افت ۹ درصدی صادرات بخش صنعت
بررسی علل افت صادرات و رشد واردات در نیمسال اول امسال نشان می‌دهد بخش صنعت نسبت به سایر بخش‌های عمده صادراتی نقش اصلی را در کاهش صادرات کشور در ۶ ماه منتهی به شهریور امسال نسبت به سال گذشته داشته است.
صادرات در بخش صنعت به لحاظ وزنی افت ۱۰ درصدی و به لحاظ ارزشی افت ۹ درصدی را ثبت کرده است. به‌علاوه بررسی واردات کالا به تفکیک کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای نشان می‌دهد که سهم کالاهای واسطه‌ای (کالاهایی که در جریان تولید دیگر کالاها مصرف می‌شوند) در واردات بیشتر از دو گروه دیگر است.
وضعیت تجارت خارجی ایران در نیمه نخست امسال حکایت از آن داشت که واردکنندگان کارنامه بهتری نسبت به صادرکنندگان داشتند. به گزارش دنیای اقتصاد، به عبارتی میزان واردات از صادرات سبقت گرفته و تراز تجاری منفی را در کارنامه ۶ ماهه تجارت خارجی کشور رقم زده است. در این گزارش قصد داریم به زبان آمار و ارقام به چرایی افزایش واردات و کاهش صادرات بپردازیم. سازمان توسعه تجارت در گزارشی به تحلیل این موضوع پرداخته و کالاهای کلیدی که موجب رشد واردات و کاهش صادرات شده را شناسایی کرده است. بر اساس این گزارش، کالاهای واسطه‌ای بیشترین واردات را به خود اختصاص داده‌اند که می‌تواند حکایت از به حرکت درآمدن چرخ اقتصاد کشور باشد. همچنین مبادی وارداتی نشان می‌دهد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا توانسته‌اند واردات خود را به ایران افزایش دهند و در پله‌های ۶ تا ۱۰ عمده ترین مبادی واردات ایران بایستند. در حالی که صادرات ایران به این اتحادیه بیشترین کاهش را تجربه کرده است. از سویی بیشترین صادرات در ۶ ماه نخست امسال در گروه کالاهای صنعتی رخ داده که البته هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته کاهش صدور این کالا را شاهد بوده ایم. اما درصد تغییرات ارزشی صدور کالا در ۶ ماه نخست امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می‌دهد که بیشترین رشد صادرات، مربوط به بخش معدن است.
وضعیت صنعتی‌ها در صادرات
آمارهای صادرات به تفکیک بخش‌ها بر اساس گروه بندی سازمان توسعه تجارت نشان می‌دهد که میزان صادرات کالاهای صنعتی به لحاظ وزنی و ارزشی بیشتر از سایر گروه‌ها بوده است. پتروشیمی رتبه دوم، میعانات گازی رتبه سوم، بخش کشاورزی رتبه چهارم، بخش معدن رتبه پنجم، فرش رتبه ششم و صنایع دستی رتبه هفتم را به لحاظ ارزش در صادرات نیمه نخست به ثبت رسانده‌اند. درصد تغییرات صادرات این گروه‌ها در ۶ ماه نخست امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حاکی از آن است که میزان صادرات کالاهای صنعتی به لحاظ وزنی ۱۰ درصد و به لحاظ ارزشی ۶ درصد افت داشته است. پتروشیمی با افت وزنی بیش از ۵ درصد مواجه بوده اما به لحاظ ارزشی رشد حدود یک درصد را تجربه کرده است. میعانات گازی هم نیز به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی افت بیش از ۵ درصدی را تجربه کرده است.
گروه کشاورزی رشد ۱۵ درصدی را در وزن و افت ۹ درصدی را در ارزش در کارنامه ۶ ماهه خود به ثبت رسانده است. اما معدنی‌ها هم به لحاظ ارزش و هم به لحاظ وزنی با رشد صادرات روبه‌رو بوده‌اند. رشد وزنی صادرات معدن ۳ درصد بوده و جالب آنکه رشد ارزشی آن ۴۷ درصد است. صادرات فرش نیز با افت وزنی ۱۹ درصدی و رشد ارزشی ۱۴ درصدی مواجه بوده است. در بخش صنایع دستی هم به لحاظ ارزشی و هم به لحاظ وزنی رشدی به ترتیب ۷ درصد و ۴۲ درصد ثبت شده است. بر اساس این گزارش، میزان هدفگذاری صادراتی برای کل سال معادل ۵۳ میلیارد دلار است که عملکرد ۶ ماهه نخست، رقمی معادل ۲۰ میلیارد و ۵۴۴ میلیون دلار را در صادرات رقم زده است. به این ترتیب ۳۹ درصد از آنچه به‌عنوان اهداف صادراتی برای کل سال پیش‌بینی شده بود، محقق شده است.
