سالگرد کودتا و ادامه خفقان در ترکیه

به گزارش گاردین، "رجب طیب اردوغان" رئیس‌جمهور ترکیه‌یک سال پیش به موج هوادارانی که پرچم قرمز ترکیه را در هوا تکان می‌دادند نگاه می‌کرد و لبخندی پیروزمندانه‌ای بر صورتش می‌نشست.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فرارو، میلیون‌ها نفر در میدان "ینیکاپی" در استانبول جمع شدند تا پیروزی شکوهمند مردم در برابر عوامل کودتا را جشن بگیرند. در این تجمع، وحدت بی‌سابقه‌ای موج می‌زد. شهروندان با احساسات عمیق میهن‌پرستانه برای شنیدن سخنان رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و دو تن از رهبران اپوزیسیون جمع شده بودند. اردوغان گفت: "ملت غیور من که باری دیگر برای استقلال و آینده کشور به پا خاستید، از صمیم قلب دست یاری شما را می‌فشارم."

چند روز قبل، اردوغان که به‌سختی از حمله کودتا گران به ویلایش در شهر بندری "مارماریس" گریخت، با استفاده از اپلیکیشن "FaceTime” شهروندان را تشویق کرد تا به خیابان‌ها بروند و در برابر کودتا مقاومت کنند؛ آن‌ها نیز درخواستش را پاسخ دادند. بیش از 240 شهروند ترک جان خود را در مقابله با تانک‌هایی که پل "بسفر" در استانبول و تأسیسات نظامی کلیدی در آنکارا را اشغال کرده بودند، از دست دادند.

بسیاری امیدوار بودند "روحیه ینیکاپی" ترویج یابد و پس از ماه‌ها بی‌ثباتی، حملات تروریستی، انتخابات و مناقشات میان دولت و جدایی‌طلبان کرد، کشور زیر پرچم دموکراسی و درک متقابل متحد شود.

اما این‌طور نشد. پس از گذشت یک سال از کودتای 15 ژوئیه، 50 هزار نفر در بازداشت به سر می‌برند و از 170 هزار مظنون به دست داشتن در کودتا، بازجویی شده است. اکنون کشور بیش از هر زمان دیگری نامتحد است، روزنامه‌ها خاموش‌اند، جریان‌های مخالف سرکوب‌شده‌اند و اردوغان آن‌قدر قدرتمند شده او را با "مصطفی کمال آتاتورک" بنیان‌گذار جمهوری ترکیه مقایسه می‌کنند.

پیروزیِ لب مرزیِ اردوغان در رفراندوم تغییر قانون اساسی در ماه آوریل، ترکیه را از یک دموکراسی پارلمانی به یک نظام ریاست جمهوری تبدیل کرد. این رفراندوم قدرت رئیس‌جمهور در قوه قضائیه را گسترش داد و همچنین می‌تواند در دو دوره ریاست جمهوری دیگر هم کاندید شود که به‌این‌ترتیب تا سال 2029 می‌تواند در قدرت باقی بماند.

این رفراندوم اختلاف‌های عمیقِ جامعه‌ای شدیداً نامتحد را روشن کرد که در امتداد خطوط سنتی سکولاریسم، قوم‌گرایی و اختلافات طبقاتی حرکت می‌کند. میان افرادی که اردوغان را حامی فقیران و قدرتی بزرگ در عرصه جهانی می‌پندارند و افرادی که معتقدند ویرانگر دموکراسی است، شکاف عمیقی وجود دارد. اردوغان با زیرکی از اپوزیسیونی پیشی گرفت که هنوز هم ادامه ریاست جمهوری وی در انتخابات دو سال آینده را تهدید می‌کنند.

رهبر کودتا "فتح‌الله گولن" معرفی شد که جزئیات شواهد علیه او هرگز منتشر نشد. گولن واعظ تبعیدشده و متحد سابق رئیس‌جمهور است. گولن در آمریکا زندگی می‌کند و علی‌رغم درخواست‌ها دولت ترکیه، مسترد نشد. تعدادی از ژنرال‌های کودتا پیروی از جنبش گولن را تأیید کردند. یکی از مظنونی اصلی و نزدیک به گولن که در پایگاه هوایی تحت کنترلِ کودتاگران به سر می‌برد، از ترکیه گریخت و اطلاعاتی از او در دست نیست.

در همین حال، متحدان غربی ترکیه از موارد متعدد نقض حقوق بشر ابراز نگرانی کردند.

دولت ده‌ها هزار کارمند دولتی را اخراج کرد و کمیسیون رسیدگی به دادخواست‌ها با وجود گذشت یک سال، هنوز کار خود را آغاز نکرده است. برای هزاران نفر از مردم بدون وجود شواهد کافی پرونده قضایی تشکیل شد (ازجمله صدها قاضی). هفته گذشته گروهی از مدافعان حقوق بشر دستگیر شدند. در این میان دو مقام ارشد سازمان عفو بین‌الملل در ترکیه حضور داشتند. این سازمان درگذشته از اردوغان حمایت می‌کرد.

"سالیل شتی" دبیر کل سازمان در گاردین نوشت: "اگر کسی به اوضاع وخیم ترکیه شک داشت، اکنون دیگر نباید جای تردیدی برایش وجود داشته باشد. در ترکیه‌ی اردوغان جامعه مدنی، انتقادپذیری و مسئولیت‌پذیری وجود نخواهد داشت."

موج دستگیری‌ها دامان خبرنگاران را نیز گرفت و افرادی مانند "ندیم سنر" و "احمت سیک" به اتهام "گلونیست" بازداشت شدند. درحالی‌که گولنیست ها درگذشته آن‌ها را متحدان اردوغان می‌دانستند.

مقامات ارشد حزب اپوزیسیون ازجمله رهبر "حزب دموکراتیک خلق" (HDP) به جرم همکاری با سازمان‌های تروریستی زندانی شدند. کادرهای حزب در سراسر ترکیه مدام مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند.

در عرصه بین‌المللی، روابط با اتحادیه اروپا تیره شد و مذاکرات برای ورود ترکیه به اتحادیه متوقف شد. از سوی دیگر، عدم‌حمایت بلوک غرب از آنکارا پس از کودتا، مقامات دولتی ترکیه را آزرده‌خاطر کرد. اردوغان بارها و بارها آمادگی خود برای بازگرداندن مجازات اعدام را اعلام کرده است که به معنای پایان مذاکرات خواهد بود.

ترکیه دل‌خوشی از آمریکا هم ندارد، زیرا ایالات‌متحده از گروه‌های شبه‌نظامی کرد در سوریه و در مبارزه با داعش در شهر رقه حمایت می‌کند. حضور داعش در مرز و گسترش حوزه کنترل نیروهای کرد آنکارا را وادار کرد در ماه اوت سال گذشته (یک ماه پس از کودتا) در سوریه دخالت نظامی کند. ترکیه از یک اتحاد شورشی در شمال سوریه حمایت کرد.

همان‌طور که اردوغان و حزب "عدالت و توسعه" هر روز قدرت و جای پای خود را مستحکم‌تر می‌کنند، امید زیادی به بهبود شرایط اجتماعی و دموکراتیک در این کشور نیست.