«داعش» در رؤیای تسلط دوباره
درحال‌حاضر، داعش ترکیب و تلفیقی است از شورشیان محلی و گروهی از تروریست‌های جهانی که به لطف رسانه‌های دیجیتالی، با هم در ارتباط‌اند. این مسئله به داعش قدرتی ماندگار می‌دهد تا در دوران عسرت، خود را برای آینده‌ای نامعلوم حفظ کند.
داعش می‌تواند به کمک شورشیانی که از عراق و سوریه می‌گریزند و همچنین نیروهایی که در سراسر جهان داشته و هیچ‌گاه به سوریه و عراق پا نگذاشته‌اند، در آینده‌ای نه چندان دور، بار دیگر ارتش انتحاری خود را به صف کند. هرچند آزادسازی شهرهای موصل و رقه، می‌تواند به معنای پایان خلافت خودخوانده داعش در شام و سوریه باشد؛ اما انعطاف‌پذیری و سیالیت این گروه تروریستی، مقابله با آن را که حالا به آغوش صحرا و نقاط روستایی دورافتاده پناه برده، مشکل می‌کند. داعش از حدود یک سال پیش، احتمال ازدسترفتن قلمرو را می‌داد و از همان زمان، طرح‌هایی را در پیش گرفت که باوجود این شکست‌های سهمگین، همچنان بتواند خود را در خط مقدم جنبش جهادی نگه داشته و جاذبه خود را برای جنگجویان و افراطیون بی‌وطن از دست ندهد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، این طرح‌ها حالا و بعد از آزادسازی موصل و قریب‌بودن پاک‌سازی رقه، باید امتحان خود را در میدان عمل پس بدهند. بنا بر گزارش سازمان ملل، اولین گروه از جنگجویان داعش در سوریه و عراق که حدود صد نفر می‌شدند، در اوایل فوریه وارد افغانستان شده و یک گروه ٢٠نفری نیز در اواخر ماه مارس به این کشور پا گذاشتند. هرچند داعش محبوبیت چندانی در افغانستان ندارد؛ اما پیشنهاد دستمزد سه‌برابری نسبت به طالبان، می‌تواند جوانان ماجراجوی افغان را که به افراطی‌گری گرایش دارند، وسوسه کند. البته به اعلام منابع آگاه در سازمان ملل، داعش به شاخه افغانستان هشدار داده این بذل‌و‌بخشش‌ها زمان زیادی ادامه نخواهد داشت و آنها باید بتوانند در آینده نزدیک، از پس هزینه‌های خود برآیند. این مسئله نشان از قطع شریان‌های حیاتی تأمین مالی این گروه دارد که از راه فروش منابع نفتی عراق و سوریه، ثروت هنگفت و بادآورده‌ای را نصیب تروریست‌ها کرده بود.
بازگشت القاعده
با وجود ریشه‌ها و خاستگاه‌های مشترک، راه القاعده و داعش در سال ٢٠١٤ میلادی به خاطر تفاوت‌های ایدئولوژیک و مناقشه بر سر تاکتیک‌های مبارزه، از هم جدا شد. این جدایی برای القاعده که نبرد وحشی‌گری را به داعش باخته بود،گران تمام شد و این گروه در پرتو یکه‌تازی داعشی‌ها به محاق رفت؛ اما در هفته‌های گذشته و به لطف تضعیف موقعیت داعش در سوریه، القاعده بار دیگر در مسیر قدرت‌گیری قرار گرفته و درصدد هدف قرار‌دادن مواضع داعش در ادلب و برخی استان‌های سوریه برآمده است. این در حالی است که هر دو گروه از نقاط اشتراک زیادی برخوردار هستند و خود را وارث به‌حق اسامه بن‌لادن می‌دانند. بروس هافمن، رئیس گروه مطالعات امنیت دانشگاه جورج تاون، دراین‌باره می‌گوید: «اختلاف میان این دو گروه بیشتر از اینکه ماهوی باشد، در شیوه و بیان است». طبق گفته هافمن، بسیاری از افرادی که با هدف پیوستن به القاعده از اروپا عازم سوریه شدند، در ادامه تصمیم گرفتند به طرف بنده یعنی داعش بپیوندند. البته از نظر این کارشناس امنیتی، پیوستن مجدد این تروریست‌ها به القاعده، کار چندان سختی برای این جنگجویان نیست.
