بانک مرکزی از دستکاری در بازار ارز تجاری خودداری کند/ باید به سمت واقعی کردن کشف قیمت در این بازار برویم

اقتصادآنلاین- فرشته رضایی؛ علیرضا مناقبی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، با اشاره به موضوع تک نرخی شدن ارز بیان کرد: دولت به دنبال این است که با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، ارز را تک نرخی کند ولی متاسفانه هنور ارز تک نرخی نشده و فقط عدد‌ها تغییر کرده است. در این مرکز هم تعیین نرخ‌ها دستوری است نه بر پایه تعامل بخش خصوصی با همدیگر. نرخ ارز باید بر پایه تعامل وارد کننده و صادرکننده تعیین شود. در اقتصاد دستوری مسئله نرخ بالا و پایین نیست، مسئله دخالت دولت در بازار ارز است.
اگر چه دولت بار‌ها اعلام کرده است که سامانه ارز تجاری ایجاد یک سامانه رسمی برای بازار ارز و همچنین حرکت به سمت تک نرخی شدن است، اما باید دید این حرکت چقدر بر مبنای اصولی شکل گرفته و در واقع سیاست‌گذار در بانک مرکزی چقدر به دنبال تامین مبانی و اهداف دولت است؟
پیش از این محمد آرام، معاون سابق ارزی بانک مرکزی در نشست با فعالان تجاری گفته بود: هدف اصلی از راه‌اندازی این سامانه، حرکت به سوی ایجاد بازاری کارا و تک‌نرخی برای ارز است. اساس این بازار بر مبنای عرضه و تقاضا استوار خواهد بود و از طریق مچینگ، قیمت‌ها کشف می‌شود. در هر معامله، قیمت‌ها بر اساس میانگین موزون معاملات تعیین می‌شود که این قیمت‌ها، نرخ ارز برای روز بعد را مشخص خواهند کرد.
در این زمینه مهدی دارابی، کارشناس بازار ارز و سرمایه به اقتصادآنلاین گفت: ساختار بازار ارز تجاری از لحاظ فنی و ساختاری قابل دفاع است، اما قاعدتاً نیاز به یک سری مسائل فنی ساختاری دارد که به مرور زمان باید حل شود. اما نقد‌های جدی که به بازار ارز تجاری وارد است ساختاری نیست، بلکه انتقاد به سیاست‌های ارزی است. مهمترین نقد این است که ما تا زمانی که تصوراتمان را در مورد نرخ ارز تغییر ندهیم هر بازاری که درست کنیم فایده‌ای ندارد. بر این اساس با بند‌های مختلف در آن بازار مداخله و در واقع دستکاری می‌کنیم. موضوعی که در بازار ارز تجاری وجود دارد این است که نباید به آن نرخ، نرخ دستوری بگوییم بلکه یک نوع دستکاری وجود دارد که روش‌های مختلفی دارد. یک موردش این است که می‌تواند تخصیص‌ها به شدت کنترل شود یا همینطور تقاضا در این بازار آنقدر کنترل شود که اجازه ورود متقاضی جدید را به این بازار ندهند تا نرخ پایانی بازار بالا نرود.

بانک مرکزی نباید در بازار ارز دستکاری کند/ کشف قیمت باید واقعی باشد

دارابی افزود: یک راه هم این است که عرضه کنندگان بزرگ مثل بانک مرکزی و مثلاً پتروشیمی‌ها به طرق مختلف عرضه ارز خود را در نرخ‌های پایین انجام دهند تا نرخ پایانی کشف شده ارز در این بازار بالا نرود. این باعث دستکاری در بازار ارز تجاری می‌شود. اگر چه نرخ‌گذاری دستوری نیست ولی دستکاری نرخ محسوب می‌شود. این دستکاری هم ناشی از تصوری است که ما نمی‌خواهیم نوسانات در بازاری که رسمی است اتفاق بیفتد؛ بنابراین باید از این دستکاری‌های مستقیم و غیر مستقیم اجتناب کنیم.
وی افزود: مشکلی که وجود دارد تا زمانی که ذهنیت سیاست‌گذار و مجموعه حاکمیت درست نشود که بازار ارز هم مثل بقیه بازار‌ها نوسان خواهد داشت، باید همه چیز را مثل قبل به بازار غیررسمی بسپاریم. ولی اگر بازار رسمی ایجاد کردیم باید همه الزاماتش را بپذیریم وگرنه این بازار هم مانند دیگر پلتفرم‌های معاملاتی که ایجاد شد و شکست خورد، شکست خواهد خورد. 
این کارشناس بازار ارز ادامه داد: نقد وارد دیگر این است که این اصلاح ساختاری باید به تدریج انجام می‌شد. مثلاً ما نباید ارز اشخاص را یعنی واردات در مقابل صادرات غیر را حذف می‌کردیم، اما الان این اتفاق افتاده و صادرکنندگانی که قبلا در حاشیه بازار غیر رسمی خرید و فروش می‌کردند و اغلب خرد بودند، اینها متضرر شدند و تا حد امکان عرضه ارزشان را به طرق مختلف به بازار رسمی برنمی‌گردانند. ولی تقاضایی که در این رویه تامین ارز تامین می‌شد، آن هم به بازار ارز تجاری می‌آید و متقاضی ارز می‌شود. در واقع صفی که قبلا وجود داشت را عریض و طویل‌تر می‌کند. کار درست این است که ما اشخاص را نگه داریم و بعد از اینکه واقعاً بازار ارز تجاری یک بازاری با نوسانات قیمت و یک نرخ کشف شده واقعی بدون دستکاری شد، کم کم ارز اشخاص را هم می‌توانستیم داخل این بازار بیاوریم. این چند مورد نقد جدی بود که در مورد بازار ارز تجاری در حال حاضر وجود داشت.
دارابی در خصوص پیش‌بینی خود از اینکه در شرایط اقتصادی کشور سیاست‌گذاران بازار ارز تجاری به سمت کاهش دستکاری در این بازار، خواهند رفت یا خیر؟ بیان کرد: همه چیز بستگی به این دارد که ذهنیت سیاست‌گذار در مورد بازار ارز اصلاح می‌شود یا خیر؟ ما بازار ایجاد می‌کنیم که بگوییم ما نمی‌خواهیم به دنبال قیمت ‌گذاری دستوری یا هر نوع دستکاری قیمتی باشیم، ولی مادامی که بازار درست کنیم ولی ذهنیت‌ها همان باشد اتفاق خاصی نمی‌افتد. یعنی ما بازار ارز تجاری درست می‌کنیم منتها باز کارکرد بازار را ندارد. تجربه‌ای که از بانک مرکزی داریم بعید به نظر می‌رسد به این سمت حرکت کند. کارشناسان مختلف هم متذکر بودند که بازار ارز تجاری اگه بخواهد با همان ذهنیت قدیمی در خصوص نرخ ارز همراه باشد به جایی نخواهد رسید.