استارتاپ‌های ایرانی در میدان رقابت با غول‌های جهانی؛ آیا بومی‌سازی کافی است؟

اقتصادآنلاین، مهرین نظری: رقابت در بازارهای جهانی نیازمند نوآوری، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و توانایی در ارائه خدمات با کیفیت است. در حالی که بازیگران جهانی مانند آمازون، اوبر و گوگل با زیرساخت‌های قدرتمند و سرمایه‌گذاری‌های کلان به بازارها تسلط دارند، استارتاپ‌های ایرانی عمدتاً بر بومی‌سازی ایده‌های این شرکت‌ها تمرکز کرده‌اند.

اما آیا این مدل ایرانیزه‌شده توانسته است نیازهای کاربران داخلی را برآورده کند؟ یا اینکه در غیاب دسترسی به بازارهای بین‌المللی، این استارتاپ‌ها در دام محدودیت‌ها گرفتار شده‌اند؟

بومی‌سازی؛ فرصت یا تله؟

بومی‌سازی، یکی از استراتژی‌های اصلی استارتاپ‌های ایرانی در مواجهه با تحریم‌ها و محدودیت‌های فناوری بوده است. پلتفرم‌هایی مانند اسنپ و تپسی با الگوبرداری از اوبر و لیفت، سعی کرده‌اند تجربه‌ای مشابه را برای کاربران داخلی فراهم کنند. همین‌طور دیجی‌کالا به‌عنوان نسخه بومی آمازون، به بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین کشور تبدیل شده است.

اما تفاوت‌های عمیق در زیرساخت‌ها، فناوری و مدل‌های درآمدی، مانع از رسیدن این استارتاپ‌ها به سطح رقابت‌پذیری جهانی شده است. به‌عنوان مثال، در حالی که آمازون روزانه بیش از ۱.۶ میلیون سفارش را در ۱۸ کشور پردازش می‌کند، دیجی‌کالا با حدود ۵۰۰ هزار سفارش روزانه همچنان از نظر زیرساخت و لجستیک فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد.

چالش تحریم‌ها؛ دسترسی محدود به فناوری‌های جهانی

تحریم‌های اقتصادی یکی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه رشد استارتاپ‌های ایرانی است. این تحریم‌ها دسترسی به ابزارهای مالی جهانی، خدمات پردازش ابری مانند AWS و فناوری‌های پیشرفته را محدود کرده است.

برای مثال، شرکت‌های ایرانی نمی‌توانند از خدمات گوگل کلود یا آمازون AWS برای مقیاس‌بندی زیرساخت‌های خود استفاده کنند. این در حالی است که استارتاپ‌های جهانی با بهره‌گیری از این خدمات، هزینه‌های خود را کاهش داده و عملکرد بهتری در مدیریت داده‌ها و کاربران دارند.

علاوه بر این، محدودیت‌های پرداخت بین‌المللی مانع از ورود استارتاپ‌های ایرانی به بازارهای خارجی شده است. به‌عنوان مثال، در حالی که پلتفرم‌هایی مانند Shopify امکان تجارت جهانی را برای فروشندگان کوچک فراهم کرده‌اند، نبود امکان پرداخت‌های بین‌المللی، استارتاپ‌های ایرانی را به بازار داخلی محدود کرده است.

کیفیت خدمات؛ فاصله‌ای که باید پر شود

در رقابت با بازیگران جهانی، کیفیت خدمات یک فاکتور کلیدی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استارتاپ‌های ایرانی، به دلیل محدودیت‌های زیرساختی و فناوری، نتوانسته‌اند تجربه کاربری مشابه شرکت‌های بین‌المللی ارائه دهند.

به‌عنوان نمونه، در حالی که اوبر با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، زمان رسیدن خودروها را به‌طور میانگین به ۳ دقیقه کاهش داده است، در پلتفرم‌های ایرانی مانند اسنپ و تپسی، این زمان به‌طور متوسط ۷ تا ۱۰ دقیقه است.

همچنین در حوزه تجارت الکترونیک، سرعت ارسال سفارشات یکی از معیارهای مهم است. آمازون با خدمات Prime امکان ارسال سفارش در کمتر از یک روز را فراهم کرده، در حالی که در ایران، ارسال سفارش‌ها معمولاً ۲ تا ۴ روز کاری زمان می‌برد.

نوآوری؛ حلقه مفقوده در رقابت جهانی

یکی از انتقادات اصلی به استارتاپ‌های ایرانی، فقدان نوآوری واقعی در محصولات و خدمات است. بسیاری از این شرکت‌ها به جای خلق ایده‌های جدید، صرفاً به کپی‌برداری و بومی‌سازی خدمات شرکت‌های خارجی پرداخته‌اند. این مدل در کوتاه‌مدت موفق بوده، اما در بلندمدت نمی‌تواند رقابت‌پذیری پایدار ایجاد کند.

برای مثال، شرکت‌های جهانی مانند تسلا و اسپیس‌ایکس با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته، نه‌تنها بازارهای جدیدی ایجاد کرده‌اند، بلکه استانداردهای صنعت را تغییر داده‌اند. در مقابل، استارتاپ‌های ایرانی به دلیل نبود سرمایه‌گذاری کافی و محدودیت‌های فناورانه، نتوانسته‌اند در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین و فناوری‌های سبز به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یابند.

پتانسیل‌های بازار داخلی؛ فرصتی که نباید نادیده گرفته شود

با وجود چالش‌ها، بازار داخلی ایران با بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت، پتانسیل بالایی برای رشد استارتاپ‌ها دارد. طبق گزارش مرکز ملی فضای مجازی، ضریب نفوذ اینترنت در ایران به حدود ۷۵ درصد رسیده و این نشان‌دهنده تقاضای بالای کاربران برای خدمات آنلاین است.

استارتاپ‌هایی که بتوانند با ارائه خدمات متناسب با نیازهای محلی، تجربه کاربری بهتری ارائه دهند، می‌توانند سهم قابل توجهی از این بازار را به دست آورند. به‌عنوان مثال، دیجی‌کالا با تمرکز بر تأمین کالاهای محلی و گسترش خدمات لجستیکی، توانسته است اعتماد کاربران داخلی را جلب کند.

مسیر پیش‌روی استارتاپ‌های ایرانی

رقابت با بازیگران جهانی برای استارتاپ‌های ایرانی چالشی بزرگ است که نیازمند استراتژی‌های دقیق و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند است. در حالی که تحریم‌ها و محدودیت‌های فناوری مانع از ورود به بازارهای جهانی شده، استارتاپ‌های ایرانی باید با تمرکز بر نوآوری، بهبود کیفیت خدمات و تقویت زیرساخت‌ها، از فرصت‌های موجود در بازار داخلی بهره‌برداری کنند.

برای موفقیت در این مسیر، حمایت دولت از جمله تسهیل دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تجارت بین‌المللی ضروری است. تنها با این رویکرد، استارتاپ‌های ایرانی می‌توانند جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت کرده و به بازیگرانی تأثیرگذار در اقتصاد دیجیتال تبدیل شوند.