۱۰سال آینده؛ پایان زندگی فوک خزری
هرساله هزاران فوک خزری به دست شکارچیان کشته شده و صدها فوک دیگر در تور ماهیگیران گرفتار می‌شوندو جان خود را از دست می‌دهند.
اما آلودگی روز افزون دریای خزر این روزها مزید بر علت شده تا نسل فوک‌های خزری، این تنها پستاندار زیبای دریای خزر با خطر قریب الوقوع انقراض مواجه شود به طوری که مدیر مرکز درمانی و تحقیقاتی فوک هلند در سفر اخیر خود به کشورمان هشدار داد: «اگر وضعیت به همین شکل پیش رود و کشورهای همسایه خزر نتوانند به یک ساز و کار مناسب و همکاری منطقه‌ای برای نجات فوک‌ها دست یابند چندان دور از انتظار نیست که همین جمعیت باقیمانده نیز تا 10 سال آینده کاملاً از بین برود.»
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، خانم لنی هارت، محقق هلندی که سال‌هاست با همکاری چند نفر از پژوهشگران ایرانی تلاش خود را برای نجات فوک‌های خزر معطوف کرده همچنین از نمایشگاه ویدئو چیدمان «برای فوک خزری» که در گمیشان گلستان برگزار شد بازدید کرد. این نمایشگاه که با هدف تأثیرگذاری بیشتر روی مردم محلی حاشیه خزر دراین استان و با تلاش دو هنرمند گرگانی به نام‌های جواد عظیمی و حمید حسینی در محل «خانه‌های تاریخی مظفری» در گمیشان برگزار شد با به‌کارگیری هنر ویدئو، صدا و اجرای زنده آیین‌های مردمان ترکمن همچون ذکر خنجر و تلفیق آن با هنر چیدمان با استقبال گسترده بومیان منطقه مواجه شد.
ذکر خنجر یک نوع نمایش هنری رایج در بین ترکمن‌هاست. این رقص که به طور دسته‌جمعی و با لباس سنتی و خنجر بر کمر صورت می‌گیرد، برداشتی است عارفانه از حالت و جذبه صوفیان که پیشینه آن به حدود سه قرن قبل از ظهور اسلام برمی‌گردد. گفته می‌شود ترکمن‌ها قبل از شکار و شروع نبرد با حیوانات درنده این مراسم را با ذکر و ستایش خداوند و اولیای الهی اجرا می‌کردند تا روحیه گرفته و در مبارزه پیروز شوند. اما مردان ترکمن صحرا در آیین اختتامیه نمایشگاه «برای فوک‌های خزر» که در خانه تاریخی مظفری‌ها در گمیشان برگزار شد بدون در دست داشتن خنجر، گرد تندیسی از فوک چرخیدند و ذکر خنجر را برای نجات فوک‌های خزر؛ جزیره آشوراده و خلیج در حال خشکیدگی گرگان اجرا کردند.
کاهش 90 درصدی فوک‌های خزر
فوک دریای خزر که یکی از کوچکترین اعضای خانواده فوک‌ها در دنیا محسوب می‌شود و تنها پستاندار آبزی دریای خزر به شمار می‌رود در سال‌های اخیر با کاهش شدید جمعیت مواجه شده به طوری‌که در آخرین رده‌بندی جانوران در خطر نابودی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) این گونه به عنوان یک گونه در خطر انقراض جهانی معرفی شده است. بر اساس اعلام آی یو سی ان، جمعیت فوک‌های خزری از زمان فروپاشی شوروی سابق در سال 1991 از یک میلیون به کمتر از 100 هزار تا در سال 2008 کاهش یافته و شکار و صید بی‌رویه و آلودگی‌های دریایی آخرین بازماندگان این جمعیت را همچنان تهدید می‌کند. با تلاش خانم لنی هارت مدیر مرکز هلندی تحقیقات فوک، پروژه حفاظت از فوک خزری از سال 2008 در کشورهای منطقه دریای خزر آغاز به‌کار کرد. اما از آنجا که سواحل جنوب شرق ایران نیز در منطقه آشوراده همچنان یکی از بهترین زیستگاه‌های فوک‌ها محسوب می‌شود با تلاش برخی فعالان محیط زیست و حمایت مرکز تحقیقات فوک هلند، مرکز امداد و نجات فوک خزری در جزیره آشوراده نیز چند سالی است که آغاز به‌کار کرده است.
دکتر امیر شیرازی، دامپزشک و مدیر مرکز امداد و نجات فوک‌ها در آشوراده که سال‌ها تلاش و تحقیقات و درمان خود را روی فوک‌های خزر معطوف کرده می‌گوید: آموزش و فرهنگ‌سازی به صیادان محلی بویژه در استان‌های گلستان و مازندران، امداد و نجات فوک‌های گیر افتاده در تورهای ماهیگیری، نمونه‌برداری و جمع‌آوری اطلاعات از لاشه‌ها به منظور انجام کارهای تحقیقاتی و نهایتاً رهاسازی فوک‌های درمان شده در دریا از مهم‌ترین اقدامات این مرکز است و تمامی هزینه‌های این مرکز توسط خیرین و خانم لنی هارت و داوطلبانی که به عشق نجات فوک‌ها با ما همکاری دارند تأمین می‌شود.
