عراق تحت فشار دولت ترامپ برای جایگزینی واردات انرژی از ایران

به گزارش اقتصاد آنلاین، سایت تحلیلی "کِرَدل" در گزارشی تحلیلی با اشاره به تلاش عراق برای جایگزین کردن انرژی مورد نیاز وارداتی خود از ایران و عوامل تاثیرگذار در این تصمیم می‌نویسد:"علیرغم این که عراق دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک می‌باشد و از ذخایر گاز طبیعی قابل توجهی برخوردار است، به دلیل دهه‌ها جنگ، اشغال نظامی، ناامنی، درگیری‌های داخلی و کمبود سرمایه‌گذاری خارجی، برای تامین انرژی پایدار در تنگنا قرار داشته است. یک آسیب پذیری کلیدی عراق وابستگی شدید آن کشور به واردات گاز و برق از ایران است که ناشی از عدم تعادل شدید در تولید و مصرف داخلی می‌باشد. در حال حاضر، تقریباً ۸۰ درصد از تولید برق عراق به گاز طبیعی وابسته است. این وضعیت عراق را به شدت به واردات ایران برای حفظ شبکه برق خود وابسته ساخته است. عراق در جولای ۲۰۲۲ میلادی قراردادی پنج ساله با ایران به منظور واردات ۴۰۰ مگاوات برق امضا کرد. توافق دیگری برای افزایش واردات گاز ایران به ۵۰ میلیون متر مکعب در روز به ارزش سالانه حدود ۶ میلیارد دلار در مارس ۲۰۲۴ منعقد شد. با این وجود، اجرای این توافق نامه‌ها با چالش‌های مهمی مواجه شده‌اند". 

بحران انرژی ایران و اثرات موجی آن

این سایت در ادامه با اشاره به ناترازی‌های حوزه انرژی ایران و تاثیر آن بر روی صادرات انرژی این کشور به عراق می‌نویسد:"ایران خود با ناترازی انرژی بی سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. افت مکرر فشار گاز و قطع برق، کارخانه‌های صنعتی را مجبور کرده تا مازوت بسوزانند که سوختی با کیفیت پایین و با آلایندگی بسیار بالا قلمداد می‌شود. دولت ایران در تلاش برای مدیریت تقاضای انرژی خانوار‌ها به تعطیلی صنایع، مراکز تولیدی، دانشگاه ها، مدارس، ادارات و بانک‌ها در روز‌های سرد متوسل شده است. از قضا، علیرغم آن که ایران دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان (۱۷ درصد کل ذخایر جهانی) و ۹.۵۴ درصد از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد، مجبور به واردات گاز از ترکمنستان و روسیه شده است. بحران انرژی ایران پیامد‌های مستقیمی بر صادرات برق این کشور داشته است. با توجه به سوخت ۸۵ درصدی گاز در نیروگاه‌های ایران، هرگونه کمبود گاز منجر به کاهش قابل توجه تولید برق می‌شود. ایران در تابستان ۲۰۲۴ میلادی با ۱۴۰۰۰ مگاوات کسری برق مواجه شد که نگرانی‌هایی را در مورد توانایی این کشور برای حفظ صادرات به ترکیه، ارمنستان، عراق، افغانستان و پاکستان ایجاد کرد. "محمد شیاع السودانی" نخست وزیر عراق در تاریخ ۱۰ جولای ۲۰۲۳ میلادی نشستی اضطراری برای بررسی گزینه‌های جایگزین واردات گاز از ایران تشکیل داد. این امر پس از تعلیق ناگهانی صادرات ایران رخ داد که نیروگاه‌های برق در المنصوریه، بغداد و صدر را مجبور به کاهش یا توقف عملیات کرد و تقریباً ۵۰۰۰ مگاوات برق از دست رفته عراق را به همراه داشت. این کمبود تا تاریخ ۱۷ اکتبر ۲۰۲۴ میلادی به ۷۰۰۰ مگاوات افزایش یافت و عراق در ماه دسامبر ۶۰۰۰ مگاوات دیگر را به دلیل توقف عرضه ایران از دست داد. وضعیت ماه گذشته زمانی که ایران صادرات گاز خود را برای چند روز متوقف کرد و به کاهش یک سوم تولید برق عراق منجر شد بدتر شده بود".