جنگیدن یا پنهان‌شدن
حتی اگر از مزدوران داعشی نخواهند به موطن خود بازگردند، عراق و سوریه به اندازه کافی جا برای مخفی‌شدن آنها فراهم می‌آورد. درحال‌حاضر، داعش مناطق وسیعی را تحت کنترل خود دارد که می‌تواند با وعده استقرار یک دولت مذهبی و طرفدار سنی‌ها، همچنان استیلای خود را در آن مناطق تضمین کند. در واقع، داعش می‌تواند از نارضایتی سنی‌ها از دولت مرکزی بغداد و همچنین بدبینی سنی‌ها نسبت به کردها، به نفع خود بهره گیرد. از دیگر سو، رهبری داعش هنوز از چهره‌های وفادار به حزب بعث صدام‌حسین بهره ببرد که بعد از حمله نیروهای ائتلاف به عراق در سال ٢٠٠١ میلادی، توانایی و مهارت‌های خود را در زنده‌ماندن در شرایط سخت و ایجاد ارتباط‌های سازمانی، ثابت کرده‌اند. در واقع، این شورشیان بعد از حمله نیروهای ائتلاف به عراق و سقوط بغداد، به بیابان‌ها و نقاط روستایی خزیدند تا برای گرفتن انتقام در زمان مناسب، دست به تجدید قوا و سازماندهی مجدد بزنند. این مسئله می‌تواند درباره مزدوران داعشی نیز تکرار شود. پیام ابوعدنان عدنانی، پیش از آنکه تابستان سال گذشته در حمله هوایی ایالات متحده کشته شود، مؤید این مسئله است. او در آن پیام گفته بود: «یا خدا به ما کمک می‌کند که جایگاه خود را تثبیت کنیم، یا اینکه باید رو به صحرای خشک و بی‌آب‌و‌علف بیاوریم».
اخبار ضد و نقیض
درهمین‌حال، اخبار ضدونقیضی از مرگ «ابوبکر البغدادی»، رهبر خودخوانده این گروه، منتشر می‌شود. روز گذشته برخی از منابع خبری به نقل از یکی از مسئولان استان نینوا، اعلام کردند داعش در بیانیه‌ای با تأیید خبر مرگ رهبر این گروه، گفته است به‌زودی نام جانشین او را اعلام می‌کند؛ اما هنوز نمی‌توان بر درستی این خبر صحه گذاشت. خبر مرگ البغدادی در پایگاه‌های ویژه افراط‌گرایان در اینترنت که رسانه رسمی آنها محسوب می‌شود، تأیید یا تکذیب نشده؛ اما دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرد اطلاع مؤکدی درباره مرگ البغدادی دارد؛ هرچند وزارت دفاع آمریکا همچنان تأکید می‌کند اطلاعات موثقی در دست ندارد.
از دیگر سو، تبلیغات جدید داعش از استراتژی جدید این گروه پرده برمی‌دارد. داعش در برخی از تبلیغات اخیر خود، می‌کوشد تا قلمروی تحت کنترل خود را بهشتی برای سنی‌های سراسر جهان نشان دهد؛ تصاویری که در آنها، قتل‌های وحشیانه جای خود را به خرمن‌های انبوه، کودکان شاد و خدمات درمانی رایگان داده است. البته این تمام ماجرا نیست؛ به‌تازگی در ویدئوهایی که از سوی داعش منتشر می‌شود، صحنه‌هایی از بمباران هوایی خلافت داعش نیز به تصویر کشیده می‌شود که یک معنای مشخص دارد: عزم داعش برای انتقام! در همین رابطه، داعش حمله چند هفته پیش در «لاندن بریج» انگلستان را انتقام حملات نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در سوریه اعلام کرد و وعده اقدامات انتقام‌جویانه بیشتری را داد. بدون تردید واکنش داعش به ازدست‌دادن پایگاه استراتژیکش، افزایش بمب‌گذاری‌های انتحاری روی اهداف سبک و در دسترس از قبیل زائرین، مراسم ترحیم و زیرساخت‌های این کشور خواهد بود. البته با توجه به تلفات جانی سنگین داعش در سوریه و عراق و همچنین قطع جریان پیوستن نیروهای جدید از اروپا و آفریقا به این گروه، داعش دیگر فاقد اقتدار گذشته است. با این حال، آنچه از این پس داعش را زنده نگه می‌دارد، عطش انتقام است.
