کمبود مقدار مورد نیاز کشاورزان به ناچار از راه‌های دیگری تهیه می‌شود. از سوی دیگر، نوسان نرخ ارز در ایام مختلف نیز می‌تواند تاثیر قابل توجهی در تجارت این محصول با ارزش داشته باشد؛ به صورتی که سود اصلی و حق کشاورزان به دلالان و سودجویان می‌رسد و شاهد ضرر و زیان زیادی در این بازار خواهیم بود. پس علاوه بر مدیریت تولید باید مدیریت بازار آن نیز تحت کنترل باشد؛ چراکه نوسان یا افزایش قیمت بی‌پشتوانه و برنامه‌ریزی، تهدیدی جدی برای تولید و آینده بازار زعفران ایران است. به عقیده کارشناسان، بیدار شدن رقیبان ایران در بازارجهانی مانند اسپانیا و یا علاقه‌مندی و ورود کشورهای جدید به تولید این محصول گرانبها مانند چین، از جمله این تهدیدهاست که می تواند جایگاه زعفران ایران را به خطر بیندازد. با برقراری ثبات قیمت زعفران در بازار و نیز قیمت ارز در کشور به عنوان اولین قدم می‌توانیم تامین‌کننده خوبی برای مشتریان زعفران باشیم؛چراکه با متغیر بودن قیمت زعفران در یک بازه زمانی بسیار کوتاه، در هر بار سفارش مشتری، قیمت متفاوتی برای یک محصول واحد اعلام می‌شود. بنابراین با افزایش یا نوسان قیمت، زنجیره فرآوری، فروش و صادرات به طور کلی دچار زیان خواهد شد و ایران، مشتریان خود را در فاصله زمانی کوتاهی از دست خواهد داد.
کاهش قیمت یک میلیون تومانی
آمار و ارقام سال جاری، بیانگر این است که زعفران در خرداد و تیر، حدود یک میلیون تومان کاهش قیمت داشته و بعد از آن از ثبات نسبی برخوردار بوده است که با توجه به رسیدن فصل برداشت و انتظار و ترجیح مشتریان برای خرید محصول نو و افزایش عرضه، قیمت زعفران کاهش خواهد یافت. از مهم‌ترین مباحث مطرح در مورد این محصول پرارزش کشورمان، جنبه‌های تجاری و ارزآوری آن است که متاسفانه درحال حاضر به اندازه پتانسیل آن مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. با وجود اینکه ایران با تولید حدود 90 درصد از زعفران جهان، بزرگ‌ترین تولیدکننده به حساب می‌آید، در تجارت جهانی جایگاه هفدهم را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر بیشترین سهم از کل بازار جهانی زعفران در اختیار اسپانیا، ایتالیا، آلمان و دیگر کشورهای اروپایی است و ایرانی‌ها توانایی رقابت با این کشورها را ندارند. به گفته کارشناسان، تجارت جهانی زعفران 8.2 میلیارد دلار بوده که سهم ایران از این مقدار تنها286 میلیون دلار است.
زنگ خطر
سال‌ها پیش اسپانیا با تولید و عرضه بیش از چهار تن زعفران، بازارجهانی این محصول را در قبضه خود گرفته بود؛آن زمان، ایران با کمتر از سه تن تولید در رتبه بعدی قرار داشت اما بی‌توجهی اسپانیا، نابودی این صنعت را در آن کشور رقم زد و شاهد آن بودیم که ایران به صورت لاک‌پشتی، جایگاه آن را به خود اختصاص داد. حال این خطر برای ایران با وجود توسعه کشت زعفران در کشورهای دیگروجود دارد. همان‌گونه که امروزه شاهد آن هستیم، اسپانیا با داشتن تولیدی کمتر از یک تن، سالانه حدود 100 تن صادرات زعفران دارد و یا امارات بدون داشتن حتی یک مزرعه زعفران، جزو کشورهای عمده صادر کننده در جهان است. علاوه بر آن رقبای جدیدی از جمله افغانستان، یونان، مراکش، ترکیه و هند در زمینه تولید و تجارت زعفران فعال شده‌اند. چین نیز با روش‌های گلخانه‌ای به تولید انبوه زعفران روی آورده‌است؛ اگرچه محصول آن پس از چندسال به دست خواهد آمد اما چین نشان داده است که درامر تولید و به انحصار خود در آوردن بازار در تمامی زمینه‌ها رقیبی قدر است و پیشی گرفتن از آن برای ایران بسیار سخت و در بعضی موارد ناممکن خواهد بود.
