انفجار تجارت/ حادثه مهیب بندر شهید رجایی چه تبعاتی برای اقتصاد ایران دارد؟

اقتصادآنلاین- فرشته رضایی، بندر شهید رجایی، واقع در بندرعباس، به‌عنوان شاهرگ تجارت خارجی کشور شناخته می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، این بندر حدود ۸۰ درصد از مبادلات تجاری کشور را مدیریت می‌کند و با ظرفیت جابه‌جایی ۹۰ میلیون تن کالا در سال، به ۸۰ بندر جهانی متصل است. این بندر نقش کلیدی در تأمین کالا‌های اساسی، مواد اولیه صنعتی و صادرات غیرنفتی دارد. توقف فعالیت‌های بندر، حتی به‌صورت موقت، می‌تواند زنجیره تأمین کشور را با اختلالات جدی مواجه کند.

بررسی اثرات اقتصادی حادثه بندر شهید رجایی

برخی از رسانه‌ها گزارش داده‌اند که به دنبال انفجار، فعالیت‌های بندر به‌طور کامل متوقف شده است تا نیرو‌های امدادی و امنیتی وضعیت را تحت کنترل درآورند. این توقف، ترخیص کالا‌ها را با تأخیر مواجه کرده و احتمال کمبود برخی کالا‌های اساسی در بازار را افزایش داده است. برخی تحلیلگران اقتصادی هشدار داده‌اند که این اختلال می‌تواند فشار تورمی جدیدی ایجاد کند، به‌ویژه در شرایطی که اقتصاد کشور با تحریم‌ها و مشکلات داخلی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

رسانه‌های اقتصادی به نقل از کارشناسان هشدار داده‌اند که توقف فعالیت بندر می‌تواند ارزش ریال را بیش از پیش تضعیف کند. یکی از پست‌های منتشرشده در شبکه اجتماعی ایکس ادعا کرده است که با توقف ۵۷ درصد ظرفیت تخلیه و بارگیری کشور در این بندر، موج جدیدی از کمبود کالا و افزایش قیمت‌ها آغاز شده است. اگرچه این ادعا ممکن است اغراق‌آمیز باشد، اما نگرانی درباره تأثیر این حادثه بر بازار ارز و قدرت خرید مردم در گزارش‌های متعدد تکرار شده است.

برخی رسانه‌ها، از جمله تحلیل‌های منتشرشده در ایکس، به تأثیر انفجار بر جایگاه ایران به‌عنوان یک هاب ترانزیتی منطقه‌ای اشاره کرده‌اند. بندر شهید رجایی یکی از نقاط کلیدی در کریدور‌های ترانزیتی شمال-جنوب و شرق-غرب است. اختلال در فعالیت این بندر می‌تواند اعتماد شرکای تجاری بین‌المللی را کاهش دهد و رقبای منطقه‌ای کشور را تقویت کند.

خسارات زیرساختی و هزینه‌های بازسازی

گزارش‌های اولیه حاکی از خسارات گسترده به زیرساخت‌های بندر، از جمله محوطه کانتینری سینا و دپوی کالا‌های خطرناک است. رسانه‌ها تخمین زده‌اند که بازسازی این زیرساخت‌ها هزینه‌های هنگفتی به بودجه کشور تحمیل خواهد کرد. این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند منابع مالی محدود دولت ممکن است روند بازسازی را کندتر کند، که خود به طولانی‌تر شدن اختلالات اقتصادی منجر خواهد شد.

در حالی که علت دقیق انفجار هنوز مشخص نشده، برخی رسانه‌ها به احتمال عدم رعایت نکات ایمنی یا قصور در اظهار صحیح مواد اشتعال‌زا اشاره کرده‌اند. در این خصوص گمرک اعلام کرده که محموله منفجرشده فاقد شماره اظهارنامه بوده است، که این موضوع به گمانه‌زنی‌ها درباره سهل‌انگاری یا حتی تعمد دامن زده است. برخی پست‌های ایکس نیز ادعا‌های تأییدنشده‌ای درباره انفجار ناشی از حمل اشتباه سوخت موشک بالستیک مطرح کرده‌اند، اما این ادعا‌ها فاقد شواهد معتبر هستند.

حسین عباس‌نژاد، مدیر بندر شهید رجایی، با اشاره به بررسی‌های اولیه اعلام کرد که کارشناسان حضور عناصر حاوی آمونیوم نیترات را در محل انفجار تأیید کرده‌اند، هرچند هنوز علت قطعی مشخص نشده است. این اظهارنظر نگرانی‌هایی درباره شباهت این حادثه به انفجار بندر بیروت ایجاد کرده است.

از سوی دیگر، سعید جعفری، مدیرعامل شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا، تأکید کرد که انفجار ناشی از «اظهار خلاف محموله‌های وارداتی» بوده و محموله‌های خطرناک به‌عنوان کالای معمولی دپو شده بودند. این اظهارات، احتمال قصور در نظارت گمرکی و لزوم بازنگری در رویه‌های ایمنی بندر را برجسته می‌کند.

نگرانی از بحران ملی تأمین کالا

با توجه به وابستگی ۱۰ درصدی اقتصاد ملی به این بندر، می‌توان این انفجار را فراتر از یک حادثه صنعتی و به‌عنوان یک «زنگ خطر اقتصادی» توصیف کرد. برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که در صورت ادامه توقف فعالیت بندر برای بیش از چند هفته، کشور با سناریوی کمبود گسترده کالا، افزایش بیکاری و تشدید نارضایتی‌های اجتماعی مواجه خواهد شد. در این میان، اعلام شده که گمرک اجازه پهلوگیری اولین کشتی پس از انفجار را صادر کرده، که نشانه‌ای از تلاش برای ازسرگیری محدود فعالیت‌هاست.

بندر شهید رجایی به دلیل نقش محوری در زنجیره تأمین، تأثیر مستقیمی بر ثبات بازار‌های داخلی دارد. توقف طولانی‌مدت فعالیت بندر می‌تواند به افزایش هزینه‌های لجستیک و قیمت تمام‌شده کالا‌ها منجر شود، که در نهایت فشار مضاعفی بر مصرف‌کنندگان وارد خواهد کرد. بنابراین تسریع در بازسازی زیرساخت‌ها و تقویت نظارت بر ایمنی بندر‌ها باید در دستور کار قرار گیرد تا از تکرار چنین حوادثی جلوگیری شود.

بر اساس این گزارش انفجار اخیر می‌تواند تصویر ایران را به‌عنوان یک مقصد امن برای سرمایه‌گذاری مخدوش کند، مگر اینکه دولت با شفافیت در اطلاع‌رسانی و مدیریت سریع بحران، اعتماد شرکای تجاری را بازسازی کند.

در حال حاضر انفجار بندر شهید رجایی چالشی بی‌سابقه برای اقتصاد شکننده کشورایجاد کرده است. رسانه‌های اقتصادی داخل کشور، با اجماع بر اهمیت این بندر، نسبت به تبعات گسترده این حادثه، از جمله اختلال در زنجیره تأمین، فشار تورمی، تضعیف ارزش پول ملی و آسیب به جایگاه ترانزیتی ایران هشدار داده‌اند. در حالی که تحقیقات برای شناسایی علل و مقصران این فاجعه ادامه دارد، کارشناسان تأکید دارند که سرعت در بازسازی و ازسرگیری فعالیت بندر، کلیدی برای کاهش خسارات اقتصادی خواهد بود. با این حال، سایه ابهام درباره ابعاد حادثه و پیامد‌های آن همچنان بر تحلیل‌های اقتصادی سنگینی می‌کند.