تاثیر کارزار فشار حداکثری ترامپ 

"کردل" با اشاره به این که چالش بزرگ دیگر پیش عراق از بازگشت کارزار "فشار حداکثری" آمریکا علیه ایران ناشی می‌شود، می‌افزاید:" تحریم‌ها مدت هاست که پرداخت‌های عراق برای واردات برق و گاز ایران را پیچیده کرده و این موضوع اکنون به مرحله بحرانی رسیده است. "دونالد ترامپ" رئیس جمهور آمریکا در تاریخ ۴ فوریه یک سند امنیت ملی را امضا کرد که طیق آن او عملا استراتژی تحریم‌های وضع شده علیه ایران در دوره نخست ریاست جمهوری اش را احیا کرد. هدف اصلی این استراتژی کاهش صادرات نفت ایران به ویژه به چین و پایان دادن به برخی معافیت‌های تحریمی مانند معافیت‌های بندر چابهار است که ایران را به دریای عمان متصل می‌کند. یکی دیگر از اهداف استراتژی ترامپ قطعا صادرات انرژی ایران به عراق است. در واقع، پس از خروج یکجانبه ترامپ از برجام در ماه مه ۲۰۱۸ میلادی در اولین دوره ریاست جمهوری او، لابی هندوستان موفق شد معافیت از تحریم لازم را برای ادامه فعالیت هند در بندر چابهار از دولت آمریکا دریافت کند. هم چنین، دولت عراق نیز به طور مشابه موفق شده بود معافیت از تحریم سالانه واردات گاز و برق از ایران را تمدید کند. با این وجود، اکنون آشکار است که رویکرد واشنگتن در قبال ایران و اعطای معافیت از تحریم به دیگر کشور‌ها برای ادامه معامله با ایران سخت گیرانه‌تر شده است. همان طور که سخنگوی رسمی وزارت برق عراق اخیرا اعلام کرد:"معافیت از تحریم‌های آمریکا برای واردات گاز ایران در تاریخ ۸ مارس ۲۰۲۵ در حالی پایان می‌یابد که عرضه گاز ایران به بغداد و مناطق مرکزی عراق مرکزی اساسا متوقف شده و در نتیجه تاکنون ۸۰۰۰ مگاوات برق از بین رفته است". با این وجود، او گفته بود:" وزارت برق تاکنون هیچ اطلاعیه‌ای از آمریکا مبنی بر توقف واردات گاز ایران دریافت نکرده و این احتمال وجود دارد که دولت عراق بتواند معافیت از تحریم جدیدی را دریافت کند. با این وجود، اگر معافیت از تحریم تمدید نشود ممکن است برنامه‌های جایگزینی داشته باشیم". 

تاثیر مخربی که از دست دادن انرژی وارداتی از ایران می‌تواند برای عراق به همراه داشته باشد 

این سایت تحلیلی با اشاره به این که علیرغم آن که عراق کماکان به تمدید معافیت از تحریم امیدوار است، اشاره می‌کند که از دست دادن بالقوه انرژی ایران می‌تواند به طور قابل توجهی بر شبکه عراق تاثیر بگذارد و در این باره می‌نویسد:"هری استپانیان" کارشناس انرژی هشدار داده که عراق در صورت عدم وجود جایگزین فوری به جای واردات انرژی از ایران ممکن است با خاموشی‌های شدید و ناآرامی‌های احتمالی به ویژه در جنوب آن کشور مواجه شود. او در این باره افزوده است:"هشدار‌های اولیه برای تابستان آینده پیش‌تر از سوی دولت عراق صادر شده بودند که نشان‌دهنده برهه‌های زمانی چالش برانگیز پیش رو برای عراق است به ویژه آن که ایران نمی‌تواند حجم توافق شده حدود ۵۰ تا ۵۵ میلیون متر مکعب گاز در روز را به عراق برساند. بحران برق می‌تواند چشم انداز سیاسی عراق را بی ثبات کند موضوعی که ایالات متحده باید آن را در نظر بگیرد". از سوی دیگر، "جمال کوچر" عضو کمیسیون مالی مجلس نمایندگان عراق گفته است:"اقدامات ایالات متحده پیامد‌های منفی و مثبت به همراه خواهند داشت. پرسش اساسی آن است که عراق چگونه می‌تواند جایگزینی برای واردات گاز از ایران پیدا کند. کارشناسان باید به این موضوع بپردازند. با این وجود، این اقدامات ممکن است به نرخ مبادله دینار در برابر دلار آسیب نرساند و در صورت همسویی بیش‌تر دولت عراق با دولت ترامپ می‌تواند به نفع عراق باشد. با این وجود، عراق از مشکل نقدینگی نقدی رنج می‌برد که هیچ راه حل ساده‌ای برای آن در چشم انداز خود قرار ندارد". 