قدرت کم رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی
علی شریعت مقدم، رییس هیات مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران، یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود برای توسعه بازار ملی و بین‌المللی زعفران ایران را ضعف در معرفی می‌داند. وی با این مقدمه می‌گوید: در کنار آن، باید واحدهای اصولی فرآوری و بسته‌بندی بیشتری ایجاد شود. متاسفانه فضای کسب و کار ایران در جهان، رتبه پایینی دارد و علت آن، نرخ تسهیلات و هزینه‌های مختلفی است که به تولید تحمیل می‌شود. به عنوان مثال هزینه‌های تولید در کشوری مانند اسپانیا ،کمتر از 10درصد ایران است. در مورد نرخ موثر مالی نیز باید گفت که این نرخ در ایران حداقل 20درصد است ولی در کشوری مانند اسپانیا، این رقم به دو درصد می‌رسد. همین عوامل باعث کاهش قدرت رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی با سایر رقبا شده و ناگفته نماند که تعرفه‌ها و روابط تجاری نیز در این امر تاثیرگذار است. در دوسال گذشته در بعضی موارد 8.5 تا 10درصد برای واردات کالاهای ایرانی تعرفه در نظر گرفته شد؛ در صورتی که در داخل کشور برای حمایت از واحدها اتفاق مشابهی نیفتاده است.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به اهمیت این محصول برای کشاورزی ایران و همچنین این مورد که بیش از 90 درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود، از سازمان‌ها و نهادهای مربوطه از جمله وزارت جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت و توسعه تجارت، انتظار همکاری بیشتری، به‌خصوص در زمینه عملیاتی کردن طرح و برنامه‌های تصویب شده می‌رود.
صادرات زعفران و سود حاصله
درپنج ماهه نخست امسال شاهد افزایش میزان و ارزش زعفران صادرشده بوده‌ایم اما تاحدودی همه این مقدار به‌صورت فله‌ای بوده است. درمجموع 68تن و 640 کیلوگرم به ارزش 92 میلیون و 623 هزار دلار به 54 کشور صادر شده که تنها حدود 13 کیلوگرم آن به صورت بسته‌بندی بوده است. از ابتدای دولت یازدهم، تلاش بر کاهش خام‌فروشی و حرکت به سمت صادرات محصولات نهایی و با ارزش‌افزوده بوده است. از طرف دیگر با صادرات زعفران به صورت بسته‌بندی‌های خردتر و با هدفمندی به کشورهای مصرف‌کننده نهایی، می‌توانیم درآمد ارزی بیشتری برای اقتصاد کشورمان به ارمغان بیاوریم. طبق آمار، این مقدار برای بسته‌بندی‌های کمتر از 10 گرم، حدود سه برابر زعفران فله‌ای بوده است.
به نام زعفران، به کام سودجویان
همان‌گونه که می‌دانید، زعفران یکی از محصولات راهبردی کشاورزی برای کشورمان محسوب می‌شود که در سایه کمبود نظارت‌ها و سوء استفاده متقلبان، در تولید و عرضه آن مشکلاتی از گذشته وجود داشته است که ورود این محصول به بازارهای داخلی و صادراتی، باعث وارد آمدن صدمه جدی به تولیدکنندگان و نام زعفران ایرانی می‌شود. یکی از انواع تقلب در عرصه زعفران آن است که ریشه‌های زعفران را که سفید یا سرخی کمتری دارد با زعفران دم کرده و با گرفتن رنگ زعفران به اسم گل زعفران می‌فروشند که این امر، مشکلی برای سلامت افراد ندارد اما در عمل باعث می‌شود که مصرف‌کننده هنگام مصرف این محصول، ازحجم بیشتری استفاده کند. بعضی متقلبان سودجو نیز برای رنگ آمیزی ریشه و ساقه زعفران از رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌کنند که علاوه بر ضرر مالی برای مصرف‌کننده، سلامتی او را نیز به خطر می‌اندازد. از دیگر فعالیت متقلبان این است که گاهی گلرنگ را به عنوان زعفران عرضه می‌کنند. گلرنگ، گیاهی است با ظاهری شبیه به زعفران که رنگ، بو و خاصیت زعفران را ندارد و به هیچ عنوان نمی‌تواند جایگزین این محصول شود. تست و شناسایی مرغوبیت زعفران به راحتی قابل آزمایش نیست و نیاز به تجهیزات خاص آزمایشگاهی دارد اما حداقل کاری که می‌توان در این زمینه انجام داد، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی درباره زعفران اصل و تقلبی در بازار است که تشکل‌های مربوطه باید از شرایط فیزیکی زعفران مرغوب، اطلاعات کافی در اختیار مصرف کنندگان قرار دهند تا سودجویان نتوانند به اهداف شوم خود دست یابند.
