رجب اردوغان عقب‌نشینی نمی‌کند
بعد از کوتای نافرجام جولای ٢٠١٦ بود که رجب اردوغان به بهانه برخورد با کودتاچیان و جریان فتح‌الله گولن، عرصه را برای جریانات روشنفکری و نهادهای مدنی تنگ کرد.
این رفتار اقتدارگرایانه اردوغان در همه‌پرسی قانون اساسی برای تغییر نظام پارلمانی به ریاستی و بازداشت شخصیت‌هایی مانند صلاح الدین دمیرتاش و بربر اوغلو از احزاب دموکراتیک خلق‌ها و جمهوری‌خواه خلق به اوج خود رسید.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، در چنین شرایطی، راهپیمایی عدالت به رهبری «کمال قلیچداراوغلو» را می‌توان نقطه‌عطفی در تاریخ سیاسی ترکیه بعد از ٢٠٠١ و به‌قدرت‌رسیدن حزب «عدالت و توسعه» دانست که اقتدار این حزب را به شکل وسیعی به چالش کشیده است. در همین رابطه و برای بررسی ابعاد ماجرا، با «صادق ملکی»، کارشناس و تحلیلگر سیاسی، به گفت‌وگو نشستیم.
اهمیت و دستاورد راهپیمایی عدالت را که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین جنبش اعتراضی در ترکیه یاد می‌شود، در چه می‌دانید؟
حرکت‌های مدنی و اعتراض به این صورت در ترکیه مسبوق به سابقه بوده که اعتراضات گزی پارک نمونه بارز آن است. هرچند این اعتراضات ظاهرا محیط‌زیستی بود اما در ادامه به اعتراضات وسیع سیاسی بدل شد که البته حزب عدالت و توسعه توانست به سلامت از آن عبور کند. بعد از وقوع کودتای نافرجام سال گذشته، حزب عدالت و توسعه به جای تعمیق و گسترش دموکراسی در این کشور، به نوعی با اقدامات خود وقوع یک‌شبه کودتای نرم برای حذف مخالفان خود را در ذهن ناظران تداعی می‌کند. شخصیت‌ها و نویسندگانی که قلم آنها عامل حیات سیاسی اردوغان بوده است، امروز در زندان یا در تبعید به سر می‌برند. به نظر می‌رسد راهپیمایی عدالت که به رهبری کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق و با همراهی سایر احزاب لیبرال و مخالف اردوغان برگزار شد، در اعتراض به تمامیت‌خواهی اردوغان در عرصه سیاسی ترکیه است. آقای قلیچداراوغلو با مدیریت این راهپیمایی، علاوه بر تحت‌تأثیر قراردادن افکار عمومی در ترکیه، افکار عمومی جهان را نیز تا حد زیادی به خود جلب کرد.
به نظر شما اردوغان در واکنش به این حرکت اعتراضی، به سمت اقتدارگرایی بیشتر حرکت می‌کند یا تعدیل مواضع خود؟
اردوغان نشان داده اهل عقب‌نشینی نیست و اگر هم بعضا در مواضع سیاسی خود عقب‌نشینی می‌کند، این یک عقب‌نشینی از پیش طراحی شده است. با توجه به خوی تمامیت‌خواهی اردوغان به نظر می‌رسد او بعد از این اعتراضات به سمت اقتدارگرایی و تثبیت هرچه بیشتر جایگاه خود حرکت کند. چنان که این راهپیمایی را نیز در ارتباط با کودتا تفسیر کرده است و آن را ادامه جریان گولن در پنسیلوانیای آمریکا و ادامه جریان قندیل که نماد حرکت نظام پ‌ک‌ک است، می‌داند. این نگاه اردوغان به این راهپیمایی نشان می‌دهد نه‌فقط اردوغان در جهت اصلاح رفتار و مواضع خود حرکت نخواهد کرد بلکه در صورت فراهم‌آمدن شرایط، خواهد کوشید تا با قلیچداراوغلو نیز همان رفتاری را بکند که با صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها انجام داد.
به نظر می‌رسد شرایط ترکیه با وجود اردوغان به جای این که به‌سوی تعمیق دموکراسی پیش برود، به سمت اقتدراگرایی و تمامیت‌خواهی بیشتر حرکت کند. گفته می‌شود در همین فاصله اردوغان در راستای گسترش اقتدار و قدرت خود در حزب عدالت و توسعه، در صدد تغییر ٦٠ درصد از اعضای این حزب است. نزدیکی و اتحاد حزب عدالت و توسعه با حزب حرکت ملی‌گرا که یک حزب افراطی است، نشان از بسته‌شدن هرچه بیشتر فضای سیاسی در این کشور دارد.
آیا این راهپیمایی می‌تواند به تغییر و تحول سیاسی در ترکیه منجر شود؟
از آنجا که حزب عدالت و توسعه اکثریت را در مجلس در دست دارد، این حرکت شاید عامل سرنگونی یا تزلزل اساسی اردوغان در صحنه قدرت نشود اما سایه سنگینی بر مشروعیت اجتماعی و سیاسی دولت اردوغان انداخته و خواهد انداخت. البته با توجه به شرایط و نگرش حزب عدالت و توسعه، نمی‌توان انتظار داشت که اعتراضات در کوتاه‌مدت تغییری در ساختار قدرت ترکیه ایجاد کند اما می‌تواند به اصلاح رفتار اردوغان بینجامد. البته اگر این حرکت به اصلاح رفتاری حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان نینجامد، می‌توان در هفته‌ها و ماه‌های آینده، انتظار وقوع اعتراضات مدنی تندتر و رادیکال‌تری را در ترکیه داشت.
چقدر این حرکت اعتراضی را در جهت تشویق مابقی احزاب برای اعتراض به اقتدارگرایی اردوغان مؤثر می‌دانید؟
در واقع، اوج پتانسیل مخالفان حزب عدالت و توسعه در این تظاهرات تبلور یافت. درست است این تظاهرات به ابتکار رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق انجام گرفت ولی احزاب کرد و احزاب مخالف اردوغان در این راهپیمایی حضور داشتند. مسلما این رفتار سیاسی و این اعتراضات مدنی در ابعاد کوچک‌تر و محدودتر ادامه خواهد داشت.