استراتژی عراق به منظور کاهش وابستگی به ایران 

"کِردل" با اشاره به این که بغداد پروژه‌های متعددی را برای تنوع بخشیدن به واردات انرژی خود و افزایش تولید داخلی آغاز کرده است، می‌نویسد:"یکی از گام‌های مهم تضمین واردات گاز از ترکمنستان بوده که عراق در اکتبر گذشته توافق نامه‌ای برای واردات ۲۰ میلیون متر مکعب گاز در روز با آن کشور امضا کرد. توافق جدید برای عراق پس از اختلالات ایجاد شده برای ایران به دلیل بدهی‌های پرداخت نشده و عوارض ناشی از تحریم آمریکا امری حیاتی به نظر می‌رسد. "زیاد علی فاضل" وزیر برق عراق در این باره گفته است:"این گاز از طریق سیستم خط لوله ایران تحت قرارداد معاوضه (سوآپ) که توسط شرکت انرژی لاکس استون مستقر در دبی تسهیل می‌شود، منتقل خواهد شد". اقدام قابل توجه دیگر طرح عراق برای واردات گاز طبیعی مایع است. دولت عراق در حال ساخت یک پایانه واردات گاز طبیعی مایع در بندر بزرگ "فاو" در جنوب آن کشور با ظرفیت ذخیره سازی ۳۰۰۰۰۰ متر مکعب است. در حالی که هیچ گونه جزئیات رسمی‌ای در مورد این که کدام کشور گاز طبیعی مایع را تامین می‌کند ارائه نشده، تحلیلگران انتظار دارند که قطر تامین کننده گاز مورد نیاز عراق باشد، زیرا عراق پیش‌تر در سال ۲۰۲۲ میلادی قطر را به عنوان نامزد اصلی واردات گاز در نظر گرفته بود. هم چنین، عراق برای کاهش بیشتر وابستگی به انرژی ایران، شبکه برق خود را به ترکیه متصل کرده است. در تاریخ ۲۱ جولای ۲۰۲۴، یک خط انتقال ۱۱۵ کیلومتری جدید افتتاح شد که ۳۰۰ مگاوات را به مناطق شمالی عراق از جمله موصل، نینوا، صلاح الدین و کرکوک می‌رساند. علاوه بر این، عراق در تلاش است تا شبکه برق خود را در شبکه برق کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس ادغام و یکپارچه سازد. این پروژه شامل یک خط انتقال از ایستگاه "الوفره" کویت به ایستگاه "الفاو" عراق در بصره با ۷۷ کیلومتر گسترش از گذرگاه مرزی صفوان است. افزایش تولید گاز داخلی یکی دیگر از ابتکارعمل‌های کلیدی عراق است. عراق شعله ور شدن گاز از میادین نفتی را به میزان قابل توجهی کاهش داده و آن را از ۴۷ درصد در سال ۲۰۲۱ میلادی به ۳۳ درصد در سال ۲۰۲۴ میلادی کاهش داده و هدف آن رسیدن به ۲۰ درصد تا سال ۲۰۲۵ میلادی است. انتظار می‌رود قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری عراق با شرکت توتال ۱۷ میلیون متر مکعب در طول روز به تولید داخلی و مهار شعله ور شدن گاز عراق بیافزاید. علاوه بر آن، عراق ظرفیت تولید برق خود را افزایش می‌دهد. دولت عراق قصد دارد با توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی ۳۵۰۰۰ مگاوات برق بیافزاید. هم چنین، انتظار می‌رود افزایش سرمایه گذاری در نیروگاه‌های برق آبی از وابستگی عراق به واردات گاز بکاهد و از تولید برق پایدار آن کشور حمایت کند". 

نقشه انرژی جدید برای عراق؟

سایت "کردل" در بخش پایانی گزارش خود با اشاره به تصمیمات دولت عراق برای کاهش واردات انرژی از ایران در سالیان آینده می‌نویسد:"عراق براساس ابتکارعمل خود قصد دارد واردات گاز ایران را تا سال ۲۰۲۸ میلادی متوقف کند. سودانی مدعی شده که تصمیم برای توقف واردات ایران تحت تأثیر فشار‌های سیاسی خارجی اتخاذ نشده است. او گفته است:"ما تحت فشار هیچ کشوری نیستیم". با این وجود، در صورت موفقیت سودانی در اجرای برنامه اش نه تنها ایران از یک بازار صادراتی مهم محروم خواهد شد بلکه بغداد به ترکیه و کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس نزدیک‌تر می‌شود. همزمان با سیاستگذاری سودانی برای توقف واردات انرژی از ایران شرکای جدید عراق مدت‌ها به دنبال کاهش نقش ایران در عراق بوده‌اند. در حالی که چالش‌ها در مسیر تلاش‌های عراق برای تامین منابع انرژی جایگزین باقی مانده خط مشی تازه عراق تغییری قاطع در وابستگی‌های انرژی منطقه‌ای آن کشور را نشان می‌دهد. میزان موفقیت این طرح اکنون نامشخص است و سالیان آینده نشان خواهند داد که آیا عراق می‌تواند سرانجام پس از دهه‌ها اتکا به همسایه شرقی خود به ثبات در حوزه انرژی دست یابد یا خیر".