مسعود دانشمند : افزایش تورم قابل پیش‌بینی بود

با وجود موفقیت‌هایی که در زمینه کاهش نرخ تورم در چهار سال گذشته به دست آمد با این حال شاهد افزایش نرخ تورم در خرداد سال جاری هستیم. به نظر شما این افزایش نرخ تورم چه دلایلی می‌تواند داشته باشد و چگونه می‌توان تورم تک رقمی را حفظ کرد؟

افزایش این نرخ تورم پیش‌بینی می‌شد. زمانی که کاهش نرخ تورم بر مبنای مهار بازار و همراه با رکود باشد طبیعی است که مجددا نرخ تورم افزایش می‌یابد و تنها زمان بازگشت آن ممکن است کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد، ولی بازگشت آن قطعی است که در این بازگشت با سرعت زیادی هم افزایش پیدا می‌کند. بنابراین پیش‌بینی این موضوع را از قبل داشتیم. تورم را باید در شرایط نرمال، نه در شرایط رکود کنترل کرد. اکنون ما در شرایط رکود هستیم. زمانی که رکود بر اقتصاد کشور حاکم است ارزش پول به لحاظ قابلیت خرید مشخص است. تورم را به زبان ساده این‌گونه معنا می‌کنیم که با یک مقدار مشخص پول می‌توان چه مقدار از کالاهای اساسی را تهیه کرد و آیا نسبت به یک سال پیش تفاوتی در قدرت خرید مردم برای خرید این کالاها ایجاد شده است یا خیر. در شرایط رکود یعنی زمانی که کالایی فروخته نشود و بازاری هم برای خرید آن وجود نداشته باشد عددی هم برای مقایسه کاهش یا افزایش نرخ تورم وجود نخواهد داشت. نباید انتظار کاهش نرخ تورم را داشت، چراکه هنوز نرخ بهره بانک کاهش پیدا نکرده، افزایش تولید وجود نداشته و همچنین اشتغال توسعه نیافته است. بنابراین در هرکدام از شاخص‌هایی که در کنترل نرخ تورم موثر هستند تغییری ایجاد نشده که انتظار کاهش تورم را داشته باشیم. تورم در حال حاضر به سختی پایین نگه داشته شده و این فنر تورم با لحظه‌ای غفلت جهش خواهد یافت و همان‌طور که گفته شد با وجود این شرایط این جهش قابل پیش‌بینی بود. در مورد کنترل نرخ تورم و حفظ ثبات پولی باید اجازه دهیم اقتصاد بازار را بخش خصوصی اداره کند و دولت تنها بر این بخش نظارت داشته باشد و جهت حرکت اقتصاد کشور به سمت مورد نظر را مشخص کند، به این معنا که مشخص کند جهت اقتصاد به سمت کالاهای تولیدی باشد یا صادرات، واردات، کالاهای کشاورزی و... دولت باید تلاش کند شاخص‌هایی مانند تولید و اشتغال افزایش پیدا کند، نرخ بهره بانکی کاهش و بازار سرمایه رونق و بازدهی تولید افزایش یابد. در چند ماه گذشته، حداقل از خرداد، بازار سرمایه ما دچار یک رکود و حتی افت شده است. در صورت بهبود شاخص‌های نام برده شده تورم کاهش خواهد یافت و کاهش آن نیز پایدار خواهد بود.

افزایش حجم نقدینگی که به دلیل نرخ بالای سود سپرده‌های بانکی است چقدر در ایجاد تورم نقش دارد؟

درواقع افزایش نقدینگی به دلیل نرخ بالای سود سپرده نیست، بلکه ناشی از تزریق دلارهای نفتی به بازار است، بدون آنکه تولید اتفاق بیفتد. یعنی دولت از بانک مرکزی درخواست می‌کند دلارها را دریافت کند و به جای آن اسکناس چاپ کند با نرخی که دولت تعیین می‌کند. این به معنای افزایش نقدینگی است. نقدینگی که در بازار وجود دارد و در بین مردم در حال گردش است تاثیری در ایجاد تورم ندارد. فرض کنید خانه خود را می‌فروشید و پول آن را در بانک به عنوان سپرده قرار می‌دهید و بهره آن را دریافت می‌کنید. این موضوع در حجم نقدینگی تاثیر نخواهد داشت، ولی زمانی که دلار نفتی را در اختیار بانک مرکزی قرار دهیم و بخواهیم در مقابل آن اسکناس چاپ کند و اسکناس را در بین مردم پخش کند و حجم نقدینگی را به همان مقدار افزایش دهد، می‌توان گفت در این صورت شاهد ایجاد تورم در کشور خواهیم بود.

بانک مرکزی در زمینه حفظ و کنترل تورم تک رقمی و ثبات پولی چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟

بانک مرکزی نقشی در کنترل نرخ تورم نخواهد داشت. درواقع بانک مرکزی نقش مدیریت بازار پولی را برعهده دارد. اگر بانک مرکزی بتواند به درستی بازار پول را مدیریت کند و سرمایه‌های خرد را از طریق نظام بانکی به سمت تولید هدایت کند و این هدایت به‌گونه‌ای باشد که نرخ بهره و سود در فرایند تولید بیش از نرخ سود در فرایند بانکی باشد طبیعی است ثبات پولی به وجود خواهد آمد و با این کار بانک مرکزی به صورت غیر مستقیم جریان تورم را به سمت تثبیت بازار پول و تک رقمی شدن و کاهش نرخ تورم هدایت می‌کند، ولی به‌طور مستقیم وظیفه بانک مرکزی مدیریت بازار پول است. با توجه به نقشی که بانک مرکزی در سایر کشورها دارد و در ایران این نقش کم رنگ‌تر است، طبیعی است که نتواند نقش خود را به عنوان مدیریت بازار پول به خوبی ایفا کند. باید در این زمینه اختیارات لازم به بانک مرکزی داده شود و در مقابل مسئولیت‌های لازم را از آن دریافت کنند.