۱۰ قلم عمده کالاهای صادراتی ایران نیز عبارتند از: «میعانات گازی»، «پروپان مایع شده»، «پلی‌اتیلن گرید فیلم با چگالی کمتر از ۹۴ درصد به جز نوع پودری»، «متانول»، «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین»، «سنگ آهن هماتیت دانه بندی با خلوص آهن بیشتر از ۴۰درصد»، «محصولات نیمه تمام از آهن یا فولاد غیرممزوج»، «بوتان مایع شده»، «سایر گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده» و «پلی اتیلن گریدفیلم به‌صورت غیر پودر با وزن مخصوص ۹۴درصد یا بیشتر» که این کالاها سهمی معادل ۴۱ درصد را از کل صادرات به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین افت ارزش صادرات در مدت زمان مذکور نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، ۵۲ درصد بوده که مربوط به «سایر گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده» است. پس از آن «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین» با ۱۱ درصد افت، دومین کالایی است که در ۶ ماه امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، کاهش صادرات را به لحاظ ارزشی تجربه کرده است. سومین کالایی که با افت صادرات به لحاظ ارزشی مواجه بوده نیز «میعانات گازی» است که صادرات آن نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته با افت ۵ درصدی روبه‌رو شده است. سایر کالاها رشد ارزشی را در ۶ ماه امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته تجربه کرده‌اند و بیشترین رشد در «محصولات نیمه تمام از آهن یا فولاد غیرممزوج» به چشم می‌خورد. مهم‌ترین بازارهای هدف کالاهای ایرانی در ۶ ماه نخست امسال مربوط به چین، عراق، امارات، کره جنوبی، هند، افغانستان، ترکیه، پاکستان، تایلند و عمان است که ۸۲ درصد از کل کالاهای صادراتی را در خود جای داده‌اند. ارزش صادرات کالا به این کشورها معادل ۱۶ میلیارد و ۸۸۵ میلیون دلار است.
بیشترین افت صادرات ۶ ماه امسال در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته در بازار ترکیه رخ داده که صدور کالا به این کشور ۴۱ درصد کاهش را نشان می‌دهد. بیشترین رشد صدور کالا نیز مربوط به تایلند است که ۱۱۸ درصد افزایش صادرات را در کارنامه تجارت خارجی ایران به ثبت رسانده است. همچنین صادرات کالا به تفکیک گروه‌های اقتصادی در این ۶ ماه نشان می‌دهد صادرکنندگان ایرانی بیشترین صادرات را به گروه همکاری‌های اسلامی OIC داشته‌اند. معادل ۱۰ میلیارد و ۱۰۱ میلیون دلار صادرات به این گروه تعلق دارد. اما هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته کاهش صادرات به این گروه در کارنامه تجارت خارجی نیمه نخست امسال ثبت شده است. شورای همکاری‌های خلیج فارس PGCC، سازمان همکاری اقتصادی ECO، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع CIS، کشورهای عضو همکاری جنوب شرق آسیا ASEAN و اتحادیه اروپا به ترتیب بیشترین صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین افت صادرات نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته نیز در اتحادیه اروپا رقم خورده و بیشترین رشد صادرات در کشورهای عضو همکاری جنوب شرق آسیا به چشم می‌خورد.