کوچک اما مهم
با وجود ازدسترفتن موصل به‌عنوان یک نقطه استراتژیک برای این گروه، داعش همچنان کنترل بخش وسیعی از یک روستا در جنوب این شهر را در کنترل دارد. درحال‌حاضر، بخش‌های زیادی از روستای امام غربی که در حاشیه رود فرات و در ٧٠کیلومتری جنوب موصل واقع شده است، تحت کنترل داعش قرار دارد. این در حالی است که حیدرالعبادی، نخست‌وزیر عراق، پیروزی بر داعش در موصل را بزرگ‌ترین شکست برای این گروه تروریستی اعلام کرده است. به نظر با کوتاه‌شدن دست داعش از موصل، تروریست‌ها به مناطق روستایی در غرب و جنوب موصل رانده شده‌اند. البته روستای امام غربی تنها منطقه مهم تحت کنترل داعش نبوده و مناطق کلیدی دیگری نیز در برخی استان‌های عراق همچنان در کنترل این گروه قرار دارد که در ادامه نگاهی به آنها خواهیم داشت.
تلعفر
شهری میان موصل و مرز سوریه که پیش از اشغال به‌وسیله داعش، حدود ٢٠٠ هزار نفر جمعیت داشت. تلعفر، شهری با اکثریت شیعی است که در یک منطقه اکثرا سنی‌نشین واقع شده و بخش زیادی از جمعیت آن را ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند. مایکل نایتس از مؤسسه سیاست شرق نزدیک در واشنگتن در این رابطه می‌گوید: «تلعفر تا حدودی شبیه موصل است و پاک‌سازی آن کار سختی خواهد بود». البته اینکه چه نیروهایی در آزادسازی این منطقه مشارکت خواهند داشت و اینکه بعد از پاک‌سازی، کنترل آن برعهده چه گروهی خواهد بود، هنوز محل مناقشه است.
هویجه
شهری در کرکوک عراق که اگر در کنترل داعش نبود، کل این استان به کنترل نیروهای کُرد درمی‌آمد. طبق گفته پاتریک مارتین از مؤسسه مطالعات جنگ، چالش‌های سیاسی مانع از انجام عملیات آزادسازی این شهر می‌شود. او در این رابطه می‌گوید: «تقابل میان نیروهای کُرد که به دنبال به‌دست‌گرفتن کنترل کرکوک و منابع نفتی آن بوده با شبه‌نظامیان که مخالف جدایی‌طلبی کُردها هستند و همچنین نیروهای دولتی می‌تواند به ایجاد بی‌ثباتی و ناآرامی در این شهر در صورت آزادسازی منجر شود».
القائم
داعش همچنین منطقه‌ای را در امتداد جلگه رود فرات در استان انبار و در نزدیکی مرز سوریه در دست دارد. در واقع علت عدم آزادسازی این مناطق نیز همین نزدیکی به مرز سوریه عنوان می‌شود؛ زیرا در صورت آزادسازی این مناطق، خطر بازپس‌گیری آنها بالاست. در واقع از آنجا که این منطقه در مجاورت یک منطقه وسیع صحرایی قرار دارد، کنترل نفوذ نیروهای داعش با توجه به محدودیت نیروهای مدافع، می‌تواند به چالشی جدی بدل شود.