صدور سالانه 2000 مجوز شکار در روسیه
او افزود: به جز ایران ما در تلاشیم تا نظر کشورهای همسایه خزر را نسبت به وضعیت بغرنج فوک‌ها در خزر نیز جلب کنیم. در حال حاضر سواحل روسیه و ایالت داغستان در روسیه و نیز قزاقستان از مهم‌ترین مکان‌های زادآوری فوک‌ها به شمار می‌رود اما روسیه متأسفانه تنها کشوری است که همچنان هرساله مجوز شکار فوک‌ها را صادر می‌کند و حاضر نیست اقدامی برای نجات فوک‌ها انجام دهد اما در این چند سالی که کار کردیم سعی کردیم مردم مناطق ساحلی این کشور را نسبت به سرنوشت فوک‌ها حساس کنیم و نتیجه این امر این بوده که اگر تا چند سال پیش هر ساله مجوز شکار 10 هزار فوک صادر می‌شد اما امروز این رقم به حدود 2000فوک کاهش یافته است که عمدتاً برای تهیه لباس از پوست آن این شکار انجام می‌شود.
شیرازی خاطرنشان کرد: سال گذشته یک کمپینی را برای جمع‌آوری 100 هزار امضای الکترونیکی راه‌اندازی کردیم تا بتوانیم در کتاب سرخ گونه‌های جانوری روسیه نام فوک را به عنوان یک گونه در خطرانقراض به ثبت برسانیم که خوشبختانه تعداد امضاهایی که از سوی فعالان محیط زیست 5 کشور جمع‌آوری شد بیشتر از این شد و امروز نام فوک در کتاب سرخ روسیه ثبت شده است اما همچنان لازم است با صیادان محلی بیشتر کار کنیم برای همین آقای علی مراد حاجی‌اف از محققان ایالت داغستان روسیه نیز امروز به ایران آمده تا از نحوه تعامل ما با صیادان محلی مطلع شده و بتواند از این دستاوردها در داغستان استفاده کند.
لنی هارت مدیر 76 ساله مرکز درمانی و تحقیقاتی فوک هلند نیز گفت: مردم گمیشان خیلی به ما کمک کردند چون بیشتر ساکنان این منطقه ماهیگیر و صیاد هستند و با آموزش‌هایی که به آنها داده شده امروز بیشتر انها به حامیان فوک تبدیل شدند و اگر با یک فوک گرفتار شده در تور مواجه شوند دیگر آن را نمی‌کشند بلکه با مرکز فوک آشوراده و آقای شیرازی و دوستانشان تماس می‌گیرند تا فوک را تحویل دهند. او افزود: من معتقدم اگر ما می‌خواهیم کاری برای فوک کنیم باید حتماً با کمک مردم محلی باشد و خوشبختانه امروز تجربه‌ای را که در ایران داریم در دیگر کشورها نیز امتحان می‌کنیم. این محقق هلندی افزود: آلودگی دریای خزر به سموم کشاورزی و فاضلاب‌های شهری و ضایعات نفتی، شکار و صید بی‌رویه و گرمایش جهانی جمعیت این گونه را با کاهش 90 درصدی مواجه کرده و با این وضعیت امید زیادی به بقای این جانور نمی‌توان داشت.
آلودگی دریا فوک‌ها را نازا و عقیم کرده است
در همین حال دکتر شیرازی نیز نسبت به کاهش زاد و ولد این پستاندار آبزی به دلیل شدت آلودگی بالای دریا خبر داد و گفت: بررسی‌ها نشان داده آلودگی‌ها بعضاً منجر به نازایی ماده فوک‌ها و حتی عقیم شدن نرها شده و این مسأله را باید جدی گرفت. از سوی دیگر آب شدن یخ‌های شمال دریای خزر نیز باعث زایمان زودهنگام فوک‌ها و نارس و ضعیف شدن توله‌ها شده و در کنار اینها همچنان هر ساله فیلم‌هایی به دست ما می‌رسد که نشان می‌دهد کشتی‌های یخ شکن روسیه در منطقه یخی و زیستگاه فوک‌ها جوی خون راه انداخته‌اند و همچنان شکار می‌کنند. به گفته او کارشناسان اداره شیلات این کشور آمار‌های غلطی از جمعیت فوک‌ها به مقامات بالاتر می‌دهند و همین امر باعث شده تا هنوز در روسیه کسی به صورت جدی نگران انقراض فوک‌ها نباشد. او همچنین افزود: اما با اقدامات صورت گرفته در ایران برای آموزش صیادان محلی شمار تلفات ناشی از تورهای ماهیگیری کاهش یافته و تقریباً هرساله حدود 45 تا 50 فوک گرفتار در تور به ما گزارش می‌شود که مرکز فوک آشوراده به ازای هر فوکی که صیادان به ما تحویل دهند 200 هزار تومان به عنوان پاداش به آنها می‌دهد.
