بازگشت تدریجی نوشت‌افزار ایرانی به بازار میلیاردی
با گذر از روزهای شهریور ماه و آمدن فصل پاییز و بوی آغاز ماه مدرسه، حال و هوای بازار نوشت افزار ایران رو به تکاپو افتاده است. بازاری که با مرگ تدریجی برندهای قدیمی و خاطره‌ساز نوشت‌افزار ایرانی به خصوص دهه شصتی‌ها از سال‌های گذشته آغاز شده است و کم‌کم کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی به ورطه تعطیلی کشیده شده‌اند و یا به حداقل تولید خود رسیده‌اند.
با اینکه بیش از هفتاد درصد ویترین فروشگاه‌ها در اختیار کالاهای غیر ایرانی و به خصوص اژدهای چینی است، اما هنوز مشتریانی هستند که به سراغ نوستالژی‌های با کیفیت خود مانند خودکار بیک، پارس‌مداد، پاکن پلیکان و غیره می‌روند. اما پیدا کردن این محصولات ایرانی در بازار مملو از نوشت افزارهای بی کیفیت خارجی کار بسیار آسانی نیست.
قاچاق و واردات رسمی بی رویه
در حقیقت قاچاق و واردات بی‌رویه انواع نوشت افزارهای ارزان و بی کیفیت بازار تولید داخلی را تحت تاثیر خود قرار داده و باعث فلج تولیدکنندگان ایرانی شده است و به آنها اجازه عرض اندام در برابر محصولات خارجی را نمی‌دهد. از سویی واردات رسمی نوشت افزار بی‌کیفیت از چین و سایر کشوهای جنوب شرقی آسیا از طریق مبادی ورودی رسمی در مقابل قاچاق آن از حجم بالایی برخوردار است و علاوه بر خروج بی‌رویه ارز و ضربه به تولید داخلی، باعث ورود خسارت به اقتصاد خانواده‌ها از طریق خریدهای تکراری برای تامین کالاهای دانش‌آموزان خود در هر سال نیز شده است. چرا که در گذشته یک نوشت افزار مانند جامدادی چند سال برای یک دانش آموز قابلیت استفاده داشته است. اگر سازوکاری مناسبی برای واردات تخصصی و با کیفیت محصولات در گمرک تعریف شود و مانع از ورود کالای بی‌کیفیت شوند، این امر حداقل کاری است که می‌تواند کمک بزرگی به اقتصاد خانواده‌ها و تولید داخلی شود.
عدم توجه به برندهای داخلی
با اینکه تولیدکنندگان داخلی ظرفیت خودکفایی در تولید نوشت‌افزار را دارند، شاید یکی از راهکارهای اجباری که برخی از آنها در مقابل محصولات مشابه خارجی از آن استفاده می‌کنند، تولید محصولات با برچسب خارجی و ورود آنها به بازار همانند وضعیتی مشابه در پوشاک است، زیرا مصرف‌کنندگان به‌راحتی زیر بار خرید جنس ایرانی نمی‌روند و در این سال‌ها به نحوی از نام محصولات ایرانی، برند زده شده‌اند و این نشان از ضعف در ایجاد ساختارهای مناسب برندسازی در محصولات ایرانی از سوی تولیدکنندگان و متولیان دولتی است و به مرور زمان سبب عدم تمایل مصرف کننده داخلی به محصولات داخلی منجر شده است.
هرچند از سویی رقابت بین محصولات داخلی و خارجی ناعادلانه است، اما برخی از تولیدکنندگان ایرانی با تنوع و کیفیت مطلوب و قیمت رقابتی پا به عرصه رقابت در بازار نوشت افزار گذاشته‌اند و وضعیت بازار نشان از حرکت رو به جلوی تولید داخلی در بازار و بهبود نسبی محصولات داخلی در فروشگاه‌های لوازم التحریر در چند سال اخیر دارد. در همین راستا بازار دفترهای ایرانی اوضاع بهتری نسبت به بازار کیف و کفش مدارس و البته سایر نوشت افزارها دارد. زیرا پس از گذشت از دوران نوسانات ارزی، اینک تولیدکنندگان ایرانی توانستند با خرید مواد اولیه با ارز ثابت به تولید دفاتر ایرانی با طرح‌های داخلی محبوب بچه‌های ایرانی همچون کارتون و شخصیت‌های درین درین، جناب‌خان خندوانه و قهرمانان شاهنامه و بازی‌های دیجیتال فارسی و عروسک‌های محبوب ایرانی بپردازند و بازار دوباره شاهد توزیع گسترده دفترهای ایرانی که نسبت به محصولات مشابه از کیفیت بهتری برخوردار است، باشد. چراکه شکل و ظاهر در کنار کیفیت محصول در ترغیب مصرف‌کننده برای خرید بسیار مهم است و تولیدکنندگان داخلی کیف مدارس نیز با پیروی از این استراتژی یعنی طراحی مناسب و استفاده از الگوهای داخلی، کیفیت مطلوب و قیمت رقابتی، در حال کسب سهم بازار خود در حوزه لوازم التحریر و نوشت افزارها هستند.
نقش دولتی‌ها
در حوزه دولتی، جدا از مباحث ضد فرهنگی و ضد ارزش‌های جامعه در برخی از محصولات خارجی، شاهد آن هستیم که سخت‌گیری‌های صورت گرفته در دهه 70 در جهت حمایت از محصولات داخلی منجر به رونق تولید شد که امروزه از آن تولیدات به عنوان تولیدات نوستالژی مدارس یاد می‌شود. لیکن در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 با رشد چشمگیر واردات نوشت افزارهای بی کیفیت در بازار، شاهد روزهای بی‌حمایتی دولتی‌ها از تولید داخلی بودیم. بطور نمونه براساس آمار گمرک در چهارماهه نخست سال 1396 بیش از ۷۷۲ تن مداد تراش و تیغه آن از کشور‌های مختلف جهان وارد ایران شده است که باعث خروج ارز به مبلغ ۲ میلیون و ۳۰ هزار و ۲۷۰ دلار و بالغ بر ۶ میلیارد و ۵۸۸ میلیون و ۵۹۳ هزار و ۶۰۶ تومان شده است.
شاید یکی دیگر از راهکارهایی که دولت محترم و بالاخص وزارت آموزش و پرورش در حوزه حمایت از تولید داخلی می‌توانند اجرایی کنند، بحث فروش و توزیع نوشت افزارهای با کیفیت ایرانی مانند خودکار، مداد، پاکن، مدادتراش، دفاتر و غیره در مدارس دولتی و غیرانتفاعی باشد.
حال در سال‌های گذشته مقام معظم رهبری نسبت به حمایت از تولید داخل از طریق ممانعت از واردات آنچه که در ایران تولید می‌شود، تاکید داشته است و در همین راستا بازار نوشت افزار ایران از قابلیت ویژه در تأمین نیازهای بازار با تولید محصولات با کیفیت و اشتغال‌زایی جوانان برخوردار است. لذا مسئولان دو وزارتخانه «صنعت، معدن و تجارت» و «اقتصاد و دارایی» در دولت دوازدهم باید در این زمینه نگاه ویژه‌ای در فرهنگ‌سازی و حمایت از تولیدات داخلی از طریق تنظیم بازار و کنترل واردات و همچنین کنترل قاچاق در سطح عرضه، داشته باشند تا در آینده ضمن اعتماد مردم به تولیدات نوشت‌افزار با آرم ساخت ایران، بخش تولید در این حوزه را به عنوان صادرکننده مطمئن در منطقه شناخته شوند.
*کارشناس ارشد کسب و کار