سهم زیاد واسطه‌ای‌ها در واردات
در نیمه نخست امسال میزان واردات معادل ۱۷میلیون و ۲۰۱ هزار تن کالا به ارزش ۲۳ میلیارد و ۵۹۹ میلیون دلار بوده که هم به لحاظ ارزشی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته رشد حدود ۱۵ درصدی را نشان می‌دهد و هم به لحاظ وزنی با رشد ۸ درصدی مواجه بوده است. این واردات، نتیجه ورود ۵ هزار و ۲۴۸ قلم کالا از ۱۲۰کشور است. عمده‌ترین کالاهای وارداتی شامل «برنج»، «ذرت دامی»، «سایر وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ سی‌سی تا ۲۰۰۰ سی‌سی»، «قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰cc»، «لوبیای سویا»، «سایر وسایل نقلیه، دارای موتور پیستونی درونسوز»، «شکر از نیشکر»، «روغن دانه آفتابگردان، روغن گلرنگ»، «قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰cc» و «کنجاله سویا» است که این ۱۰ قلم سهمی معادل ۲۱ درصد را از کل ارزش واردات از آن خود کرده‌اند. بیشترین رشد واردات نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته را در ورود «روغن دانه آفتابگردان، روغن گلرنگ» شاهد هستیم و بیشترین افت نیز مربوط به «لوبیای سویا» است. مهم‌ترین مبادی واردات کشور به ترتیب عبارتند از چین، امارات، ترکیه، کره‌جنوبی، هند، آلمان، سوئیس، فرانسه، ایتالیا و هلند. جالب آنکه ۵ کشور اول واردکننده به ایران، آسیایی هستند و پس از آن بیشترین واردات از ۵ کشور اروپایی صورت گرفته است. درصد تغییرات ارزشی واردات از این ۱۰ کشور نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می‌دهد تنها واردات از کره جنوبی با کاهش حدود ۵/ ۴ درصدی مواجه بوده و سایر کشورها رشد صادرات به ایران را تجربه کرده‌اند. بیشترین رشد صادرات نیز مربوط به ورود کالا از سوئیس (حدود ۵۳ درصد) بوده است.
واردات کالا به تفکیک گروه‌های اقتصادی نیز نشان می‌دهد در نیمه نخست امسال گروه همکاری‌های اسلامی OIC عمده‌ترین صادرکنندگان به ایران بوده‌اند. پس از آن اتحادیه اروپا بیشترین صادرات به ایران را رقم زده است. شورای همکاری خلیج فارس، سازمان همکاری اقتصادی، کشورهای عضو همکاری جنوب شرق آسیا و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع نیز در رده‌های بعدی قرار دارند که در میان این ۶ گروه، تنها کشورهای مستقل مشترک‌المنافع هستند که صادراتشان نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته به ایران کاهش یافته است. این گروه به لحاظ ارزشی ۴۲ درصد افت واردات داشته است. همچنین بیشترین رشد صادرات توسط کشورهای عضو جنوب شرق آسیا رقم خورده است. به علاوه واردات کالا به تفکیک کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای نشان می‌دهد سهم کالاهای واسطه‌ای در واردات بیشتر از دو گروه دیگر است. کالاهای وارداتی و صادراتی به لحاظ نوع مصرف و آثار آن در اقتصاد به سه دسته کالاهای واسطه‌ای(کالاهایی که در جریان تولید دیگر کالاها یا خدمات مصرف می‌شوند)، کالاهای مصرفی(کالاهایی که در طول سال به‌طور مستقیم به وسیله مصرف‌کنندگان نهایی مصرف می‌شوند) و کالاهای سرمایه‌ای (کالاهایی که عمر اقتصادی آنها بیش از یک سال است و برای تولید کالاها یا خدمات جدید به کار می‌روند و در حین تولید تغییر شکل نمی‌دهند) تقسیم می‌شوند.
حال در ۶ ماه نخست امسال ۱۳ میلیون و ۹۳۲ هزار تن کالای واسطه‌ای به ارزش ۱۴ میلیارد و ۱۶۶ میلیون دلار به کشور وارد شده است. سهم این کالا از کل واردات به لحاظ وزنی ۸۱ درصد و به لحاظ ارزشی ۶۰ درصد است. پس از آن واردات کالاهای مصرفی بیشترین سهم را از آن خود کرده‌اند به گونه‌ای که ۲ میلیون و ۷۷ هزار تن کالای مصرفی به ارزش ۵ میلیارد و ۱۹۵ میلیون دلار در نیمه نخست امسال به کشور وارد شده است. سهم این نوع کالا از کل واردات به لحاظ وزنی ۱۲ درصد و به لحاظ ارزشی ۲۲ درصد است. کالاهای سرمایه‌ای هم در رده سوم قرار گرفته‌اند که بر این اساس ۳۶۴ هزار تن کالای سرمایه‌ای به ارزش ۳ میلیارد و ۶۰۸ میلیون دلار در مدت زمان مذکور به ایران وارد شده‌اند. سهم ارزشی این گروه از کل واردات مدت زمان مذکور، حدود ۱۵درصد و سهم وزنی آن حدود ۲ درصد است. البته واردات سایر کالاها نیز نشان می‌دهد که ۸۲۸هزار تن کالا به ارزش ۶۳۰ میلیون دلار به کشور وارد شده که سهم وزنی آن حدود ۵ درصد و سهم ارزشی آن ۳ درصد است.
