خرید آنلاین، خرده‌فروشی‌ها را نابود می‌کند؟

اقتصادآنلاین، مهرین نظری: آمار‌ها نشان می‌دهد که تجارت الکترونیک در ایران طی سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیری بوده است. طبق گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ایران، ارزش بازار تجارت الکترونیک در ایران در سال ۲۰۲۲ حدود ۲.۵ میلیارد دلار بوده که انتظار می‌رود این رقم تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۴ میلیارد دلار برسد. این رشد نشان‌دهنده تغییرات اساسی در نحوه خرید مصرف‌کنندگان ایرانی است که به‌ویژه با شیوع بیماری کرونا و گسترش دسترسی به اینترنت، سرعت بیشتری گرفته است. طبق آمار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تا سال ۲۰۲۳، حدود ۷۰ درصد از مردم ایران به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند و این امر به‌طور مستقیم بر روند خرید آنلاین تأثیر گذاشته است.

تحولات در رفتار مصرف‌کننده ایرانی

در سال‌های اخیر، مصرف‌کنندگان ایرانی به‌طور فزاینده‌ای به خرید آنلاین روی آورده‌اند. یکی از دلایل این تغییرات، افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند و دسترسی راحت‌تر به اینترنت است. طبق گزارش شرکت ایرانسل، در سال ۲۰۲۳، بیش از ۵۰ میلیون نفر در ایران از گوشی‌های هوشمند برای دسترسی به اینترنت استفاده می‌کنند که بخش عمده‌ای از این افراد، خرید‌های خود را از طریق تلفن همراه انجام می‌دهند. این تغییرات به‌ویژه در دوران پساکرونا شدت یافته و باعث شده که خرید‌های آنلاین تبدیل به یک عادت روزمره برای بسیاری از افراد شود.

همچنین، مصرف‌کنندگان ایرانی به تجربه‌های خرید شخصی‌سازی‌شده علاقه زیادی نشان داده‌اند. طبق گزارش پژوهش‌گران بازار ایران، حدود ۶۸ درصد از مصرف‌کنندگان ایرانی ترجیح می‌دهند که خرید آنها بر اساس سلیقه و نیاز‌های خاصشان شخصی‌سازی شود. این روند باعث شده است که بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین ایرانی، از داده‌های مصرف‌کنندگان برای ارائه پیشنهادات متناسب با سلیقه هر فرد استفاده کنند. برای مثال، فروشگاه‌هایی مانند دیجی‌کالا با استفاده از هوش مصنوعی، تجربه خرید شخصی‌سازی‌شده‌ای را ارائه می‌دهند که موجب افزایش فروش و وفاداری مشتریان می‌شود.

تأثیر خرید آنلاین بر خرده‌فروشی سنتی در ایران

با رشد تجارت الکترونیک، کسب‌وکار‌های خرده‌فروشی سنتی در ایران با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند. فروشگاه‌های فیزیکی به‌ویژه در مناطق بزرگ و شهری با کاهش مشتریان روبه‌رو شده‌اند. گزارش‌های اتحادیه خرده‌فروشان تهران نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از خرده‌فروشان ایرانی در سال‌های اخیر فروش کمتری نسبت به سال‌های گذشته داشته‌اند و این موضوع به‌ویژه در فروشگاه‌های غیرمجاز و کوچک‌تر ملموس‌تر است.

علاوه بر این، بسیاری از خرده‌فروشان سنتی در ایران به‌طور کامل از فناوری‌های جدید برای جلب مشتریان آنلاین استفاده نکرده‌اند و این امر باعث کاهش رقابت‌پذیری آنها با فروشگاه‌های آنلاین شده است. در عین حال، برخی از فروشگاه‌های بزرگ و معروف ایرانی به سرعت به سمت فروش آنلاین رفته‌اند و با استفاده از بستر‌هایی همچون دیجی‌کالا، ترب و... توانسته‌اند سهم خود را در بازار حفظ کنند. این فروشگاه‌ها اغلب به ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده، تخفیف‌های ویژه و ارسال سریع کالا تمرکز دارند.

نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید در تجارت الکترونیک ایران

در ایران نیز نوآوری‌های فناوری، به‌ویژه در زمینه‌های واقعیت افزوده (AR) و پرداخت‌های دیجیتال، در حال گسترش است. بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین ایرانی از فناوری‌های نوین مانند واقعیت افزوده برای بهبود تجربه خرید استفاده کرده‌اند. برای مثال، فروشگاه‌هایی هستند که به مشتریان خود این امکان را می‌دهند که محصولات را به‌صورت سه‌بعدی مشاهده کنند و حتی پیش از خرید، آنها را در محیط واقعی مشاهده کنند. این تجربه تعاملی باعث می‌شود که مشتریان اطمینان بیشتری از انتخاب‌های خود داشته باشند.

همچنین، پرداخت‌های دیجیتال و کیف‌پول‌های موبایلی در ایران در حال گسترش هستند. طبق گزارش بانک مرکزی ایران، استفاده از پرداخت‌های آنلاین در کشور حدود ۳۰ درصد افزایش یافته است و مصرف‌کنندگان به‌ویژه از کارت‌های بانکی و کیف‌پول‌های موبایلی مانند «بانک‌پلاس» و «زرین‌پال» برای خرید‌های آنلاین خود استفاده می‌کنند. این تحول در کنار افزایش امنیت در پرداخت‌های آنلاین، به رشد تجارت الکترونیک کمک کرده است.

چالش‌ها و فرصت‌ها برای کسب‌وکار‌های خرده‌فروشی سنتی در ایران

خرده‌فروشی‌های سنتی در ایران در حالی که با چالش‌های جدی مواجه هستند، اما فرصت‌های زیادی برای تطبیق با تغییرات جدید دارند. نخستین چالش عمده، افزایش رقابت از سوی فروشگاه‌های آنلاین است که بسیاری از خرده‌فروشان سنتی را از بازار خارج کرده است. علاوه بر این، هزینه‌های بالای راه‌اندازی پلتفرم‌های آنلاین و عدم توانایی در ارائه تجربه‌ای یکپارچه بین خرید آنلاین و فیزیکی، برای بسیاری از کسب‌وکار‌ها مشکل‌ساز شده است.

با این حال، این کسب‌وکار‌ها می‌توانند از فرصت‌های بسیاری بهره ببرند. یکی از این فرصت‌ها، استفاده از مدل‌های «Omnichannel» است. این مدل به کسب‌وکار‌ها این امکان را می‌دهد که تجربه خرید یکپارچه‌ای برای مشتریان خود در فروشگاه‌های آنلاین و فیزیکی فراهم کنند. فروشگاه‌های سنتی ایرانی می‌توانند با راه‌اندازی سایت‌های فروش آنلاین و ایجاد تجربه خرید ترکیبی، به رقابت با فروشگاه‌های آنلاین بپردازند.

تجارت الکترونیک در ایران رشد چشمگیری داشته و با توجه به تغییرات سریع در رفتار مصرف‌کنندگان، خرده‌فروشان سنتی با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبه‌رو شده‌اند. آن دسته از کسب‌وکار‌هایی که قادر به تطبیق با این تحولات و نوآوری‌ها نباشند، ممکن است از بازار کنار روند. با این حال، با استفاده از فناوری‌های نوین، بهبود تجربه خرید آنلاین و ایجاد استراتژی‌های فروش یکپارچه، کسب‌وکار‌های سنتی می‌توانند سهم خود را در بازار تجارت الکترونیک حفظ کنند و حتی رشد بیشتری داشته باشند.